چنين به نظر مي رسد که عبادت عالي ترين نوع تذّلل در برابر خداوند است. در اهميّت آن همين بس که آفرينش هستي و بعثت پيامبران ( عالم تکوين و شريع ) براي عبادت است .خداوند در قرآن مي فرمايد : « وَ ما خَلَقتُ الجِّنَ وَ الانس الا لِيعبُدونِ »[1] هدف آفرينش جن و ا نس ، عبادت خداوند است .کارنامه همه انبياء و رسالت آنان نيز ، دعوت مردم به پرستش خداوند بوده است .« وَ لَقَد بَعَثنا في کُلِ امة رَسُولا ان اعبُدُوا اللهَ وَاجتَنِبوُا الطاغوتَ ».[2]

پس هدف از خلقت جهان و بعثت پيامبران عبادت خدا بوده است .روشن است که خداي متعال ، نيازي به عبادت ما ندارد و سود عبادت ، به خود پرستندگان بر مي گردد ، همچنانکه درس خواندن شاگردان به نفع خود آنان است و سودي براي معلم ندارد .

چگونه عبادت کنيم ؟

روش عبادت را بايد از قرآن و عترت آموخت . آن گونه که آدرس هر خانه را بايد از صاحب خانه گرفت . آيات قرآن و احاديث معصومين بهترين عبادت را کدام مي دانند و چه اوصافي براي آن مي شمارند ؟ جواب را بايد از قرآن و عترت دريافت . پس مروري به کلمات اولياء دين مي کنيم :

1- عبادت آگاهانه

در حديث است: (( رَکعتانِ مِن عالِم خَيرٌ مِن سَبعينَ رَکعه مِن جاهِل ))[3].دو رکعت نماز عالم ، بهتر از هفتاد رکعت نماز جاهل است . و رسول خدا( ص ) فرموده است : از نماز آن قسمتي مورد قبول است که انسان بر اساس تعقل آگاهي بخواند .و نيز حديث ديگري است : «اَلْمُتَعَبِّدُ عَلی غَیْرِ فِقْهٍ کَحِمارِ الطّاحُونَةِ ».[4]عابدي که روي فهم و درک عبادت نکند الاغ آسياب است که حرکت مي کند ولي در جا مي زند و پيش نمي رود .پيامبر ( ص ) فرمود : دو رکعت نماز با توجه، از شب زنده داري غافلانه بهتر است[5] .

قرآن مي فرمايد :

« لا تَقرَبُوا الصَلواة وَ انتُم سُکاري حَتي تَعلُمُوا ما تَقُولُونَ » [6]

در حال مستي سراغ نماز نرويد تا بدانيد که چه مي گوييد .

امام صادق ( ع ) مي فرمايد: هر که دو رکعت نماز بخواند و بداند با که سخن مي گويد و چه مي گويد ، گناهانش بخشيده مي شود[7]

2- عبادت عاشقانه

آن گونه که بيمار ، از غذاي لذيذ ، لذّت نمي برد عبادت کنندگان بي شوق هم، لذّتي از پرستش نمي برند . عبادت بايد همراه محبّت و عشق و نشاط و لذّت باشد ، نه همراه کسالت و بيحالي و افسرده دلي . نشاط در عبادت ، امتيازي است که انسان هاي شيفته دل از آن برخوردارند . زمينه آن را هم بايد با معرفت و توجه به دست آورد . عبادت زوري و تحميلي ، بي نتيجه است .امام صادق ( ع ) فرمود :

(( لا تُکرهُوا الي انفُسِکُم العِبادَة )).عبادت را به خودتان تحميل نکنيد[8] .

آنگونه که براي ديدار يک شخصيّت محبوب و بزرگ نشاط و شوق مي يابيم ، براي ديدار با خدا و پرستش در آستان او هم بايد قلبي مشتاق و با نشاط بيابيم . اولياء دين و معصومين ( ع ) چنان شيفته لحظه ديدار با خدا بودند و چنان عاشقانه نماز و عبادت داشتند که شگفت آور است .

3- عبادت خالصانه

گوهر خلوص ، به عبادت ها ارزش و اعتبار مي بخشد و عبادتي که خالص براي خدا نباشد و ريا ، نفاق ، شهرت طلبي و عوام فریبي باشد ، فاقد ارزش است و نزد خداوند هم پذيرفته نيست .

