چکیده

در مقاله حاضر که به منظور بررسی نقش اقامه نماز جمعه در تعالی فرهنگی  اجتماعی مسلمانان در جامعه اسلامی و به روش کتابخانه ای و پژوهش توصیفی صورت گرفته است، ابتدا به نماز و ویژگی های آن از قبیل راه و تسهیل کننده ی فرهنگ الهی، امنیت فرهنگی، هدایت فرهنگی پرداخته و سپس از نماز جمعه و اهمیت و آثار آن، بررسی آن از منظر جامعه شناسی، نقش رسانه ای داشتن نماز جمعه و تاثیر آن در تعالی فرهنگی به صورت کامل صحبت شده و به این نتیجه رسیدیم که نماز جمعه کلاس درس معرفت، رسانه ای بزرگ و دانشگاهی عمومی برای مردم مسلمان شرکت کننده است و باعث افزایش و ارتقای فرهنگ در جامعه اسلامی می شود.

مقدمه

فرهنگ و فرهنگ سازي درجهان امروز دغدغه دو جبهه حق و باطل مي باشد و هر دو جبهه به دنبال راه يابي به سمت بهترين ابزارها هستند و هركدام به سمت روش ها و نقشهاي متناسب با مباني نظري خود مي روند و ما امروزه درعرصه اي واقع شده ايم كه دوجبهه حق و باطل برخوردي اجتناب ناپذير درحوزه تمدني پيدا كرده اند هرچند معتقد به پيروزي نهايي جبهه حق هستيم ولي درواقع كسي توانايي غلبه دراين نزاع بي پايان دارد كه بتواند فرهنگ خويش را به مردم جهان منتقل كند و دراين ميان جبهه ي كفرگوي سبقت را ربوده است و حتي ابزارها تكنيك ها و تاكتيك ها و روش هايش به جبهه حق نفوذ كرده و مورد استفاده قرار مي گيرد. وحدت و نمایش قدرت امّت اسلامی از جمله شعایر و مسایلی است كه اسلام به آن اهمیت بسیار داده است و برای حفظ و ادامه آن، برنامه‌های ویژه‌ای از قبیل نیایش‌های دسته جمعی، نماز جمعه، نماز عیدین و... دارد.[1]

نماز جمعه ـ نماز اجتماع است، نماز روشنگری و آگاه سازی آحاد مردم است، نماز اخبار از آفاق عالَم به مؤمنین و آحاد مردم است... [در تشریع نماز جمعه] هم به جنبه معنوی و تربیت و تهذیب نفوس و آدم‌سازی و گسترش روح تقوا در جامعه که از این نماز متوقع بود دقت شد و هم جنبه سیاسی آن. ابعاد گوناگون این فریضه ی عبادی سیاسی نماز جمعه ایجاب می کند که اندیشمندان و متخصصان رشته های مختلف به تحقیق و پژوهش پیرامون آن پرداخته و زوایای جدید آن را نمایان کنند.اهمیت بعد فرهنگی نماز جمعه خیلی زیاد است. لذا ما را بر آن داشت که نقش این بزرگ فریضه الهی را در تعالی فرهنگی جوامع اسلامی بررسی کنیم. به اميد اينكه همه جوانان و دانشجويان خداجو و با ايمان ميهن اسلاميمان را در صفوف مقدم نمازهاي جماعت و جمعه ببينيم.

نماز و ویژگی های آن

نماز از مهم ترین و با اولویت ترین واجبات الهی بر مسلمانان است که رابطه‌ي آن ها را در تمام طول شبانه روز با خالق هستی زنده نگه می دارد و عامل اصلاح فکر و حرف و عمل مسلمانان است؛ چنان که در قرآن کریم خداوند متعال می فرماید:

