چکیده

آمار مربوط به حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدارس، نگران کننده است و بررسی ها نشان می دهد اکثر نمازخانه های مدارس در وقت اقامه ی نماز، خلوت هستند. این پژوهش به دنبال زنگ خطر مسوولین فرهنگی جامعه و تحقیقات انجام شده در افزایش ضریب آسیب­پذیری دینی و مذهبی  بخش قابل توجهی از نسل جوان و کاهش یایبندی آنان نسبت به مهم ترین رفتار مذهبی یعنی نماز به انجام رسیده است. هدف از این پژوهش، بررسی رابطه­ی بین عوامل درون مدرسه­ای و میزان حضور دانش آموزان پسر پایه ی اول متوسطه ی شهر قزوین در نماز جماعت مدارس می باشد. این پژوهش از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر روش اجرا از نوع تحقیقات پیمایشی است. جامعه ی آماری 4125 نفر و حجم نمونه با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه (جدول مورگان) 200 نفر بوده و نمونه گیری به روش تصادفی ساده صورت گرفته است. ابزار اندازه گیری، یک پرسشنامه از نوع بسته پاسخ محقق ساخته است که شامل 30 سوال با مقیاس  5 درجه­ای لیکرت (خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد) می باشد که روایی آن توسط اساتید متخصص تایید و اعتبار آن از طریق روش آلفای کرانباخ برابر با 74% تعیین شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و. ..) و جهت آزمون فرضیه­های پژوهش از آمار استنباطی (آزمون T تک نمونه­ای) استفاده شد و نتایج زیر حاصل گردید: فرضیه­ی شماره 1 مورد تأیید قرار نگرفت اما  فرضیه­های 2، 3، 4 و 5 با اطمینان 99% مورد تأیید قرار گرفت.

 

مقدمه

«و ما خًلقتً الجنّ و الانس الّا لیعبًدون» (ذاریات، 56) هدف آفرینش هستی و جن و انس، عبادت خداوند است.

هدف خلقت، عبودیّت است نه عبادت؛ و هدف تربیت، ساختن”عبد» است نه”عابد»، زیرا می توان عابد بود و عبد نبود، چنان که شیطان شش هزار سال عبادت کرد، اما تنها عابد بود نه عبد. عبد کسی است که تنها و تنها، خدا را ربّ خویش بداند و عبادت طریقی است که انسان را به این”معرفت ربوبی» می رساند.”در روایت،”لیعبدون» را”لیًعرفون» معنا کرده اند؛ یعنی این که انسان ها به معرفت ربوبی خداوند دست یابند. پس عبودیّت، هدف نهایی تربیت اسلامی است و غرض آن است که آدمی، عبد خدا شود. از این رو بالاترین وصفی که در قرآن برای پیامبر اکرم (ص) به کار رفته”عبد» است» (باقری، 1385، 82).

روح پرستش از همان پیدایش خلقت در فطرت بشر وجود داشته و در ادیان دیگر به شکل و صورت­های متفاوت بوده است. امروزه جهان به شدت در مادّیات و جاذبه های دنیوی و نفسانی غرق گردیده و می خواهد فاصله ای از این بابت به وجود آمده را با نیاز به معنویت پر کند تا مرهمی باشد برای دردهای روحی خود، نماز در بین احکام الهی از رفیع ترین جایگاه  برخوردار است، نماز پرچم عبادت و سرود آزادگی است و کامل ترین پاسخ به عالی ترین نیاز بشر است. خداوند نماز را به امانت در فطرت بشر ودیعه نهاده است. نماز یک نیاز فطری است که در نزد همه ی ادیان الهی وجود دارد. نماز ارتباط نزدیک با معبود، پیوند ساجد و مسجود، صیقل دهنده روح از پلیدی ها و نماد انسجام زبان، قلب و اعضای بدن در محضر ربّ یعنی یگانه مربی و مالک کائنات گیتی، سمبل سینرژی فرهنگی در تربیت انسان ها و نیاز خودشکوفایی و پرورش اخلاقی انسان به ویژه در ابعاد تربیت معنوی و اجتماعی محسوب می شود. نماز حلقه پیوند مسلمانان در اقدامات مثبت و فعالیت های انسان ساز به شمار می آید که آحاد انسانی را صرفنظر از طبقات اجتماعی، زبان، نژاد، دین، مسلک و مرام با فکر خدا یاوری و ذکر صفات توحیدی زیر سقف بهم پیوند داده، عظمت خدا را به معرض نمایش می گذارد.

نماز عداوت را به رفاقت، کینه ها را به صمیمت، جنگ را به صلح، تنش را به آرامش و تک روی را به جمع گرائی و اختلاف را به اتحاد در میان امّت اسلامی تبدیل نموده، پرحم صلح و دوستی را برفراز بام ها به احتراز درآورده، حق و عدالت را جانشین باطل و زیاده خواهی می نماید. بی جهت نیست که برای نماز جماعت بالاترین ثواب را قائل شده و هدف از اقامه نماز جماعت را تربیت اجتماعی، جلوگیری از انزواطلبی دانش آموزان و تجلّی رفتار و روابط انسانی مطلوب در جامعه شناخته اند. نماز زمینه جمع افزائی گروهی، کسب فضائل اخلاقی، معنوی و عرفانی را برای دانش آموزان فراهم می نماید. گسترش فرهنگ نماز، تضمین مصونیّت، اعتلا، بالندگی، همدلی و یگانگی جامعه است. مگر میشود کسی نماز بخواند و به بالندگی نرسد. مگر میشود روزی پنج بار، هفده رکعت، پیشانی بر خاک بگذاریم، از خاک بودن خود و به در خاک رفتن خویش را مرور کنیم و آنگاه به دامگاه غرور فرو لغزیم.

«اگر خانواده­ها و معلمان شیوه­های جذابی را برای آشنایی کودکان و نوجوانان با نماز به کار گیرند، آن ها در سنین جوانی علاقه ی بیش تری به نماز نشان داده و آن را حفظ خواهند کرد. نهادها و مراکز آموزشی نقش بسیار فعالی در گسترش فرهنگ نماز در میان نسل جوان و نوجوان دارند» (شرفی، 1380). این مسائل در گرو انجام تحقیقی است تا ضمن شناسایی عوامل تاثیرگذار، میزان و رابطه ی تأثیر هر عامل را نیز مشخص نماید. در این پژوهش، محقق به دنبال میزان تأثیر و رابطه ی عوامل درون مدرسه ای بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدارس می باشد و از میان عوامل درون مدرسه ای بر عواملی چون: مشارکت کارکنان مدرسه در نماز جماعت، آموزش مسائل نماز به دانش آموزان، وجود زمان، مکان و امکانات فیزیکی مناسب برای برگزاری نماز جماعت، تشویق دانش آموزان و روحانی بودن آن جماعت پرداخته است و برای یافتن میزان تأثیر و رابطه ی عوامل درون مدرسه ای، نظرات خود دانش آموزان را ملاک عمل قرار داده است.

