■ نماز و نجات از بخل
هیچ انسانی بخیل به دنیا نـمیآید، بلکه در مـسیر زندگی دچار بخل میشود. این صفت یک بیماری روانی است که البته بی علاج نیست.
پیدایش این خصلت در انسان امری عارضی است و امر عارضی را میشود از صفحه دل و باطن انسان پاک کرد، اما اگر این بیماری در وجود انسان باقی بماند و تا آخر عمر با وی همراه باشد، باب نجات تا ابد به روی او بسته خواهد شد؛حال، این بیمار هر کس میخواهد باشد.
دو آیه قرآن نیز مؤید این حقیقت هستند.
آن گونه که از برخی آیات و روایات اسـتفاده مـیشود، گاهی اگر فقط یک «علت» در وجود انسان علاج نشود، او را محکوم به فنا خواهد ساخت و سایر اعمال او هم با وجود این علت قدرت نجات او را نخواهند داشت. یکی از این علتها بخل است. اما به راستی، چه اتـفاقی رخ مـیدهد که روح یک انسان به بخل میل پیدامیکند، ممسک میشود و از خرج کردن دریغ میکند و به قول قرآن کریم دچار کنز اندوزی و تکاثر میشودو هم مسلک روحی و اخلاقی قارون میگردد.
شاید بسیاری از مردم تصور کـنند قـارون از قماش فرعونیان و شخصی بی دین و مشرک بوده، اما واقعیت جز این است و قارون این طور نبوده است. در احوال قارون نوشتهاند 25 سال در میان مردم و جوانان مصر قاری و معلم تورات بود و حلال و حـرام تـورات را بـه آنان میآموخت؛ولی با این کـه عـالم حـقیقت بود، در مسائل مالی دچار انحراف و مبتلا به بیماری بخل شد و همین خصلت او را به عذابی خفت بار دچار کرد و سایر اعمال نیکش هم توان نـجاتش را نیافتند.
بخیل بـوی خـدا نشنود، برو حافظ پیاله گیر و کرم ورز، و الضمان علیّ
باید این تـصور را از ذهـن خودمان پاک کنیم که اگر مکلفی به فرض گرفتار چهار بیماری اخلاقی یا رفتاری است، نماز و روزه و گریه و حج و زیارتش عاقبت نجاتش خـواهد داد. قـرآن مـجید از بعضی از بیماریها نظیر بخل اسم میبرد که اگر علاج نشوند، به تـنهایی موجب هلاکت ابدی خواهند شد و سایر اعمال نیک انسان نیز قدرت نجات او را نخواهند داشت:
فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ * الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ * الَّذینَ هُمْ یُراؤُنَ * وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ
پس وای بر نمازگزاران که از نمازشان غافل و نسبت به آن سهلانگارند.
همانان که همواره ریا میکنند و از [دادن] وسایل و ابزار ضروری زندگی [و زکات، هدیه و صدقه به نیازمندان] دریغ میورزند.
این چند آیه درباره نمازگزار بخیل سخن مـیگویند. نمازگزاری کـه از حـقیقت نماز غفلت دارد، میگوید «الرحمن الرحیم»، اما خودش با افتادگان و تهیدستان در کمال بخل و بیرحمی رفـتار مـیکند. «ماعون» به معنی احـسان است. این شخص بیماری منع کردن ماعون دارد، لذا از احسان مالی که باید صرف تهیدستان و نیازمندان شـود، امتناع مـیکند. بخیل اسـت، بنابراین با این که یک عمر عبادت کرده، هنوز به خدا وصل نشده است. یک عمر نماز خـوانده، ولی نـمازش نماز نبوده و متصف به «تنهی عن الفحشاء و المنکر» نشده است.
بخل در ردیف منکرات است، چنانچه قرآن و روایات نـیز «منکر» و «معروف» را ضـد هـمدیگر معرفی میکنند. نمازی که نتوانسته صاحبش را از بخل نجات دهد، نماز حقیقی نبوده است. مخاطبان «فویل للمصلین» چنین نمازگزارانی هستند.