1 نماز را برپا دار، که نماز (انسان را) از زشتی ها و گناه بازمی‌دارد2؛ نماز سیستمی اصلاح کننده است تا مسلمان با چنگ زدن بر آن هر روز آلودگی ها را بشوید و موجبات پیشرفت معنوی خود را فراهم آورد و در یک جامعه مسلمان نماز نشانه فرهنگی و نشانه ایمان است؛ پیشانی فرهنگی جامعه اسلامی است که راه فرهنگ سازی را تسهیل می کند و مکان آن یعنی مسجد، فرهنگ ناب معنویت و تجلی بخش با شکوه اجتماع مومنان را به نمایش می گذارد و در کنار آن امنیت فرهنگی با نماز آگاهانه در فرد و اجتماع حاکم می شود. این برنامه عملی اسلام برای رابطه با خداوند متعال در روایات پرچم اسلام نامیده شده است، که محکم کننده رابطه با خالق هستی است و  مانند چشمه ای می باشد که مومن در آن شستشو می کند و آلودگی ها را از بین می برد. این رابط انسان با خداوند متعال ستون دین اسلام است، که بدون آن خیمه فرو می ریزد زیرا دین و دیندار بدون ارتباط با خداوند متعال در اسم، دیندار است و در عمل دین و دیندار بدون رابطه مداوم با خالق معنا ندارد. نماز معبر اصلی هدایت فرهنگی است پس نماز جمعه نیز به عنوان نماز وحدت مسلمانان، عامل تعالی فرهنگ و انتقال آن است.

نماز، راه و تسهیل کننده راه فرهنگ سازی

نماز نشانه فرهنگی است؛ پیشانی فرهنگی جامعه اسلامی است؛ با ورود به دروازه تمدن شهر اسلامی و کشور اسلامی آن چه باید بدرخشد مساله نماز و اقامه نماز است. همان طور که می فرماید: کسانی که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می‌دارند، و زکات می‌دهند، و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند، و پایان همه کارها از آن خداست. نماز با کیفیت؛ عامل اساسی توسعه فرهنگی متعالی است، نمازی که انسان را از خبط و خطا دور کند و زنگ خطر لازم را به موقع برای انسان به صدا درآورد و انسان را به سمت تشخیص راه صحیح و عمل به آن رهنمون می کند و البته با همگانی کردن این عبادت الهی همه جامعه در این فضا ماندگار می شود.

نماز با خود نجات فرهنگی می آورد؛ نماز راه فرهنگ سازی ایمانی است فرهنگی که جهان بینی الهی را در دنیا ترویج می کند و معنویت را هدف قرار می دهد؛ فرهنگ سازی الهی چه برای دنیای انسان ها و چه برای ترویج معنویت بدون نماز امکان پذیر نیست؛ چرا که نماز در جای جای خود چه قبل از ورود به آن و چه در آن و چه در اذکارش همه و همه حقوق مادی و نیاز معنوی انسان ها را در خود دارد. آن جا که ارتباط با خدا برقرار می شود و دل ها بر اثر این ارتباط پاک و سبک شده است استعداد پذیرش مواعظ بیش تر است و بهترین موقعیت برای رساندن پیام های الهی و فرهنگ سازی دینی است. پیام های الهی مانند پیام های بشری نیست چرا که پیام وحدت است نه تکثر و جذبه های مادی؛ در نتیجه هر چه قدر انسان روح را پالایش کرده باشد و هر چقدر در دریای الهی پاک شده باشد قدرت دریافت پیام های بیش تر ی و با کیفیت بهتری را داراست.

نماز و امنیت فرهنگی

همه برنامه ریزی های فرهنگی به دنبال امنیت و ثبات فرهنگی و اجتماعی است است تا فرد و جامعه را ارتقا داده و آنها را از آسیب دور نگاه دارد و با رشد درونی و معنوی افراد، آنها را با حقوق خودشان و حقوق اجتماع و در دین مبین اسلام با حقوق خداوند متعال و حجت هایش آشنا کند و سپس فهمی در خرد و عمل حاکم شود تا فرهنگ  رعایت حقوق حاکم شود و امنیت فرهنگی فراگیر شود. نماز مقبول از عمق انسان، چشمه زلالی را فوران می دهد که فرد فرد جامعه در رابطه با الله تعالی اصلاح می شوند و در خرد و عمل آگاه می شوند و حقوق خود و مردم و آفریدگار و حجت هایش را رعایت می کنند و این گونه  امنیت فرهنگی ایجاد و توسعه پیدا خواهد کرد.

نماز و تعریف اهداف فرهنگی

نماز باید محور اهداف فرهنگی قرار گیرد؛چرا که هدف اصلی اقامه نماز رسیدن به آثار انسان ساز آن است که از آن جمله  پیراستن از بدی ها، آراستن به خوبی ها، ایجاد رابطه محکم با خالق هستی، اصلاح نیت ها و حرف ها و  رفتار ها است  و در راه رسیدن به آن کمال مطلوب؛ رنگ الهی دادن به خانه ها و فضاهای فرهنگی نیز مقدس خواهد بود. چنانکه حضرت آیت الله خامنه ای می فرمایند:"هدف بلندمدتِ اقامه ى نماز در جامعه، صلاح و فلاح همگانى است، ليكن تا رسيدن به آن مقصود والا، هدف ميان مدت، برافروختن چراغ نماز در همه خانه ها و در خانه ى دله ا است. و هدف كوتاه مدت، به كارگيرى همه ظرفيت علمى و هنرى و تبليغى كشور در اين راه و سمت و سو دادن به همه آن گونه تلاش ها در اين جهت است.

نماز معبر اصلی هدایت فرهنگی

نماز با ایجاد جریان سلوک الهی، هرجا راه اصلی رسیدن به هدف و غایت اصلی انسان است. رهبر معظم در این باره می فرمایند: "نماز معبر اصلى براى سلوك انسان در راهى است كه ادیان الهى در برابر آدمى نهاده‌اند تا بتواند از آن به هدف و غایت اصلى حیات یعنى رستگارى و خوشبختى دنیا و آخرت دست یابد.[2] آئین اسلام، از بعد اجتماعی مهمی برخوردار است و با عنایت به برکات، آثار وحدت و تجمع و یکپارچگی، در بسیاری از برنامه هایش بر این بعد تکیه و تاکید کرده است. برگزاری نمازهای روزانه ی واجب نیز به صورت جماعت گروهی، یکی از این برنامه هاست.[3]

نماز جمعه

 در مراسم هفتگی اجتماعی مسلمین ”نماز جمعه» جایگاه والایی دارد و نه تنها یک عبادت، بلکه مظهر وحدت مسلمین و شکوه و عظمت اسلام است و آگاهی پیروان قرآن را بالا می برد و نماز عبادی سیاسی محسوب می گردد. قرآن کریم درباره ی نماز جمعه می فرماید: ”یا ایها الذین امنوا اذا نودی الصلوه یوم الجمعه فاسمعوا الی ذکر الله و ذرو البیع» (سوره جمعه،آیه9) ای ایمان آورندگان! وقتی به نماز جمعه ندا داده می شود، به سوی یاد خدا بشتابید و داد و ستد را رها کنید. (همان)

نماز جمعه از مهم ترین فرایض دینی مسلمانان است. فریضه‌ای که دارای ابعاد گوناگون و آثار و برکات فراوانی است. عبادتی جمعی که عبادت و معنویت با اجتماع و سیاست در هم آمیخته است. اساسا در مکتب اسلام دنیا و آخرت، عبادت و سیاست، فرد و اجتماع با یکدیگر عجین است. نمازهای جماعت، جمعه و عید و حج همگی نمایانگر این پیوستگی است. در این میان نماز جمعه اجتماع هفتگی مسلمانان به منظور انجام یک عبادت جمعی، هم چنین وحدت و همدلی و همدردی با یکدیگر، آشنایی با معارف دین و اطلاع از وضعیت اجتماعی و سیاسی عصر خویش است. برگزاری نماز جمعه در نخستین روزهای حضور پیامبر خدا (ص) در مدینه نشان از جایگاه مهم این فریضه عبادی ـ سیاسی است. تأکید فراوانی که در سخنان پیشوایان دینی، بر اقامه نماز جمعه و حضور مردم در این برنامه هفتگی و تبیین احکام و شرایط آن به چشم می‌خورد و نیز سرزنش و توبیخ تارکین آن نشان دیگری از اهمیت این عبادت است.[4]

اهمیّت نماز جمعه

در این زمینه احادیث بسیاری نقل شده، که در این جا مجال پرداختن به انها نیست. رسول خدا (ص) نماز جمعه را”حج مساکین» دانسته و آنرا موجب آمرزش گناهان شمرده است. نماز جمعه نیایش وحدت و قدرت مسلمانان و میعاد نمازگزاران مومن است. رسول خدا (ص) در آغاز هجرت، وقتی به مدینه رسید، اولین نماز جمعه را برای مردم بپا داشت و این اجتماع شکوهمند و سازنده را پایه گذاری کرد. این نماز، بعد سیاسی و حکومت ی دارد، خطیب و امام جمعه یا حاکم مسلمین است، یا کسی که از طرف رهبری، به این سمت منصوب شده است.