 

بیان مسئله

خداوند به جهت لطفی که به بندگانش داشته این فرضیه ی بزرگ را واجب کرده است تا آنان از پلیدی و زشتی به درآیند، همان طور که در قرآن مجید می فرماید: وً أقمِ الصِّلوهَ ان الصِّلوهَ تَنهی عَن الفَحشاء و المنکَر (عنکبوت، 44) نماز  را به پای دار زیرا نماز، نمازگزار را از کار زشت و ناپسند باز میدارد.”نظم، حقوق، انتخابات، آزادی، ورزش، نشاط، تمرکز، شهادت، آموزش، انبیا، اهل بیت (ع)، معاد و. ... در نماز وجود دارد» (قرائتی، 1390).

با توجه به این که نوجوانان امروز در جامعه و آموزش و پرورش اسلامی، رشد و پرورش یافته اند، انتظار آن است که از اعتقادات مذهبی راسخ تر و استوارتری برخوردار باشند و نسبت به انجام رفتارهای مذهبی”که نماز از شاخص ترین آنهاست» تقیّد و پایبندی بیش تری داشته باشند.”حقیقت آن است که در کار معرفی نماز، کوتاهی های زیادی شده است و نتیجه آنکه، نماز هنوز جایگاه شایسته ی خود را حتی در کشور ما بدست نیاورده است» (حضرت آیت الله خامنه ای).

به راستی علی رغم همه ی تلاش های گذشته در جهت پایبند نمودن نسل جوان (نسل پس از انقلاب) نسبت به نماز، علل و عوامل بی رغبتی و یا کم توجهی بعضی از آنان نسبت به این مهم، ریشه در چه چیز هایی دارد و هم چنین عوامل درون مدرسه ای چه میزان بر حضوردانش آموزان در نماز جماعت مدارس تأثیر دارند؟ گرچه مسأله، ریشه در هر سه نهاد خانواده، مدرسه و جامعه دارد. بدلیل کامل نبودن تحقیقات قبلی و بی رغبتی دانش آموزان به شرکت در نماز جماعت دبیرستانها، با مشورت استادان محترم راهنما و مشاور، تصمیم به انجام این تحقیق گرفتم و هدف از اجرای آن، دستیابی به عوامل درون مدرسه ای موثر بر حضور دانش آموزان در انجام این رفتار مذهبی”نماز جماعت مدارس» می باشد.

این تحقیق به دنبال این است که:

اولا: عوامل درون مدرسه­ای موثر بر حضور دانش آموزان پسر پایه­ی اول متوسطه­ی شهر قزوین به نماز جماعت مدارس را شناسایی نماید.

ثانیا: میزان تأثیر و ارتباط هر یک از عوامل مذکور را مشخص و مقایسه نماید.

ثالثا: راهکارهای عملی مناسب را برای حضور بیش تر دانش آموزان در نماز جماعت مدارس به مسئولین ارائه نماید تا ضمن صرفه جویی در هزینه ها، بهره وری بیش تر حاصل گردد.

 

اهمیت پژوهش

«نماز از دو جنبه اهمیت بیش تری دارد: یکی از جنبه­ی کمالات روحی که مظهر عالیترین کمال نفس است. و دیگر از نظر همان چیزی که پیامبر اکرم (ص)، نماز را ستون دین خوانده است و همه چیز را وابسته به نماز و قائم به نماز دانسته است، یعنی جنبه­ی تربیتی نماز» (مطهری، 1382، 38).”نماز  عبادت شبانه روزی است. باقی عبادت ها زمان دارد. روزه زمان دارد، فقط ماه رمضان است. حج زمان دارد، ماه ذی الّحجه است. ولی نماز شبانه روزی است، صبح، ظهر و شب همینطور که باید  دست را روزی چند بار بشوییم، نماز هم باید روزی چند بار اقامه شود. با یکبار باد زدن، زغال سرخ نمی شود بلکه باید دائما باد بزنیم تا سرخ شود. نماز انسان را از گناه باز می دارد» (قرائتی، 1388).

نماز اگر به درستی اقامه شود مانع بسیاری از مفاسد است. یکی از مهم ترین راه های مقابله به تهاجم فرهنگی و آلوده نشدن نسل جوان به فساد، دعوت نسل جوان و دانش آموزان به نماز و پایبندی آنها به آن است، چرا که شیطان قدرت مقابله با جوان نمازخوان را ندارد. نظام جمهوری اسلامی باید جهت رشد فضیلت های معنوی و حاکم کردن ارزشها و باورهای دینی در نسل جدید قدم بردارد، هر چند تلاشهای زیادی در جهت ترویج و توسعه­ی فرهنگ نماز در بین دانش آموزان انجام شده است اما با گذشت 33 سال از انقلاب اسلامی هنوز همه­ی آرزوها محقق نشده است. نظام تعلیم و تربیت و در رأس آن مدارس، مربیان و معلمان می بایست برای تحقق اهداف مقدس انقلاب اسلامی بکوشند و چنآن چه مسئولین امر، نتایج این پژوهش را در برنامه­های خود لحاظ نمایند، ضمن هدایت دانش آموزان به سوی نماز، آنها را در مقابله با تهاجم بیگانگان بیمه نموده و به زندگی سعادتمندی رهنمون خواهند نمود.

 

فرضیه­های پژوهش

1- بین مشارکت کارکنان مدرسه در نماز و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت رابطه وجود دارد.

2- بین آموزش مسائل نماز به دانش­آموزان و میزان حضور آنها در نماز جماعت رابطه وجود دارد.

3- بین زمان برگزاری نماز، وجود مکان و امکانات فیزیکی مناسب برای برگزاری نماز و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت رابطه وجود دارد.

4- بین تشویق دانش­آموزان و میزان حضور آنها در نماز جماعت رابطه وجود دارد.

5- بین روحانی بودن امام جماعت و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت رابطه وجود دارد.

تعریف نظری و عملیاتی متغیرها

الف- نام­گذاری متغیرها

 1- متغیر مستقل: عوامل درون مدرسه ای که عبارتند از: مشارکت کارکنان مدرسه در نماز جماعت – آموزش مسائل نماز – زمان برگزاری نماز، وجود مکان و امکانات فیزیکی مناسب برای برگزاری نماز – تشویق دانش آموزان و روحانی بودن امام جماعت.

2- متغیر وابسته: حضور دانش آموزان در نماز جماعت

3- متغیر تعدیل کننده: جنسیت

4- متغیر کنترل: شهر قزوین – دوره­ی متوسطه­ی – پایه­ی اول پسر – سال 91-1390.

5- متغیر مداخله گر: وضعیت اقتصادی – سطح تحصیلات والدین – دبیران – دوستان.

ب- تعریف متغیرها

1- تعریف نظری:

عوامل درون مدرسه­ای: کلیه متغیرهایی که در درون مدرسه اعم از انسانی و فیزیکی با حضور دانش آموزان در نماز جماعت ارتباط داشته و نقش تعیین کننده ای دارند.

کارکنان: مجموعه ی نیروی انسانی دبیرستان اعم از: مدیر، معاونین، دبیران، مربیان پرورشی و. .... که در مدرسه فعالیت می کنند.

