براى ورود به عبادت سازنده نماز، به يكسرى مقدمه هاى جسمى و روحى، از نظر پاكى و نظافت در جسم و لباس نياز است كه به آنها اشاره مى شود.

مقدّمات نماز

مقصود از مقدّمات، چيزهايى است كه انجام يا تهيّه آنها قبل از نماز، لازم است، اين مقدّمات، امورى است كه به آنها مى پردازيم:

طهارت

نمازگزار، بايد براى انجام اين عبادت، كسب طهارت كند، گاهى با وضو يا غسل، و در شرايطى هم تيمّم مى كند. وضو جزء ايمان است و به تعبير امام باقر عليه السلام نماز بدون وضو، نماز نيست: لا صَلاة اِلاّ بِطَهُورٍ([1]) و در برخى روايات، از وضو به عنوان كليد ايمان و نصف ايمان تعبير شده است. ([2])

امام رضا عليه السلام بيان جالبى درباره وضو دارد و مى فرمايد:

1. لاِنْ يَكُونَ الْعَبْدُ طاهِراً اِذا قامَ بَيْنَ يَدَىِ الْجَبّارِ عِنْدَ مُناجاتِهِ

وضو، يك ادب در برابر خداست تا بنده، هنگام نماز، وقتى در برابر خداوند مى ايستد پاك باشد.

2- نَقّيِاً مِنْ الادْناسِ وَالنّجاسَةِ از آلودگى ها وپليدى، پاكيزه باشد.

3- مَعَ ما فيهِ مِنْ ذِهابِ الكَسَلِ وَ طَرْدِ الْنُّعاسِ به علاوه، در وضو، از بين رفتن كسالت و طرد خواب آلودگى (و ايجاد نشاط) است.

4- وَ تَزْكِيَةِ الْفُؤ ادِ لِلْقيِامِ بِيْنَ يَدَىِ الجَبّار([3]) و دل و روح را آماده ايستادن در برابر پروردگار مى سازد.

امام در اين حديث شريف، به همه ابعاد جسمى و روحى وضو، يعنى نظافت و پاكى و آمادگى روح و كسب نشاط عبادت و پديد آوردن زمينه معنوى عبادت اشاره فرموده است.

مرحوم فيض كاشانى مى گويد:

يكباره برخاستن از ماديّت و كوچ به معنويت مشكل است، ولى وضو گرفتن، انسان را كم كم آماده مى سازد.([4])

وضو در هر حال

نورانيّت و صفاى باطنى كه در سايه وضو پديد مى آيد، بسيار ارزشمند است. از اين رو، در روايات، تاءكيد شده كه انسان همواره با وضو باشد، وضو به نور تشبيه شده ([5]) و خوابيدن با وضو همچون احياء و شب زنده دارى به حساب آمده است. ([6])

براى دعا، تلاوت قرآن، زيارت و بسيارى از كارهاى نيك و عبادى، سفارش به داشتن وضو شده است. ([7]) بدون وضو، دست زدن به آيات قرآن و نام هاى خدا و پيامبر و ائمه عليهم السلام ممنوع است([8]) حتى اگر نام خدا به صورت هاى مختلف و آرم نهادها و مؤ سسات درآيد، (مثل آرم جمهورى اسلامى ) همين حكم را دارد.

وضو، بمنزله اجازه ورود به حضور پروردگار است و براى قسمت هاى مختلف آن هم دعاهاى خاصّى در كتب بيان شده است. مسائل وضو بسيار است كه در اين مجموعه نمى گنجد. ولى ناگفته نماند كه مصرف آب در وضو، اگر به حدّ اسراف برسد حرام است. رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرموده است: اَلْوُضوءُ مُدُّ وَالْغُسْلُ صاعٌ وَ سَيَاءتى اَقْوامٌ يَستقِلّونَ ذلِك فَاُولِئكَ على خِلافِ سُنَّتى ([9])

براى وضو ده سير آب و براى غسل، سه كيلو آب كافى است. ولى افرادى در آينده مى آيند كه اين مقدار را كم مى شمارند و آب زياد مصرف خواهند كرد كه آنها بر خلاف راه من مى روند.

طهارت براى نماز، مراحلى دارد:

1- طهارت ظاهر از نجاسات و آلودگى ها.

2- طهارت اعضا از گناهان و جرائم.

3- طهارت روح از مفاسد اخلاقى. ([10]) آنگونه كه در دعاها مى خوانيم: الهى طَهّر قلبى من الشرك خدايا دلم را از شرك، پاك ساز. وقتى در نماز، لازم باشد كه لباس و بدن از آلودگى ها پاك باشد، آيا لازم تر آن نيست كه دل و جان، از كبر و ريا و حسد و كينه هم پاك باشد؟ و آيا دوگانگى ظاهر از باطن، نوعى نفاق نيست ؟

غسل

گاهى براى كسب طهارت، بايد غسل كرد. از جمله موارد آن جنابت است و بايد طبق دستورى كه مراجع تقليد در كتاب هاى توضيح المسائل خود بيان كرده اند، تمام بدن شستشو داده شود. بعضى احاديث مى رساند در جنابت، همه اندام انسان تحريك مى شود، منْ تَحْتِ كُلِّ شَعْرٍ...([11]) و شايد بهمين خاطر باشد كه در غسل بايد همه بدن شسته شود. شايد اين احاديث، اشاره به فعاليّت اعصاب سمپاتيك در هنگام جنابت باشد كه اين اعصاب در تمام بدن وجود دارد و فعاليّت مى كند.

تيمّم

وقتى آب براى وضو يا غسل نبود، يا وقت براى وضو و غسل كم بود، يا مصرف آب براى سلامتى انسان ضرر داشت، يا قيمت آب، در حدّ غير قابل تحملّى گران بود، يا آب را براى آشاميدن و حفظ جان لازم داشتيم، در اين گونه موارد بايد تيمّم كرد. يعنى طبق دستورى كه در رساله ها آمده، دست ها را بر خاك پاك زد و بر پيشانى و پشت دست ها كشيد. آن هم خاكى كه پاك و بهداشتى باشد، نه از هر خاك آلوده اى ! در حديثى مى خوانيم كه حضرت على عليه السلام از تيمّم كردن بر خاك هاى كنار كوچه ها (كه معمولاً آلوده است ) نهى فرمود.([12])

لباس و مكان نمازگزار

مرد نمازگزار، بايد عورت خود را بپوشاند و بهتر است از ناف تا زانو پوشيده باشد. امّا زن نمازگزار بايد تمام بدن را (جز صورت و دست ها و پاها تا مچ ) بپوشاند.([13])

اين پوشش هم بايد با لباس پاك و حلال باشد. بهتر است كه لباس نمازگزار، سفيد و پاكيزه باشد و بوى خوش استعمال كند و با انگشتر عقيق به نماز بايستد([14]) و از لباس هاى سياه و چرك و تنگ يا لباس افراد لاابالى نسبت به امر پاكى و نجسى، استفاده نكند.([15])

همچنين مكان وفرش وتختى كه روى آن نمازخوانده مى شود بايد حلال باشد. تصرّف در ملكِ مرده اى كه خمس يا زكات بدهكار است، حرام و نماز آن باطل است و اگر با پولى كه خمس و زكات آنرا نداده اند ملكى بخرند، تصرّف در آن حرام و نماز در آنجا باطل است. ([16])

این مطلب را به اشتراک بگذارید :