آثار و برکات نماز جمعه

برکات و آثار سازنده ی تربیتی و اجتماعی این عبادت سیاسی بسیار است که به چند نمونه اشاره می شود:

1-تقویت روحیه ی اخوت و برادری: چرا که همه از، هر جا، در یک مجمع و مصلا گرد می آیند و با رنگ ها و نژادهای مختلف کنار هم می نشینند. 

2-تشکل نیروهای اسلام: این عبادت، به نوعی مسلمانان را بر محور عبادت ونماز، تشکل یکپارچگی می بخشد و مایه ی ارعاب دشمنان اسلام و خنثی شدن توطئه های تفرقه افکنانه و شایعه های آنان است.

3-رشد فکری–سیاسی مسلمانان: به مقتضای مطالب آگاهی بخش خطبه ها، مردم از مسائل سیاسی کشور خود و جهان، ‌با خبر شده و با آشنایی به وظایف اجتماعی خود، در صحنه ی اجتماع حضور بیش تر می یابند.

4-تقویت روحیه ی جمعی: قطره های پراکنده ی افراد انسانی را در یک اقیانوس گرد می آورد و همه با ارتباط متقابل و شناسایی هم،‌روحیهی اجتماعی پیدا می کنند و انزوا و فردگرایی از بین می رود.

5-مرکزیت بسیج مردم: سنگر نماز جمعه، بهترین جای دعوت مردم به بسیج شدن برای جهاد دفع و حل مشکلات اجتماعی و یاری رساندن به دیگران است.[5]

یكی از بركات نماز حضور است كه این حضور در نماز جماعت پررنگ‌تر و بیش تر است، در واقع با نماز آن فضای منفی كه ممكن است به صورت واقعی یا كاذب بین دو نفر و یا چند نفر ایجاد شده باشد، پاك می‌شود. خیلی از اجتماعات در طول زمان كم‌اثر شده اند و از بین رفته‌اند ولی اجتماع نماز در مسجدها و نماز جمعه‌ها باقی مانده و می‌ماند و این باقی ماندن بزر‌گ‌ترین سرمایه است. در نماز‌ جمعه‌ها بود كه فتنه‌های اخیر خنثی شد و این وجود و بركت نماز بود كه توانست شفاف‌سازی كند و به مردم بینش دهد و ریزش‌های جامعه را كه خسارت‌های سنگینی داشت تبدیل به رویش كند. در واقع به بركت نماز در بین مسلمانان، كار استكبار و ایادی شیطان همواره مشكل است.[6]

نماز جمعه یکی از بزرگ ترین پایگاه های حکومت اسلامی و کانون نور و هدایت و سرمایه عزت و شرافت جامعه اسلامی است که در هر هفته و از هفته تا هفته برگزار می شود و زمینه تفاهم، تعامل، همکاری جامعه اسلامی را با یکدیگر و با حکومت اسلامی و ولایت فقیه برقرار می سازد و جامعه اسلامی را در برابر خطرات و دسیسه ها و توطئه ها بیمه می کند و بر آگاهی اعتقادی، اخلاقی، سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی می افزاید.

اکنون به گوشه هائی از ثمرات و برکات این فریضه الهی و بایسته های آن اشاره نموده، امید آن که قدرشناس و فرصت شناس بوده و در راه استفاده بهینه ازآن و کاهش آسیب ها و ارتقای سطح تربیتی و اجتماعی و سیاسی آن کوشا باشیم:

غنی تر شدن محتوای خطبه ها و کوتاه کردن خطبه های نماز جمعه، استفاده از روش های مناسب برای ایجاد جاذبه بیش تر محل های برگزاری نماز جمعه و توجه به برخی فعالیت های فرهنگی از جمله مواردی است که می تواند موجب نوآوری در نماز جمعه شود.