آموزش مسائل نماز: بیان، تعلیم، تبیین، تبلیغ و اجرای عملی کلیه ی مسائل مربوط به نماز در سطح مطلوب که منجر به یادگیری و حضور دانش آموزان در نماز جماعت گردد.

امکانات فیزیکی: کلیه ی ملزوماتی که برای برگزاری نماز جماعت مورد نیاز است اعم از: وضوخانه، سرویسهای بهداشتی مهر و جامهری، زیرانداز (فرش و موکت)، جاکفشی و. ........

زمان اقامه نماز: زمانی است که در مدرسه به اقامه نماز جماعت ظهر و عصر اختصاص داده می شود.

تشویق دانش آموزان: کلیه ی تشویقهای مادی و معنوی که موجب حضور دانش آموزان در نماز جماعت می شود. تشویقهای معنوی مثل: ارتباط و دوستی و. ... مادی مثل اهدای جوایز، اعزام به اردو و. ...

روحانی بودن امام جماعت: اقامه نماز جماعت به امامت فردی که طلبه ی حوزه ی علمیه بوده و ملبّس به لباس روحانیت می باشد.

حضور دانش آموزان  در نماز جماعت: حضور آنها در نماز جماعت مدرسه بدون اکراه و اجبار و با اختیار کامل و داوطلبانه.

دانش آموزان: کلیه ی دانش آموزان پسر پایه ی اول متوسطه ی نظری که در دبیرستانهای دولتی مشغول تحصیل می باشند.

شهر قزوین: شامل نواحی 1 و 2 قزوین می باشد.

سال تحصیلی 91-1390: منظور، سال تحصیلی رسمی از 1/7/90 تا 31/6/91 می باشد.

نماز جماعت مدارس: نماز ظهر و عصر که در دبیرستان ها بصورت جماعت برگزار می شود.

تعریف عملیاتی

عوامل درون مدرسه ای: به وسیله یک پرسشنامه ی 30 سوالی محقّق ساخته بدست آمده است:

مشارکت کارکنان مدرسه در نماز جماعت: در این پژوهش از سوال 1 تا 5 به آن پرداخته است.

آموزش مسایل نماز: در این پژوهش از سوال 6 تا 10 به آن پرداخته است.

زمان برگزاری نماز، وجود مکان و امکانات فیزیکی مناسب: در این پژوهش از سوال 11 تا 20 به آن پرداخته است.

تشویق دانش آموزان: در این پژوهش از سوال 21 تا 24 به آن پرداخته است.

روحانی بودن امام جماعت: در این پژوهش از سوال 25 تا 30 به آن پرداخته است.

حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه: کلیه ی عوامل درون مدرسه ای که منجر به حضور دانش آموزان در نماز جماعت ظهر و عصر مدرسه به صورت داوطلبانه می گردد و توسط پرسشنامه بدست می آید.

 

مبانی نظری موضوع تحقیق

واژه­ی نماز و معنای لغوی آن

گروهی بر این باورند که واژه ی”نماز»[1] در لغت فارسی از لفظ پهلوی”نماک» (namac) و آن هم از ریشه ی ایران باستان واژه ی”نم» (nam) به معنای خم شدن و تعظیم[2] کردن گرفته شده است. از جمله ی معنای نماز که در کتب لغت فارسی وجود دارد می توان به: بندگی، اطاعت، سجود، پرستش و فرمانبرداری اشاره کرد. صاحب قاموس به دنبال دیدگاه مرحوم علامه طباطبایی (ره)”صلاه» را به معنای توجه و انعطاف گرفته است و افعالی را که مسلمانان با کیفیت خاص انجام می دهند نیز یکی از مصادیق توجه و انعطاف به خداوند می داند. این واژه در اصطلاح بر عبادتی مخصوص با کیفیتی خاص اطلاق می شود. هم چنین”صلاتی» که به خدا نسبت داده شده، به معنای رحمت ویژه ی خداوند در حقّ مومنان است. با توجه به موارد استعمال کلمه ی”نماز» سه معنای کلی برای آن منظور شده است.

معنی اول: خدمت و خدمتکاری، اطاعت و فرمانبرداری، سر فرود آوری و تعظیم، سر به زمین نهادن، تکریم، اظهار اطاعت و بندگی.

معنی دوم: پرستش و ادای اطاعت خداوند به طریقی که در شریعت پیامبران وارد شده است.

معنی سوم: از آن جا که شرط نماز طهارت است، کلمه”نمازی» که به معنای”دوستدار نماز» است به معنی”پاک و مطهر» نیز بکار رفته است.

 

اهمیّت نماز[3]

نماز از مهم ترین برنامه های تربیتی و عبادی اسلام است. پناهگاه محکمی است که انسان های خداشناس به آن پناه می برند و به آرامش می رسند. نماز، فرمان خداوند برای بندگان نیازمند خود است تا بتوانند روزانه، خود را در این دریای پاک و زلال بشویند و لایق معرفت الله شوند. نماز، عرفانی ترین و پرمنفعت ترین عمل است. نماز، تواضع انسان در برابر عظمت خداست، زمینه ساز حصول نتایج و کسب ذخایر است. نشان دهنده تجارت سودبخشی است که مهم ترین اثر آن نجات از عذاب الهی است. نماز، تکیه گاهی مطمئن و استوار است. باعث تعادلی پایدار، تثبیت کننده عزت نفس و راهی برای رسیدن به زلال آرامش است. نماز، تمرکز عالی فکر و تعمیق دقت نمازگزار است که همه اسباب سعادت و نیکبختی اوست. محبوب ترین عمل نزد خداوند سبحان است. اگر کسی بخواهد رضایت خداوند را طلب نماید، اولویت دادن نماز بر همه اعمال و مراقبت جدی در اوقات نماز لازم است.

آن مبارک آفریننده­ای که انسان را از گل آفرید و از روح خویشتن در کالبد او دمید، در پی این خلقت و مطابق نیاز و فطرت خداجوی کاروان پیامبران و سفیران خود را به سوی زمین روانه کرد، تا انسان سرگشته و حیران را به راه صحیح رهنمون باشند و در پرتو رسالت عظیم و گرانبار خویش ارتباط میان این موجود ناچیز و درمانده و پروردگارش را که عظمت قدرتش در تصور نیز نمی گنجد فراهم کنند؛ تا پرده ها و حجابها از میان برود و انسان ضعیف و درمانده در برابر عظمت بی انتهای پروردگارش بایستد و با قلبی شکسته و محزون، اما سرشار از نور و آگاهی، با خدای خویش خلوت کرده و بدون هیچ واسطه ای با وی سخن بگوید. و آنگاه با عزمی راسخ و استوار، بر ستیغ بلند انسانیت گام بگذارد. اما چگونه ممکن است انسانی این چنین ضعیف و درمانده بتواند با خدای خویش به گفتگو بنشیند؟ چگونه امکان دارد که ذره ای ناچیز با قدرتی بی انتها که هستی کائنات را در دست دارد سخن بگوید و امانت خداوند را که زمین و آسمان و کوهها از تحمل آن ناتوان و ملولند بر دوش کشد. بی شک در تعالیم و دستورات همه رسولان خداوند، باید راهی باشد که طریقه برقراری این ارتباط مقدس و در نتیجه اوج و ترقی انسان را نموده باشد؛ راهی که از یک سو قابلیت واسطه شدن میان خالق و مخلوق را دارا باشد و از دگر سوی بتواند آدمی را از دلبستگی و ظواهر جدا کند و زنجیرهای گران ذلت را از دست و پای او بگسلد، و آنگاه وی را قادر سازد که اوج بگیرد و در برابر دیدگان حیرت زده ملکوتیان با تمام وجود، خدا را دریابد و در حالی که قلب سرد و منجمدش در گرمای این دیدار، حیات دوباره ای می یابد با خدایش به گفتگو بنشیند. پیامبر گرامی اسلام (ص) درباره نماز می فرماید:”الصَّلوه مِعراج المُومن» نماز معراج مومن است.

 

نماز بزرگترین عامل تربیت

گرچه نماز یک ارتباط روحی و معنوی است و هدف از آن یاد خداست، اما اسلام خواسته این روح را در قالب یک سلسله برنامه های تربیتی پیاده کند و لذا شرایط زیادی را برای آن قرار داده است، شرایط صحیح بودن نماز، شرایط قبولی و شرایط کمال. مثلا پاک بودن بدن و لباس، رو به قبله بودن، درست خواندن کلمات، مباح بودن مکان و لباس نمازگزار که از شرایط صحت نماز است، مربوط به جسم نمازگزار است نه روح نمازگزار که در حال عبادت است، اما اسلام عبادت را در این لباس قرار داده تا به مسلمین درس نظافت و پاکیزگی، استقلال و مراعات حقوق دیگران را بدهد. چنانکه توجه و حضور قلب، پذیرفتن رهبری امامان معصوم و ادای واجبات مالی چون خمس و زکوه شرط قبولی آنست و انجام آن در اول وقت، در مسجد، به جماعت، با لباس تمیز و عطر زده و مسواک زده و رعایت نظم صفوف و امثال آن از شرایط کمال نماز است.

 

آثار نماز جماعت

آثار معنوی[4]: بزرگترین اثر معنوی نماز جماعت، پاداشهای الهی است. رسول خدا (ص) فرمود:”پاداش شرکت در نماز جماعت صبح بیش از پاداش عبادت تمام شب است.»

بخاطر همین پاداش هاست که اگر تعداد نمازگزاران از ده نفر بیش تر شود. اگر تمام آسمان ها کاغذ، دریاها مرکب و درخت ها قلم شود و فرشتگان بنویسند، پاداش یک رکعت آنرا نمی توانند بنویسند (توضیح المسائل امام (ره)، مساله 1400).

آثار اجتماعی:[5] نماز جماعت، مقدمه ی وحدت صفوف، نزدیکی دلها و تقویت کننده ی روح اخوّت است. نوعی حضور و غیاب بی تشریفات و بهترین راه شناسائی افراد است.

«نماز جماعت، بهترین، بیش ترین، پاکترین و کم خرج ترین اجتماعات دنیاست و نوعی دید و بازدید مجّانی و آگاهی از مشکلات و نیازهای یکدیگر و زمینه ساز تعاون اجتماعی بین آحاد مسلمین است» (قرائتی، 1386).

آثار سیاسی:[6] نماز جماعت، نشان دهنده ی قدرت مسلمین و الفت دلها و انسجام صفوف است. تفرقه ها را می زداید، بیم در دل دشمنان می افکند، منافقان را مایوس می سازد و خار چشم بدخواهان است. نماز جماعت، نمایش حضور در صحنه و پیوند امام و امت می باشد.

آثار اخلاقی و تربیتی:[7] در نماز جماعت، افراد در یک صف قرار می گیرند و امتیازات موهوم صنفی، نژادی، زبانی، مالی و. .... کنار می رود. و صفا و صمیمیت و نوعدوستی در دلها زنده می شود و مومنان با همدیگر در صف عبادت، احساس دلگرمی و قدرت و امید می کنند. نماز جماعت عامل نظم و انضباط و وقت شناسی  است. روحیه ی انزوا و گوشه گیری را از بین می برد و نوعی مبارزه با غرور و خودخواهی را دربردارد. کینه ها، کدورت ها، وسوء ظن ها را از میان می برد.

- نابینایی وقتی از حضور پیامبر، اجازه خواست که به مسجد نیاید آن حضرت فرمود: از خانه تا مسجد، ریسمانی ببندد و به کمک آن، خود را به نماز جماعت برساند. در حدیث است که به کسانی که به نماز جماعت اهمیت نمی دهند همسر ندهید و معرّف آنان نشوید.

کرمیان زیارانی (1382) در پژوهش، خود، به این نتیجه رسید که عواملی چون وجود مکان و امکانات فیزیکی مناسب برای برگزاری نماز، زمان مناسب، حضور و مشارکت کارکنان مدرسه در نماز و روحانی بودن امام جماعت بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدارس تاثیر دارد.

 

نوع پژوهش و روش آن

 از نظر هدف، تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر شیوه ی اجرا، از نوع تحقیقات پیمایشی است، زیرا وضع موجود را آنگونه که هست بدون کوچکترین دستکاری مطالعه کرده ایم.

 

جامعه ی مورد مطالعه

کلیه ی دانش آموزان پسر پایه ی اول متوسطه ی شهر قزوین در سال تحصیلی 91-1390 براساس آمار گروه طرح و برنامه اداره ی کل آموزش و پرورش استان قزوین 4125 نفر می باشد.

 

حجم نمونه و روش نمونه گیری

در این پژوهش، واحد اندازه گیری، دانش آموز است که برای برآورد حجم نمونه ی مورد مطالعه از فرمول تعیین حجم نمونه (جدول مورگان)، 200 نفر تعیین گردید. نمونه گیری به شیوه ی تصادفی ساده صورت گرفت.

 

ابزار اندازه گیری داده ها و روایی و پایایی آنها

در این پژوهش ابزار اندازه گیری، یک پرسشنامه از نوع بسته پاسخ محقق ساخته (پرسشنامه هدف) است که شامل 30 سوال با مقیاس 5 درجه ای (خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد) می باشد که به ترتیب با نمره 5، 4، 3، 2، 1 امتیاز داده شده است. مطالعات مقدماتی: منظور از مطالعه ی مقدماتی، کشف نارسایی های پرسشنامه و آشنایی با مشکلات احتمالی اجرا و تعیین میزان وقت لازم برای پاسخگویی به پرسشنامه و تعیین روایی و پایایی پرسشنامه می باشد.

از این رو پرسشنامه ی تهیه شده بر روی 25 نفر دانش آموز اجرا گردید. ابتدا پژوهشگر برای تمام آزمودنیها به مدت 10 دقیقه توضیحات شفاهی در مورد اهمیت و ضرورت مساله و مهم و محرمانه بودن نظرات آنان بیان نمود و اجرای پرسشنامه در شرایط تقریبا یکسان با میانگین زمان پاسخگویی 15 دقیقه انجام شد.

