■ نماز و وجدان کاري
وجدان کاري به روحيهاي خود بازنگري افراد اشاره دارد و به اين معنا است که افراد رفتار خود را ارزيابي و بر خطاهاي خود را نظارت ميکند. وجدان کاري وضعيتي است که در آن افراد جامعه سعي ميکنند کارهايي را که به آنها محول شده است، به بهترين وجه و با رعايت اصول و بهينه سازي به انجام رسانند.[1] وجدان کاري در رضايت دروني آگاهانه از کار و فعاليت سازماني و شغلي تبلور مييابد. مقصود از رضايت آگانه آن است که شخص کميت، کيفيت، زمان و هزينه کار را ميداند و از کاري که با توجه به معيارها توانسته است به درستي انجام دهد، رضايت دارد.[2]
در روايات اسلامي وجدان و انصاف افراد در محيط اجتماعي شرط و نماد قبولي نماز و به تعبيري برونداد حقيقت نماز ذکر شده است. از امام صادق عليه السلام روايت شده است که
« به طولاني بودن سجدهها و رکوعهاي افراد نبينيد، شايد از سر عادت چنين ميکنند و اگر چنين نکنند دچار ناراحتي شوند، به راستگويي و اداء امانت آنان بنگريد.»[3]
راستگويي و امانتداري بازتاب وجدان سالم و انصاف بيدار افراد و مستقيما متاثر از نماز است. در آيات 32 سوره مبارکه معارج از اوصاف نمازگزاران اداي امانت ، وفاي به عهد و اقامه شهادت ذکرشده است. در اين آيه آمده است نمازگزاران کساني هستند که به عهد خود وفا ميکنند و امانت را به صاحبانشان باز ميگردانند و هنگام لزوم براي احقاق حق شهادت ميدهند.[4]
مطالعات تجربي نيز گويايي اين امر است که دين و مناسک ديني الزامات اخلاقي را در محيط کار تقويت ميکند. بنابر مطالعات فوق، کساني که در مراسم هفتگي مذهبي شرکت ميکردند بيشتر از نيروهاي کلي بر صداقت و انصاف کاري تاکيد ميکردند. پژوهشگران در تحقيقات خود در يافتنه اند کساني که به ديدگاه خداپرستانه و اخلاق مطلقگرا معقتد بودند بيشتر به قواعد و مقررات اخلاقي در محل کار پايبند بودند.[5] اين امر نشان از اين است که وجدان کاري متدينين، مومنين و کساني که به امور معنوي مذهبي اهتمام دارند، بيشتر از سايرين است.
[1] عبدالله جوادي آملي، اخلاق کارگزاران، مرکز آموزشي مديريت دولتي، 1381، ص62؛ به نقل از معصومه سالاري راد و جوادصالحي، مهندسي فرهنگي، مرداد و شهريور 1391، شماره67-68، ص112.
[2] تکريم ارباب رجوع در پرتو آموزههاي اخلاقي، ص112.
[3] « لَا تَنْظُرُوا إِلَى طُولِ رُكُوعِ الرَّجُلِ وَ سُجُودِهِ فَإِنَّ ذَلِكَ شَيْءٌ اعْتَادَهُ فَلَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ لِذَلِكَ وَ لَكِنِ انْظُرُوا إِلَى صِدْقِ حَدِيثِهِ وَ أَدَاءِ أَمَانَتِهِ.» به نقل از محمد بن يعقوب بن اسحاق كلينى، الكافي، تهران، دار الكتب الإسلامية ،چهارم، 1407 ق. جلد2، ص105.
[4]«الْمُصَلِّينَ * الَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتهِمْ وَ عَهْدِهِمْ رَاعُونَ * الَّذِينَ هُم بِشهَادَاتهِمْ قَائمُونَ» المعارج؛ آيات22، 32 و 33.
[5] برنارد اسپيلکا، رالف دبليوهود، بروس هونسبرگر و ريجارگرساچ، روانشناسي دين براساس رويکرد تجربي، ص247.