■ بررسي ارتباط اقامه نماز و کاهش اضطراب
ان شاءالله در جمع شما بزرگواران خلاصه اي از تحقيقي را که در سطح کارشناسي يعني براي دريافت درجه ي ليسانس و به عنوان پايان نامه ارائه شده است، خدمتتان عرض مي کنم.
بهداشت رواني در اسلام
دين اسلام داراي دستورهاي منظم و دقيق، براي سعادت انسان ها در همه شؤون زندگي اعم از امور مادي و معنوي مي باشد. از عمده ترين دستورها و وظايفي که بر پيروان دين مبين اسلام واجب و ضروري شناخته شده است، مداومت و اصرار بر يادآوري ياد خداوند سبحان مي باشد. بالاترين و عالي ترين مقام انساني آن است که روح او ياد خدا کرده و متوجه خدا گردد و نور الهي در دل و قلب او تجلي کند. آسايش خاطر و روان، که محور سعادت زندگي است به ذکر الله و با ياد خدا تأمين مي گردد. از طريق ذکر است که روحانيت و بعد معنوي فرد بر بعد خاکي و زميني و مادي او غلبه مي کند و در مي يابد که شک و دو دلي خاطره اي شيطاني است. اضطراب و پريشاني درون، از وسوسه هاي شيطاني ريشه مي گيرد. يکي از دانشمندان اسلامي در اين زمينه مي گويد: از طريق ذکر، همه ي وحشت ها و ترس و بيم ها از ميان بر مي خيزد و همه ي ناراحتي ها از آدمي زدوده مي شود. خداوند متعال براي مردان و زناني که او را فراوان ياد مي کنند، مغفرت و پاداش عظيمي آماده کرده است. ما بر اين باوريم که نماز در بين احکام الهي و دستورهاي ديني از رفيع ترين جايگاه برخوردار است. و نيز همه براين باور هستيم که نماز پرچم عبادت و نيايش و سرود آزادگي ا ست. و همه بر اين حقيقت اذعان داريم که نماز کاملترين پاسخ به عالي ترين نياز بشر است. نماز و نيايش ارتباط صميمانه اي است ميان انسان و خدا، ميان آفريده و آفريدگار.
نماز تسلي بخش و آرامشگر دل هاي مضطرب و خسته و به ستوه آمده و مايه ي صفاي باطن و روشني روان است و خصائل خويش را با علائم بسيار مشخص و منحصر به فردي نشان مي دهد. صفاي نگاه، متانت رفتار، انبساط، شادي بدون دغدغه، آرامش درون، چهره ي پر از يقين، استعداد هدايت و نيز استقبال از واقعه ها از جمله ي اين علائم مشخص مي باشند. پس فرد مؤمن و يا جامعه ي مؤمن با اقامه نماز ريشه تباهي، گناه و فساد را در خود و در محيط و اجتماع مي سوزاند و روحيه ي گناه و انگيزه هاي دروني و بيروني آن را خنثي و بي رنگ مي سازد. محققاً نماز، فرد و جامعه را از کارهاي بد و زشت و ناپسند باز مي دارد. «ان الصلوة تنهي عن الفحشاء و المنکر».
مقايسه ي بهداشت رواني در اسلام و غرب:
آرامش و امنيت و تخفيف اضطراب در کشورهاي مختلف براساس طرز تفکر، آداب رسوم، سنت ها، مذهب و ايدئولوژي حاکم بر آن مکان ها حاصل مي شود و بر همين اساس نيز مکاتب و فنون مختلف بوجود آمده اند تا فرد را در تخفيف و کاهش اضطراب ياري دهند. انسان متمدن امروزي اگر قرباني قحطي يا بيماري هاي همه گير نمي شود، طاعون جاي خود را به گروهي از بلاهاي رواني از قبيل تشويش، بي هويتي، احساس ناامني، فريبکاري و ترديد داده است. در غرب- که علوم انساني به صورت امروزي از آنجا نشأت گرفته است- رشته هاي تخصصي ياري دهنده اي بنيان گذاري گرديده تا به انسان ها خدمت و کمک نمايد. گاه در مکتبي مانند روانکاوي، تأکيد بر گذشته فرد مي شود (مکتب روانکاوي ترديد)، گاه تأکيد بر زمان حال است (مکتب راجرز)، گاه اعتقاد بر اين است که تفکرات غير عقلاني و غير منطقي پايه و اساس اضطراب است (مکتب عقلاني و عاطفي آيس)، گاه يادگيري و عادت را در پديده ي اضطراب مؤثر مي دانند (مکتب رفتارگرايي واتسون)، و اين در حالي است که دين مبين اسلام از معدود ادياني مي باشد که در تمامي زمينه ها، اعم از مسائل عبادي، تربيتي، اخلاقي، اجتماعي، سياسي، پزشکي و غيره داراي دستور و برنامه براي پويندگان راهش مي باشد.