 

تعیین پایایی پرسشنامه

یک پرسشنامه خوب دارای دو ویژگی بسیار مهم است، در غیر اینصورت نمی توان به یافته های حاصل از آن اعتماد کرد. یک آزمون در صورتی دارای پایایی است که اگر آن را در یک فاصله زمانی کوتاه، چندین بار به گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم باشند (سیف،1380، 36)

جهت محاسبه ی پایایی پرسشنامه  ابتدا 25 نفر از آزمودنی ها را بطور تصادفی از دو دبیرستان انتخاب و سپس پرسشنامه  را روی آزمودنی ها اجرا نموده و سپس با استفاده از روش آلفای کرانباخ برای هر یک از مولفه ها و کل آزمون، ضریب پایایی توسط نرم افزار spss محاسبه شد که برابر با 74% تعیین شد. بدین ترتیب نتیجه چنین شد که پرسشنامه از پایایی قابل قبولی برخوردار است و برای اندازه گیری صفت مورد نظر مناسب است.

محاسبه ی روایی پرسشنامه:”آزمودنی دارای روایی است که برای اندازه گیری آن چه که مورد نظر است مناسب باشد». برای روایی محتوای پرسشنامه، ابتدا اهداف و فرضیه های پژوهش همراه با پرسشنامه به اساتید متخصص  و اهل فن در رشته تعلیم و تربیت اسلامی و روان شناسی داده تا نظر خود را درباره  محتوای پرسشنامه مطرح کنند، سپس نظرات آنها جمع آوری و پرسشنامه ی نهایی اصلاح گردید.

 

شیوه ی تجزیه و تحلیل داده ها

جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و. ...) و جهت آزمون فرضیه های پژوهش از آمار استنباطی (آزمون T تک نمونه ای) استفاده شده است.

 

تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها

در حوزه ی تأثیر مشارکت کارکنان در نماز جماعت بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت

 

جدول شماره ی (4-1): توزیع فراوانی و درصد پاسخ آزمودنیها در رابطه با: تاثیر مشارکت کارکنان در نماز جماعت بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت

گزینه فراوانی سئوال	خیلی زیاد		زیاد		متوسط		کم		خیلی کم		جمع
	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
1- همکاری و حضور مدیر و معاونین آموزشی در نماز جماعت بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	45	5/22	51	5/25	57	5/28	15	5/7	32	16	200	100
2- همکاری و حضور دبیران دینی و قرآن در نماز جماعت بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	40	20	58	29	49	5/24	23	5/11	30	15	200	100
3- همکاری و حضور دبیران غیر از دینی و قرآن (فیزیک و. ...) در نماز جماعت بر میزان حضور شما در نماز جماعت موثر است؟	39	5/19	34	17	47	5/23	40	20	40	20	200	100
4- همکاری و حضور معاون یا مربّی پرورشی  در نماز جماعت بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	30	15	60	30	52	26	24	12	34	17	200	100
5- رودربایستی از مدیر، معاونین و دبیران بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	16	8	12	6	16	8	32	16	124	62	200	100
جمع فراوانی	170		215		221		134		260		1000
درصد	17		5/21		10/22		40/13		26		100

 

 

 

نمودار شماره ی (4-1) درصد پاسخ آزمودنیها در رابطه با تأثیر مشارکت کارکنان در نماز جماعت بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان.

 

نتایج: با عنایت به ارقام مندرج در ترازهای جدول و سیمای نمودار ترسیمی، نتایج زیر حاصل می گردد: از 200 نفر آزمودنی 4/39% پایین تر از متوسط، 1/22% در سطح متوسط و 5/38% بالاتر از متوسط قرار دارند.

پس نتیجه می گیریم  بیش از نیمی از آزمودنی ها معتقدند که مشارکت کارکنان در نماز جماعت بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان تأثیر دارد.

توضیح: داده های جدول و نمودار (4-1) نمایانگر این نکته است که:

- همکاری و حضور مدیر و معاونین آموزشی، دبیران دروس دینی و قرآن، دبیران دروس غیر دینی و قرآن و معاون یا مربی پرورشی در نماز جماعت بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان تأثیر مثبت دارند.

بیش از نیمی از آزمودنی ها (62 درصد) معتقد بودند که رو در بایستی از مدیر، معاونین و دبیران خیلی کم بر میزان حضور آنها در نماز  جماعت دبیرستان تأثیر دارد.

دانش آموزان از بین عوامل موثر فوق (با احتساب میزان تأثیر کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) به ترتیب:

1) 85% همکاری و حضور دبیران دینی و قرآن در نماز جماعت را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

2) 84% همکاری و حضور مدیر و معاونین آموزشی در نماز جماعت را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت موثر دانسته اند.

3) 83% همکاری و حضور معاون دیا مربی پرورشی در نماز جماعت را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

4) 80% همکاری و حضور دبیران دروس غیردینی و قرآن (فیزیک، شیمی و. ...) را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

5) 38% رو در بایستی از مدیر، معاونین و دبیران را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

در حوزه ی: تأثیر آموزش نماز بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت

 

جدول شماره ی (4-2): توزیع فراوانی و درصد پاسخ آزمودنیها در رابطه با:”تاثیرآموزش نماز بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان.»

گزینه فراوانی سئوال	خیلی زیاد		زیاد		متوسط		کم		خیلی کم		جمع
	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
1- آموزش احکام نماز به روش شفاهی بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	55	5/27	63	5/31	40	20	27	5/13	15	5/7	200	100
2- آموزش احکام نماز به روش عملی بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	69	5/34	52	26	49	5/24	21	5/10	9	5/4	200	100
3- بیان اسرار، آثار و فلسفه ی نماز بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	115	5/57	56	28	16	8	5	5/2	8	4	200	100
4- مطالعه ی کتابهای درسی دینی و قرآن بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	30	15	54	27	60	30	43	5/21	13	5/6	200	100
5- آموزش مسائل نماز در قالب برگزاری مسابقه ی احکام و اذان بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	25	5/12	46	23	55	5/27	48	24	26	13	200	100
جمع فراوانی	294	271	220	144	71	1000	294	271	220	144	71	1000
درصد	40/29	10/27	22	40/14	10/7	100	40/29	10/27	22	40/14	10/7	100

 

 

نمودار شماره ی (4-2) درصد پاسخ آزمودنیها در رابطه با تأثیر آموزش نماز بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان.

 

نتایج: با عنایت به ارقام مندرج در ترازهای جدول و سیمای نمودار ترسیمی، نتایج زیر حاصل می گردد:

از 200 نفر آزمودنی، 5/21% پایین تر از متوسط، 22% در سطح متوسط و 5/56% بالاتر از متوسط قرار دارند.

پس نتیجه می گیریم بیش از نیمی از آزمودنی ها معتقدند که آموزش نماز جماعت بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان تـأثیر مثبت دارد.

توضیح: داده های جدول و نمودار (4-2) نمایانگر این نکته است که:

- آموزش احکام نماز به روش شفاهی و عملی، بیان اسرار و آثار و فلسفه ی نماز، مطالب کتب درسی دینی و قرآن و آموزش مسائل نماز در قالب برگزاری مسابقات احکام و اذان بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان تأثیر مثبت دارند.

دانش آموزان از بین عوامل موثر فوق (با احتساب میزان تأثیر کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) به ترتیب:

1) 96% بیان اسرار، آثار و فلسفه ی نماز را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

2) 5/95% آموزش احکام نماز به روش عملی را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت موثر دانسته اند.

3) 5/93% مطالب کتب درسی دینی و قرآن را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت موثر دانسته اند.

4) 5/92% آموزش احکام نماز به روش شفاهی را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت موثر دانسته اند.

5) 87% آموزش مسائل نماز در قالب برگزاری مسابقات احکام و اذان را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

در حوزه ی: تأثیر وجود زمان، مکان و امکانات فیزیکی مناسب بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت

 

جدول شماره ی (4-3): توزیع فراوانی و درصد پاسخ آزمودنیها در رابطه با: «تأثیر وجود زمان، مکان و امکانات فیزیکی مناسب بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت.»

گزینه فراوانی سئوال	خیلی زیاد		زیاد		متوسط		کم		خیلی کم		جمع
	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
1- برگزاری نماز در اول وقت شرعی (بلافاصله بعد از اذان) بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	96	48	58	29	29	5/14	10	5	7	5/3	200	100
2- وجود زمان مشخصی به نام زنگ نماز در برنامه ی آموزشی مدرسه بر میزان حضور شما در نماز جماعت موثر است؟	83	5/41	62	31	25	5/12	15	5/7	15	5/7	200	100
3- تعطیلی فعالیت های مدرسه در زمان برگزاری نماز جماعت بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	105	5/52	54	27	13	5/6	10	5	18	9	200	100
4- وجود نماز خانه ی مستقل در آموزشگاه بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	94	47	59	5/29	30	15	8	4	9	5/4	200	100
5- تزیین، آراستگی و پاکیزگی نمازخانه بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	105	5/52	56	28	22	11	8	4	9	5/4	200	100
6- وجود امکانات لازم از قبیل مهر، جا مهری و سجاده در نمازخانه بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	70	35	60	30	42	21	15	5/7	13	5/6	200	100
7- وجود جا کفشی در داخل یا بیرون نمازخانه بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	47	5/23	64	32	38	19	28	14	23	5/11	200	100
8- وجود وسایل گرم کننده و سرد کننده در نمازخانه بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	81	5/40	62	31	28	14	13	5/6	16	8	200	100
9- کیفیت و نوع زیر انداز (فرش و موکت) در نمازخانه بر میزان حضور شما در نماز  جماعت دبیرستان موثر است؟	67	5/33	58	29	35	5/17	23	5/11	17	5/8	200	100
10- وجود سرویس های های بهداشتی (توالت) مناسب و کافی در مدرسه بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	89	5/44	52	26	37	5/18	10	5	12	6	200	100
جمع فراوانی	837		585		299		140		139		2000
درصد	85/41		25/29		95/14		7		95/6		100

 

نمودار شماره ی (4-3) درصد پاسخ آزمودنیها در رابطه با تأثیر وجود زمان، مکان و امکانات فیزیکی مناسب بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت.

 

نتایج: با عنایت به ارقام مندرج در ترازهای جدول و سیمای نمودار ترسیمی، نتایج زیر حاصل می گردد: از 200 نفر آزمودنی، 95/13% پایین تر از متوسط، 95/14% در سطح متوسط و 1/71% بالاتر از متوسط قرار دارند.

پس نتیجه می گیریم بیش از نیمی از آزمودنی ها معتقدند که وجود زمان برگزاری نماز، مکان و امکانات فیزیکی مناسب برای برگزاری نماز بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان تأثیر دارد.

توضیح: داده های جدول و نمودار (4-3) نمایانگر این نکته است که:

برگزاری نماز در اول وقت شرعی، وجود زنگ نماز، تعطیلی فعالیت های مدرسه در زمان برگزاری نماز جماعت، وجود نمازخانه ی مستقل، آراستگی نمازخانه، وجود امکانات لازم از قبیل: مهر، جامهری و سجاده در نمازخانه، وجود جا کفشی در داخل یا بیرون نمازخانه، وجود وسایل گرم کننده و سرد کننده در نمازخانه، کیفیت و نوع زیرانداز (فرش و موکت) و وجود سرویسهای بهداشتی (توالت) مناسب و کافی در مدرسه بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان تأثیر مثبت دارند.

دانش آموزان از بین عوامل فوق (با احتساب میزان تأثیر کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) به ترتیب:

1) 5/96% برگزاری نماز در اول وقت شرعتی (بلافاصله بعد از اذان) را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

2) 5/95% وجود نمازخانه ی مستقل در مدرسه را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت موثر دانسته اند.

3) 5/95% تزئین، آراستگی و پاکیزگی نمازخانه را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

4) 94% وجود سرویسهای بهداشتی (توالت) مناسب و کافی در مدرسه را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

5) 5/93%، وجود امکانات لازم از قبیل: مهر، جامهری و سجاده در نمازخانه را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

6) 5/92% وجود زمان مشخصی بنام زنگ نماز در برنامه ی مدرسه را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

7) 92% وجود وسایل گرم کننده و سرد کننه در نمازخانه را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

8)5/91%، کیفیت و نوع زیرانداز (فرض و موکت) در نمازخانه را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

9) 91% تعطیلی فعالیت های مدرسه در زمان برگزاری نماز جماعت را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

10) 5/88% وجود جاکفشی در داخل یا بیرون نمازخانه را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

 

جدول شماره ی (4-4): توزیع فراوانی و درصد پاسخ آزمودنیها در رابطه با: «تاثیر تشویق دانش آموزان بر میزان حضور آنها در نماز جماعت.»

گزینه فراوانی   سئوال	خیلی زیاد		زیاد		متوسط		کم		خیلی کم		جمع
	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
1- اهداء جوایز به دانش آموزان شرکت کننده در نماز جماعت بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	85	5/42	28	14	25	5/12	18	9	44	22	200	100
2- برقاری رابطه ی دوستانه و صمیمی و احترام به بچه ها توسط کارکنان مدرسه بر میزان حضور شما در نماز جماعت موثر است؟	92	46	55	5/27	27	5/13	16	8	10	5	200	100
3- اعزام دانش آمنوزان شرکت کننده در نماز جماعت به اردوهای زیارتی و تفریحی بر میزان حضور شما در نماز جماعت موثر است؟	114	57	35	5/17	19	5/9	12	6	20	10	200	100
4- سپردن مسوولیت برگزاری نماز جماعت به دانش آموزان بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	53	5/26	62	31	42	21	25	5/12	18	9	200	100
جمع فراوانی	344		180		113		71		92		800
درصد	43		5/22		10/14		90/8		5/11		100

 

 

نمودار شماره ی (4-4) درصد پاسخ آزمودنیها در رابطه با تأثیر دانش آموزان بر میزان حضور آنها در نماز جماعت.

 

نتایج: با عنایت به ارقام مندرج در ترازهای جدول و سیمای نمودار ترسیمی، نتایج زیر حاصل می گردد: از 200 نفر آزمودنی، 4/20% پایین تر از متوسط، 1/14% در سطح متوسط و 5/65% بالاتر از متوسط قرار دارند.