نماز جمعه و پیوند با ولایت و اهل بیت (ع):نماز جمعه در واقع میثاق با ولایت است.  وقتی از امام صادق (ع) سوال می شود که علت نامگذاری روز جمعه چیست؟ امام در پاسخ می فرماید” لان الله جمع فیه الخلق لولایه محمد (ص) و اهل بیته (ع)” علت نامگذاری این روز به نام جمعه این است که خداوند متعال همه موجودات و مخلوقات را در این روز جمع کرد به خاطر دو هدف، یکی تحقق ولایت پیامبر (ص) و دیگری ولایت اهل بیت (ع). بر اساس این نکات روز جمعه باید به عنوان روز ولایت شناخته شود و نماز جمعه در واقع تجلی ولایت و نماد ولایت است.

نماز جمعه خود یک جبهه سیاسی – فرهنگی است و محیط بسیار مناسبی برای فعالیت سیاسی – فرهنگی به شمار می رود. از نماز جمعه می توان به عنوان سنگری در مقابل تهاجم دشمنان یاد کرد. بهترین فعالیت ها را می توان در سنگر نماز جمعه انجام داد. نماز جمعه کلاس فراگیر امت اسلامی در هر هفته است.  کلاس تعمیق معرفت و بینش شناسی و جریان شناسی و تولّی و تبرّی است. دانشگاه بزرگ معارف اسلامی است. 

نماز جمعه نقش موثری در ایجاد اخوت و محبت در میان نمازگزاران دارد و مردم را به مشارکت در امور اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دعوت می کند. نماز جمعه نقش موثری در اتحاد مسلمین دارد و آنها را به سمت و سوی یک هدف واحد هدایت می کند و باعث یکرنگی و یکپارچگی مردم می شود.

نماز جمعه و ارتقای بینش سیاسی و اجتماعی جامعه. کلاس جمعه از هفته تا هفته کلاس بصیرت، آگاهی و شناخت، معرفت، هدایت، درک شرائط، شناخت جریانهای مقابل نظام اسلامی، شناخت نقشه ها و توطئه ها، آمادگی برای مقابله و تلاش برای خنثی سازی آنهاست. 

نماز جمعه دانشگاه عمومی جامعه اسلامی است، نماز جمعه کلاس گسترده معارف و احکام سیاسی اسلام در هر هفته است. نماز جمعه چراغ روشن برای تمامی اقشار مسلمانان به صورت هفتگی است. 

سوره جمعه سوره یاد خدا و تسبیح و تقدیس و تعلیم و تربیت و تزکیه و سعی برای ذکر و پرهیز از غفلت و جهالت و توجه هر چه بیش تر به یاد خداست. و در سوره منافقون ضمن عنایت به مسئله ذکر و یاد خدا از موضوع نفاق و عناصر و شبکه ها و جریانهای نفاق آلود و خطر آنها برای اسلام و مسلمانان و تبّری از آنها سخن به میان آمده است.[7]

نماز جمعه از دیدگاه جامعه شناسی و اندیشه های اجتماعی

ابعاد جامعه شناسی نماز جمعه فراوان اند که به اختصار به تعدادی که مبین تعالی فرهنگی است، می پردازیم:

-فرهنگ ویژگی هایی دارد که یکی از آن ها این است که، در طول زمان و مکان انتقال می یابد.بنابراین مباحث فرهنگی ماهیتی پویا و متحول دارند و پدیده ای راکد و ساکن تلقی نمی شوند.انتقال فرهنگی یکی از موضوعات قابل توجه در مباحث جامعه شناسی است که سعی بر تحلیل علل و عوامل موثر بر آن را خواهد داشت و منظور از انتقال فرهنگی این است که ارزش ها و هنجارها و اصول و ضوابط زندگی اجتماعی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود که یکی از این روش ها و وسایل در جامعه اسلامی، سنگر نماز جمعه است.

-با تاکید بر ابعاد فرهنگی، می توان اشاره کرد که نماز جمعه عامل ارتقای سطح آگاهی های عمومی در خصوص زندگی اجتماعی سیاسی اقتصادی افراد است و با فرهنگ عمومی ارتباط دارد و موجب انتشار و گسترش عناصر فرهنگی در جامعه اسلامی می شود.[8]

خطبه های نماز جمعه و تعالی فرهنگ

اینکه آیا نماز جمعه باعث تعالی فرهنگی می شود یا نه را می توان به کمک حدیثی از امام رضا (ع) توضیح داد: دلیل خطبه های روز جمعه این است که این روز از نظر اسلام روز اجتماع عمومی است و همه باید در اجتماع روز جمعه جمع شوند.خداوند با تشریع این دستور خواسته است که وسیله ای برای پیشوای جمعیت قرار دهد تا آنها را موعظه نماید و به طاعت ترغیب کند و از گناه دور سازد و بترساند.مردم را آگاه کند به مصالح دینی و دنیایی، یعنی مصالح واقعی را به آنها بگوید. باید از آن چه در آفاق دوردست از خوب و بد بر مسلمین آمده یا قرار است بیاید به اطلاع مردم برساند و از حوادث یا موفقیت ها و پیشرفت ها بگوید.

اهداف خطبه‌ها

خطبه‌های نماز جمعه از چنان اهمیتی برخوردار است که رهبر معظم انقلاب در مناسبت‌های گوناگون با بیانات مختلف و از زوایای متفاوت بر آنها تأکید می‌ورزند:در خطبه‌های نماز جمعه، هدف اول این باشد که ایمانها تقویت شود؛ دیگر اینکه اندیشه‌ها و فکرها قوی و تقویت شود.[9]

نقش تربیتی، رفتاری و روانی خطبه‌ها

امام خمینی در بیاناتی درباره آثار تربیتی نمازجمعه، می‌فرمایند: «این نماز جمعه که در همه جا هست شما ببینید چه برکتی است. مردم را مهیا می‌کند، مردم را بیدار می‌کند.»[10]

رسانه ی نماز جمعه

رسانه به وسایل یا تدابیر فنی اطلاق می‌شود که ارتباط جمعی از طریق آن به وقوع می‌پیوندد.رسانه‌ها دارای طیف وسیعی هستند و از این رو، نهادهایی همچون نهاد نماز جمعه را نیز می‌توان‌ به عنوان یک رسانه اسلامی در نظر گرفت که‌ همانند ابزار و وسیله‌ای برای انتقال و ارتباط پیام‌ نقش ایفاد می‌کند.در واقع نماز جمعه رسانه‌ای‌ است که به صورت چهره به چهره و مستقیم با مخاطبان خود ارتباط برقرار کرده و رابطه‌ای‌ تعاملی و دو سویه را با آنها ایجاد می‌کند. مخاطبین این رسانه،منفعل و ایستاد نبوده و به‌ صورت فعال و پویا در ارتباطی متقابل با رسانهء نماز جمعه همکاری می‌نمایند.

اصولا نظام ارتباطات اسلامی در حوزهء نظام‌ فرهنگی اسلامی تعریف می‌شود؛نظامی که‌ مبنایش جهانی‌بینی توحیدی و اتکایش به باورها، ارزش‌ها و اعمال فردی-اجتماعی است که اسلام‌ آن‌هارا مشخص کرده است.مفهوم ارتباطات در اسلام به جای تأکید بر ابعاد کمی و خطی،بر ابعاد فرهنگی و معانی‌ شناختی تأکید دارد و در واقع مقصود نهایی همه‌ کارکردهای ارتباطات و رسانه‌های اسلامی، تزکیه معنوی است. بدیهی است که رسانه ی نماز جمعه به عنوان یک‌ رسانه اسلامی طبعا ارزش‌ها و قواعد حاکم بر رسانه‌ اسلامی و رسانه‌های دینی را به همراه خود دارد.باید توجه داشت که مفاهیم وحدانیت خداوند،جهان آخرت، رسالت، مسئولیت اجتماعی، وحدت امت اسلامی، امر به‌ معروف و نهی از منکر و تقوا، اصول راهنمایی کننده‌ای‌ هستند که بنیان قواعد اخلاقی رسانه ی اسلامی را تشکیل داده و باید مدنظر قرار گیرند.[11]

رسانه نماز جمعه را با وسایل مدرن روز ـ تلویزیونها، رادیوها و سایر وسایل الکترونیکی بسیار پیشرفته‌ای که آمده است و نیز مطبوعات و مجلات ـ مقایسه کنید و هزینه‌ها و پشتیبانی‌های آنها را با هزینه‌های سلسله امامت جمعه در سرتاسر یک جامعه بسنجید، ببینید چقدر فاصله دارد. این رسانه بسیار گسترده و پُرنفوذ تا اعماق جامعه... با پشتیبانی اندک و هزینه کم، خون معنویت را به مویرگ‌های پیکر جامعه می‌رساند.[12]

پیام ارتباطی نمازهای‌ جمعه، انعکاس تحولات مستمر اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جامعه‌اند. این پیام ها از طریق این رسانه ارتباطی پخش می‌شوند و این رسانه برخوردی فعال و پویا با مسائل جامعه و حرکت های سیاسی و فرهنگی داخل از یک‌سو و حرکت های بین‌المللی از سوی دیگر دارد.[13]

نتيجه گیری

بر اساس معیار دین و نظام دین اسلام نماز بر هر مسلمان و اجب می باشد و افراد جامعه دینی می بایست بنای فرهنگی و اصلاحی خود را بر نماز استوار کنند تا با اصلاح فردی؛ اصلاح اجتماعی در زمینه های فرهنگی و دینی نمود پیدا کند و با اصلاح روز افزون دینی، امنیت فرهنگی در اجتماع به وجود آید و موجبات پیشرفت معنوی و البته اجتماعی و مادی انسان ها فراهم می شود.نماز جمعه نیز به عنوان یک فریضه الهی بر مسلمانان واجب است و در صورت برپایی صحیح، نماز جمعه کلاس درس معرفت، رسانه ای بزرگ و دانشگاهی عمومی برای مردم مسلمان شرکت کننده است و باعث افزایش و ارتقای فرهنگ در جامعه اسلامی می شود.[14] استمرار این حرکت الهی در ایران اسلامی، نیز باید بر همان پایه استوار باشد؛ یعنی حضور ملت، به ویژه جوانان پرشور و سرشار از شعور. نماز جمعه بهترین جلوه حضور و بروز مؤمنان آگاه و دلدادگان به نظام اسلامی است. همان طور که محل پالایش روح و فراگیری درس‌های فراوانی است.[15]

منابع

احمدی،زهرا، رسانه نماز جمعه،1388 مجله فرهنگ کوثر، زمستان 1388، شماره 80،صص 83-82

جاسبی،عبدالله،انصاری،محمداسماعیل، نماز جمعه و نقش آن در اداره جامعه اسلامی،1376،مجله جامعه شناسی کاربردی” شماره 8،صفحه93

دارابی، علی، حجازی، محمدرضا، نقش نماز و مسجد در رسیدن به تعالی فرهنگی در انديشه مقام معظم رهبري "مد ظله العالي"، سایت معاونت آموزش و پژوهش سازمان تبلیغات اسلامی http://pajohe.ir/articles/categories/maghalat/1318

ذوالانوار،سيدحسين،حق نماز به درستی ادا نشده است، 1389،چكيده مقالات هجدهمين اجلاس سراسري نماز، معاونت فرهنگ، آموزش و پژوهش ستاد اقامه نماز، تهران، انتشارات ستاد اقامه نماز، 1389

زکی،محمدعلی،نماز جمعه رسانه ای اثر بخش در توسعه فرهنگی،1376،فصلنامه مصباح،ش24،سال ششم،صص93-91

قرائتی، محسن، پرتویی از اسرار نماز،مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن،1390،تهران،ص236-233

مطهری، مرتضی، نماز جمعه،1361،مجله پاسدار اسلام،آبان، ش11،ص38

ورعی،سید جواد، نهضت احیای نماز جمعه،  1383،مجله حکومت اسلامی ، تابستان 1383 - شماره 32، ص5

پیوند، نماز جمعه تجلی گاه وحدت، اسفند 1361، مجله پیوند، شماره 41، صفحه 8

آثار و برکات نماز جمعه،پایگاه اطلاع رسانی آیت الله دری نجف آبادی              www.dorri.ir

نماز جمعه فریضه ای عبادی- سیاسی/ ابعاد و آثار نماز جمعه از نگاه مقام معظم رهبری،1383، مجله حکومت اسلامی، تابستان، شماره 32، ص 28

این مطلب را به اشتراک بگذارید :