اسلام دين فطرت است، اسلام دين فطرت و خلقت است و تمامي موجودات عالم به خدا و اسلام اقرار دارند. دين اسلام متضمن سعادت انسان ها در همه ي شؤون زندگي و داراي خط مشي در همه ي ابعاد گوناگون زندگي انفرادي و اجتماعي انسان ها است و انسان ها را به سوي کمالات نفساني و اجتماعي رهبري نموده، آنها را به عالي ترين (قله) درجات انسانيت ارتقا مي بخشد. از طرفي از آنجا که در سال هاي اخير شاهد آشنايي دوباره ي کشورهاي غربي و آمريکايي با دستورهاي الهي و اعتقادات مذهبي در جهت کاهش آلام و درمان دردهاي روحي و رواني و اخلاقي و اجتماعي و حتي جسماني مي باشيم، وظيفه ي دانشمندان و محققين اسلامي دو چندان شده است تا در خصوص مباحث مطرح شده و موضوعات فرهنگي فوق کارهاي دقيقتر و تحقيقات مستندي تر بنمايند. با بررسي متون و آثار اسلامي، خصوصاً قرآن کريم، به اصول چندگانه ي اسلامي در مورد بهداشت رواني برمي خوريم، قرآن کريم به منظور دستيابي به خودشناسي و رشد شخصيتي و ارتقاي نفس انسان به مدارج کمال انساني، مناسبترين و بهترين راهي را که بتواند زمينه ي خوشبختي دنيا و آخرت انسان را فراهم کند به وي نشان داده است که در ذيل اين مبحث آيات زيادي وجود دارد که بنده از آنها صرفنظر مي کنم. به جهت اينکه برادران و خواهران آنها را مي دانند. کليد مشکل گشاي بهداشت رواني در اسلام، تخليه و پيراستن خويش از اوصاف نکوهيده و ناستوده و آراستن خود به اوصاف و حالات پسنديده و ستوده است.
نتيجه چند تحقيق در جهان غرب
در ادامه ي بحث، بنده به نتايج دو سه تحقيق اشاره مي کنم که در خارج از کشور انجام شده است.
- استفاده از وسايل و دعاهاي زير که به واسطه ي انجام آنها استرس و اضطراب فرد بر طرف مي شود به اين معنا که ثابت شده است که اين مراسم مذهبي (نماز) که در روز چندين بار به طور منظم انجام مي گيرد، به واسطه ي آزاد سازي آندروفين ها موجب کاهش استرس و فشار رواني مي شود. اين موضوع از ديد پزشکي مطرح شده است. تلاوت قرآن کريم، برحسب تأکيد آيه ي 27 سوره ي رعد: «آگاه باشيد که تنها ياد خدا آرامش بخش دلها است»و همچنين تکرار برخي اسماء جلاله مشکلات خاصي را حل مي کند در اين راستا سنت تسبيح حضرت زهرا (س) براي تسريع در رفع مشکل توصيه شده است.
- تحقيق بعدي: همان طور که دوستان مي دانند، پزشکي است به نام «الکسيس کارل» که ايشان در تحقيقاتش به مواردي اشاره کرده است، به مواردي از بيماري هاي جسمي اشاره کرده که با توسل و توجه و دعا و نيايش بهبودي يافته اند.
- تحقيق بعدي: حضور داوطلبان و سوگواران بعد از اتمام مراسم کليسا در اتاقک هاي مخصوص را مورد بررسي قرار مي دهد. به اين شکل که وقتي مراسم مذهبي شان در کليسا تمام مي شود، به اتاقک هاي خاصي مي روند و آن هايي، که مشکل دارند به مدت چند شبانه روز در آنجا عبادت مي کنند، نماز مي خوانند و راز و نياز مي کنند. بعد از اتمام مراسم مذهبي فوق حالات زير را در افرادي که اين مراسم مذهبي را رعايت کردند، گزارش نمودند: احساس توانايي در ايجاد رابطه با خداوند، احساس بهبودي خُلق، افزايش عزت نفس و قدرت تصميم گيري، و درمان بيماري هاي جسمي.
- تحقيق بعدي: به تحقيقات کتوين، براون و مارگاريد اشاره دارد که اينان نيايش و دعا را يک مکانيزم دفاعي مطرح کردند، به اين شکل که در بخش جراحي قلب در يک بيمارستان، قلب افرادي را که مي خواستند روز آينده يا روزهاي آينده جراحي بشوند بررسي کردند و متوجه شدند آنهايي که قبل از عمل جراحي قلب، از دعا و نيايش استفاده کرده بودند و يک ارتباط معنوي داشتند، توانستند از استرس و اضطراب ناشي از عمل جراحي مصون بمانند. يعني در مقايسه با کساني که از دعا و نيايش استفاده نکرده بودند، استرس کمتري داشتند. دعا و نيايش را به عنوان مکانيزم دفاعي و مقابله اي هم مطرح کرده اند. تحقيقات بسيار مهم که نشان داده اند پاسخ هاي ايمني بدن مي توانند شرطي گردند. به اين شکل که نماز و ذکر تأثير مثبت و عميقي بر سيستم عصبي مرکزي و سيستم ايمني بدن دارد.
خلاصه تحقيق: اکنون به تحقيق خودمان اشاره مي کنيم: عنوان پايان نامه ي بنده اين بوده است «بررسي وضعيت فرد نسبت به خواندن نماز و کاهش اضطراب»
از همان ابتدا که بنده قصد کردم دنبال اين موضوع باشم، استادي که راهنماي بنده بود، خيلي مرا تشويق نکرد، به اين جهت که مي گفت شايد درباره ي اين مطلب منابع خوبي پيدا نکني و نتواني کار را به طور مطلوب به سرانجام برساني. اما از آنجا که ما بالاخره تعهد ديني داشتيم، گفتيم بايد يک کار مذهبي در دانشگاه انجام شود. من دنبال اين موضوع را گرفتم و خيلي هم حول و حوش اين موضوع تحقيق شد و خيلي جاها رفتيم و حتي به ستاد اقامه ي نماز، ستاد نماز جمعه و همينطور به ديگر مراکز فرهنگي که مي توانستيم از آنها کمک بگيريم، مراجعه کرديم. و نهايتاً الحمدلله خودمان مستقلاً توانستيم کار را انجام بدهيم. حالا براي بررسي وضعيت فرد نسبت به خواندن نماز، نياز به يک ابزار کار داشتيم. مهم ترين ابزار کار يک پرسشنامه درباره ي نماز بود که ما اسمش را پرسشنامه ي نماز گذاشتيم. با توجه به اينکه ما به اين پرسشنامه دسترسي نداشتيم و پس از جست و جو هم مورد مطلوبي عايدمان نشد، خودمان چند مورد و آيتم مشخصي را معلوم کرديم. بعد هم آنها را به اساتيد محترم از جمله برادرم دکتر برجعلي، جناب دکتر گلزاري و اعضاي هيأت علمي دانشگاه علامه طباطبايي ارائه داديم و نهايتاً يک پرسشنامه نماز با 28 سؤال تهيه کرديم.
يکي از پايه هاي اصلي تحقيق ما اين ابزار سنجش بود، اين پرسشنامه و پرسشنامه «اضطراب سنج اس،تي،ال، 90» که در روان شناسي معروف است- اين دو پرسشنامه، يعني پرسشنامه نماز و پرسشنامه اضطراب سنج- را به صورت الصاق شده در سطح نماز جمعه تهران به 100 نفر از مؤمنين نمازگزار داديم. تحقيقات ما بعد از محاسبات آماري نشان داد، که اينها ارتباط معکوس با هم دارند. به اين شکل که در مجموع، بعد از محاسبات دقيق آماري و استخراج داده ها، نتيجه زير معلوم گرديد. با استفاده از فرمول ضريب همبستگي اسپريمنت، ضريب همبستگي بدست آمده 13 % مي باشد که به منظور معنادار بودن ضريب همبستگي از فرمول تي استفاده شد، که تي محاسبه شده برابر با 297 / 1- % مي باشد. مقايسه ي آن با جدول در سطح 90 % با درجات حاضري 98 نشان مي دهد که دو متغير مورد مطالعه يعني نماز و اضطراب با هم ارتباط دارند و از هم مستقل نيستند. منتهي اين رابطه معکوس مي باشد، به اين شکل که بين وضعيت فرد نسبت به خواندن نماز و کاهش اضطراب، رابطه معناداري وجود دارد. رابطه معناداري که معکوس است با اين توضيح که هر چقدر فرد معتقدتر و عامل به فرائض ديني، مخصوصاً نماز باشد، در مقايسه، اضطراب کمتري دارد
والسلام عليکم و رحمةالله...
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