پس نتیجه می گیریم بیش از نیمی از آزمودنی ها معتقدند که تشویق دانش آموزان بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان تأثیر دارد.

توضیح: داده های جدول و نمودار (4-4) نمایانگر این نکته است که:

- اهداء جوایز به دانش آموزان شرکت کننده در نماز جماعت، برقراری رابطه ی دوستانه و صمیمی و احترام به دانش آموزان توسط کارکنان مدرسه، اعزام نمازگزاران به اردوهای زیارتی و تفریحی و سپردن مسئولیت برگزاری نماز جماعت به دانش آموزان بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان تأثیر مثبت دارند.

دانش آموزان از بین عوامل فوق (با احتساب میزان تأثیر کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) به ترتیب:

1) 95% برقراری رابطه ی دوستانه و صمیمی و احترام به دانش آموزان توسط کارکنان مدرسه را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

2) 91%  سپردن مسئولیت برگزاری نماز جماعت به دانش آموزان را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت موثر دانسته اند.

3) 90% اعزام دانش آموزان شرکت کننده در نماز جماعت به اردوهای زیارتی و تفریحی را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

4) 78% اهداء جوایز به دانش آموزان شرکت کننده در نماز جماعت را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

در حوزه ی: تأثیر روحانی بودن امام جماعت بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت.

 

جدول شماره ی (4-5): توزیع فراوانی و درصد پاسخ آزمودنیها در رابطه با: «تاثیر روحانی بودن امام جماعت بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت.»

گزینه فراوانی سئوال	خیلی زیاد		زیاد		متوسط		کم		خیلی کم		جمع
	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
1- روحانی بودن امام جماعت بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	90	45	54	27	23	5/11	14	7	19	5/9	200	100
2- رفتار و گفتار نرم امام جماعت بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	99	5/49	58	29	24	12	10	5	9	5/4	200	100
3- حضور به موقع امام جماعت جهت اقامه ی نماز بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	79	5/39	68	34	32	16	11	5/5	10	5	200	100
4- وضعیت ظاهری امام جماعت بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان است؟	64	32	51	5/25	40	20	19	5/9	26	13	200	100
5-سخنرانی مختصر و مفید امام جماعت بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	85	5/45	52	26	34	17	16	8	13	5/6	200	100
6- طولانی نبودن نماز جماعت و پرهیز از مستحبات بر میزان حضور شما در نماز جماعت دبیرستان موثر است؟	91	5/45	46	23	32	16	10	5	21	5/10	200	100
جمع فراوانی	508		329		185		80		98		1200
درصد	34/42		42/27		41/15		47/4		16/8		100

 

 

نمودار شماره ی (4-5) درصد پاسخ آزمودنیها در رابطه با روحانی بودن امام جماعت بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان.

 

نتایج: با عنایت به ارقام مندرج در ترازهای جدول و سیمای نمودار ترسیمی، نتایج زیر حاصل می گردد: از 200 نفر آزمودنی 83/14% پایین تر از متوسط، 41/15% در سطح متوسط و 76/69% بالاتر از متوسط قرار دارند.

پس نتیجه می گیریم بیش از نیمی از آزمودنی ها معتقدند که روحانی بودن امام جماعت بر میزان حضور آنها در جماعت دبیرستان تأثیر دارد.

توضیح: داده های جدول و نمودار (4-5) نمایانگر این نکته است که:

- روحانی بودن امام جماعت، رفتار و گفتار نرم او، حضور بموقع وی جهت اقامه ی نماز، وضعیت ظاهری او، سخنرانی مفید و مختصر او و طولانی نبودن نماز جماعت بر میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت دبیرستان تأثیر مثبت دارند.

دانش آموزان از بین عوامل فوق (با احتساب میزان تأثیر کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) به ترتیب:

1) 5/95% رفتار و گفتار نرم امام جماعت را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

2) 95% حضور بموقع امام جماعت جهت اقامه ی نماز را بر میزان حضور آنها نماز جماعت موثر دانسته اند.

3) 5/93% سخنرانی مفید و مختصر امام جماعت را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت موثر دانسته اند.

4) 5/90% روحانی بودن امام جماعت را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

5) 5/89% طولانی نبودن نماز جماعت و پرهیز از مستحبات را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

6) 87% وضعیت ظاهری امام جماعت را بر میزان حضور آنها در نماز جماعت دبیرستان موثر دانسته اند.

 

مقایسه ی فرضیه ها

جدول شماره ی (4-6): توزیع فراوانی و درصد پاسخ آزمودنیها به فرضیه های پژوهش.

گزینه فراوانی سئوال	خیلی زیاد		زیاد		متوسط		کم		خیلی کم		جمع
	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
1- بین مشارکت کارکنان در نماز جماعت و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت رابطه وجود دارد	170	17	215	5/21	221	1/22	134	4/13	260	26	1000	100
2- بین آموزش مسائل نماز به دانش آموزان و میزان حضور آنها در نماز جماعت رابطه وجود دارد.	294	4/29	271	1/27	220	22	144	4/14	71	1/7	1000	100
3- بین زمان، مکان و امکانات فیزیکی  مناسب در نمازخانه و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت رابطه وجود دارد.	837	85/41	585	25/29	299	95/14	140	7	139	95/16	2000	100
4- بین تشویق دانش آموزان و میزان حضور آنها در نماز جماعت رابطه وجود دارد	344	43	180	5/22	113	1/14	71	9/8	92	5/11	800	100
5- بین روحانی بودن امام جماعت و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت رابطه وجود دارد.	508	34/42	329	42/27	185	41/15	80	67/6	98	16/8	1200	100
جمع فراوانی	2153		1580		1038		569		660		6000
درصد	89/35		33/26		30/17		48/9		11		100

 

 

نمودار شماره ی (4-6) توزیع فراوانی و درصد پاسخ آزمودنیها به فرضیه های پژوهش.

 

نتایج: چون T محاسبه شده (376/15) با درجه ی آزادی (199) و سطح معناداری (000/0) است و سطح معناداری محاسبه شده از آلفای 01/0 کوچکتر است بنابراین فرض صفر رد می گردد. به عبارت دیگر با احتمال 99% اطمینان”بین روحانی بودن امام جماعت و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت» تفاوت معناداری وجود دارد.

 

مقایسه ی فرضیه های پژوهش

جدول (4-13) آزمون T تک نمونه ای برای مقایسه ی فرضیه های پژوهش.

فرضیه	تعداد	میانگین	انحراف معیار	خطای معیار	T محاسبه شده	درجه آزادی	T بحرانی جدول در سطح اطمینان	سطح معناداری	تفاوت میانگین
اول	200	435/14	409/4	311/0	812/1-	199	95/%	071/0	565/0-
دوم	200	845/17	843/3	271/0	467/10	199	99%	000/0	845/2
سوم	200	925/38	519/8	531/0	786/16	199	99%	000/0	925/8
چهارم	200	185/15	530/4	320/0	943/9	199	99%	000/0	185/3
پنجم	200	45/23	971/4	351/0	346/15	199	99%	000/0	405/5

 

 

فرضیه های پژوهش

1- بین مشارکت کارکنان مدرسه در نماز جماعت و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود ندارد.

2- بین آموزش مسائل نماز به دانش آموزان و میزان حضور آنها در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود دارد.

3- بین زمان برگزاری نماز، وجود مکان و امکانات فیزیکی مناسب برای برگزاری نماز و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود دارد.

4- بین تشویق دانش آموزان و میزان حضور آنها در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود دارد.

5- بین روحانی بودن امام جماعت و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود دارد.

 

نتیجه­گیری

نتایج این پژوهش نیز نشان می دهد که:

1- در سطح اطمینان 95%”بین میزان مشارکت کارکنان مدارس در نماز جماعت و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود ندارد.»

2- در سطح اطمینان 99%”بین آموزش مسائل نماز به دانش آموزان و میزان حضور آنها در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود دارد.»

3- در سطح اطمینان 99%”بین زمان برگزاری نماز، وجود مکان و امکانات فیزیکی مناسب برای برگزاری نماز و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود دارد.»

4- در سطح اطمینان 99%”بین تشویق دانش آموزان و میزان حضور آنها در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود دارد.»

5- در سطح اطمینان 99%”بین روحانی بودن امام جماعت و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود دارد.»

 

پیشنهادها بر اساس یافته های پژوهش

- براساس نتایج فرضیه ی اول پژوهش (بین مشارکت کارکنان در نماز جماعت و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود ندارد.) پیشنهاد می شود جهت حضور بیش تر دانش آموزان در نماز جماعت مدارس: مدیران، معاونین آموزشی، معاونین و مربیان پرورشی و دبیران در برگزاری نماز جماعت همکاری نموده و بطور مرتّب و همیشگی در آن شرکت نمایند.

- براساس نتایج فرضیه ی دوم  پژوهش (بین آموزش مسائل نماز به دانش آموزان و میزان حضور آنها در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود دارد.) پیشنهاد می شود با تشریح فلسفه نماز و مسائل اعتقادی، آموزش عملی احکام و برگزاری مسابقات احکام و اذان، زمینه ی حضور گسترده ی دانش آموزان را در نماز جماعت فراهم نمایند.

براساس نتایج فرضیه ی سوم پژوهش (بین زمان برگزاری نماز، وجود مکان و امکانات فیزیکی مناسب برای برگزاری نماز و میزان حضور دانش آموزان در نماز جماعت تفاوت معناداری وجود دارد.) پیشنهاد می شود با احداث نماز خانه های جذاب در مدارس، تزیین و آراستگی آنها، احداث سرویسهای بهداشتی مناسب و کافی و فراهم کردن امکانات لازم از قبیل: مهر، جامهری، وسایل گرم کننده و سرد کننده، جا کفشی، فرش و موکت در نمازخانه ها، زمینه ی حضور پرشور دانش آموزان را در نمازخانه ها فراهم نمایند.

 

منابع و مآخذ

1- ابراهیمیان آملی، سید یوسف (1381)”نردبان عروج»، تهران، نشر رسانش.

2- انصاریان، حسین (1375)”نماز در آینه حیات انبیا و امّت ها»، تهران، پیام آزادی

3- انصاریان، حسین، (1375)”سیمای نماز»، تهران، پیام آزادی.

4- ابوترابیان، فاطمه (1379)”بررسی راه های جذب دانش آموزان دختربه اقامه نماز جماعت در مقطع راهنمایی شهر قزوین»، پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی امور تربیتی، قزوین.

5- باقری، خسرو (1385)”نگاهی دوباره به تربیت اسلامی» جلد اول، تهران، انتشارات مدرسه.

6- بی آزار شیرازی، عبدالکریم (1380)”گفتگو و نیایش»، تهران، ستاد اقامه نماز.

7- پاکدل، زهرا (1379)”بررسی راه های جذب دانش آموزان به اقامه نماز جماعت در مقطع ابتدایی ناحیه 2 قزوین»، پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی امور تربیتی، قزوین.

8- پژوهشگاه حوزه و دانشگاه (1386)”فلسفه ی تعلیم و تربیت» جلد اول، تهران، سمت.

9- تقدّسی نیا، خسرو (1375)”مسجد در آیینه قرآن و روایات»، قم، انتشارات ائمّه.

10- جمعی از نویسندگان (1381)”خانواده و نماز»، تهران، سازمان انجمن اولیا و مربیان.

11- دهقان، اکبر(1390)”یکصد و چهارده نکته از قرآن کریم درباره­ی نماز»، تهران، ستاد اقامه نماز.

12- دهقان، علیرضا (1381)”سیره عملی امام خمینی (ره)»، قم، نشر روح.

13- رجایی، غلامعلی (1383)”نماز رجایی»، قزوین، نشر روح.

14- راشدی، حسن (1385)”نماز شناسی»، جلد اول، تهران، ستاد اقامه نماز.

15- راشدی، حسن (1385)”نمازشناسی» جلد دوم، تهران، ستاد اقامه نماز.

16- رهبری، حسن (1380)”مسجد نهاد عبادت»، تهران، دبیرخانه ستاد کانونهای فرهنگی و هنری مساجد.

17- رضوان طلب، محمدرضا (1381)”پرستش آگاهانه»، تهران، ستاد اقامه نماز.

18- سنگری، محمدرضا (1385)”چگونه می­توان میان جوان و نماز پیوند آفرید؟» تهران، نشریه ی پیوند، شماره­ی 329.

19- کلباسی، مجتبی (1386)”صد و ده، پرسش درباره ی نماز»، تهران، ستاد اقامه نماز.

20- کرمیان زیارانی، خدابخش (1383)”بررسی رابطه ی عوامل درون مدرسه ای و میزان حضور دانش آموزان پایه ی سوم متوسطه ی استان قزوین در نماز جماعت مدارس».

21- موسسه ی فرهنگی قدر ولایت (1378)”نماز گنجینه­ی ذکر و راز»، تهران، نشر ولایت.

22- مرکز تحقیقات اسلامی (1373)”نماز نردبان عروج»، تهران، نهاد نمایندگی ولی فقیه در سپاه.

23- محمدی ری شهری، محمد (1388)”منتخب میزان الحکمه»، تهران، نشر دارالحدیث.

24- مطهری، مرتضی (1382)”فلسفه ی نماز»، تهران، ماهنامه ی تربیت، شماره ی اردیبهشت ماه.

25- مطهری، مرتضی (1381)”طهارت روح»، گردآورنده: حسین واعظی نژاد، قم، ستاد اقامه نماز.

26- مرکز فرهنگ و معارف قرآن (1390)”نماز نور چشم مصطفی»، تهران، نشر جمال.

27- نعیم آبادی، غلامعلی (1377)”نماز زیباترین الگوی پرستش»، تهران، ستاد اقامه نماز.

28- نوبهار، رحیم (1373)”سیمای مسجد»، جلد اول، قم، نشر اعتماد.

29- نوبهار، رحیم (1373)”سیمای مسجد» جلد دوم، قم، نشر اعتماد.

 

این مطلب را به اشتراک بگذارید :