قرآن مي فرمايد : « وَ لا يشرِک بغِبادَةِ رَبِهَ احَدا » [9]

( هر که به خداوند و قيامت ايمان دارد ) کسي را در عبادت ، شريک خدا نسازد .

عبادت بي اخلاص ، همچون جسم بي جان و پيکر بي روح است . و به تعبير قرآن ، مردم فرمان نيافته اند مگر آنکه با ديني خالص خدا را بپرستند .

4- عبادت خاشعانه

خشوع ،آن توجه قلبي به پروردگار و داشتن حالتي است که مناسب با عظمت خداوند است . پرستش خدا بايد همراه با قلبي سرشار از احساس عظمت خدا و کوچکي و نياز در مقابل او باشد . قرآن ، در وصف مؤمنان رستگار ، (( خشوع در نماز )) را بيان مي کند :(( وَ الذين هُم في صلاتهم خاشِعُونَ ))

اين خشوع قلبي ، بايد سراسر وجود اهل عبادت را فرا بگيرد . راه بدست آوردن آن ، اين است که نمازگزار ، چنان عبادت کند که گويا خدا را مي بيند و ذلّت و کوچکي خويش را در برابر قدرت و عظمت او حس کند در حديث است :

« اعبُدُ اللهَ کَانَکَ تراه »[10]

خدا را چنان عبادت کن که گويا او را مي بيني .

در حديث ديگر است : « فَصَلّها لِوَقتها صَلاةَ مُوَدِعٍ » [11]

نماز را در وقتش چنان بخوان، که گويا آخرين نماز تو است و تو از نماز و دنيا خداحافظي مي کني.

5 - عبادت مخفيانه

انسان، مصون از دام هاي شيطان نيست و عبادت هاي عابد، چه بسا با عيب و ريا و خودنمايي تباه مي شود. راه غلبه بر اين آفت ، عبادت هاي پنهاني است . رسول خدا ( ص ) فرمود : پاداش عبادتي بيشتر است که مخفي باشد [12]. البته اين در مواردي است که خود اسلام ، دستور به عبادت هاي علني ( مثل نماز جماعت و جمعه و حج ) نداده باشد . چرا که نماز جماعت در مسجد ، برتر از نماز فرادي در خانه است . عبادت مخفيانه بسياري اوقات جلوي ريا و تباه شدن عبادت را مي گيرد .

آفات عبادت

شيطان اين دشمن قسم خورده و ديرينه انسان ، که همواره در کمين انسان است تا عبادت هايش را تباه و بي‎نتيجه سازد از اين راه ها براي فاسد کردن و باطل نمودن عبادت ما وارد مي شود .

1- ريا

کسي که نه براي خدا ، بلکه براي جلب نظر مردم يا رسيدن به موقعیت و شهرت عبادت مي کند ، او گرفتار دام شيطان است و عباداتش به هدر مي رود . اين اخلاق در عبادت ، توسط شيطان حتي گاهي پيش از عمل هم ، در نيّت پديد مي آيد و از قصد قربت باز مي دارد .

2- عُجب

شيطان انسان را در حين عبادت ، به خودپسندي و مهم دانستن عبادت ما مي کشد . و اگر کار ، با نام و براي خدا شروع شده باشد ، در نيمه راه ، شيطان آن را تباه مي سازد و انسان را به غرور ، دچار مي سازد .

3- گناه

بي شک ، گناهان ، آثار خوب عبادت را از بين مي برند . کشاورزي که پس از ماه ها تلاش و زحمت در راه به ثمر رساندن مزرعه و باغ در اثر يک غفلت ، گرفتارآتش سوزي و حريق خرمن شود رنج هايش هدر رفته است ، گناهان آتشي در خرمن عبادات و اعمال ما هستند که آنها را بر باد مي دهند .امام سجاد ( ع ) در دعاي (( مکارم الاخلاق )) از خدا چنين مي طلبد : خدايا ، مرا بنده خودت ساز ولي عبادتم را با عجب ، فاسد مگردان ، مرا عزيز کن ولي به تکبّر مبتلايم مساز.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :