مطالعه نگرش دانشجويان خواهر رشته پرستاري دانشگاه آزاد اسلامي واحد شيروان در مورد اثرات نماز در رفع مشکلات رواني آنان در سال 1380

جناب آقاي فريمان ابراهيم زاده

عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي

مقدمه

برمبناي آنچه که از لابلاي آيات قرآني و بيانات معصومين (عليهم السلام) استنباط مي شود عمده ترين فلسفه آفرينش انسان، مسير تکاملي او، بندگي خدا و رهائي از بندگي غير او مي باشد و شايستگي مقام خليفة الهي تنها با استعداد کمال پذيري او قابل توجيه است.

حضرت سجاد (عليه السلام) به دفعات، «عافيت» را با خصوصيات و جوانب گوناگون آن از خداي تعالي طلب نموده اند، با استناد به ادعيه حضرت (عليه السلام) و با برداشتي آزاد از آنها که مسلما اين برداشت کامل نيست و جاي بحث و بررسي فراوان دارد، تعريف ذيل از سلامت ارائه مي شود:

سلامتي نعمتي است الهي که موجب آسايش کامل جسمي، روحي و اجتماعي است و بايد بر سرتاسر وجود انسان گسترده باشد. انسان در دنيا و آخرت به آن نياز دارد و به علاوه بايد رشد يابد و پويا باشد.[1] .

در دين مبين اسلام، سلامتي به منزله فراهم آوردن عمري طولاني جهت رسيدن به هدف اصلي يعني کمال تلقي گرديده است. با توجه اينکه خلقت انسان بيهوده نيست و زندگي انسان هدفمند است لذا توجه به سلامتي ارزشمند و حفظ آن واجب است.

با تن و روح و روان سالم، امکان انجام بهتر و آسانتر عبادت فراهم مي گردد. در نظام ارزشهاي اسلامي، ارزش ارزشها در عبادت است، و در ميان اعمال عبادي، نماز برجستگي و درخشندگي  خاصي دارد و جلوه روشن عبادت و پرستش به حساب مي آيد.

نماز عاليترين وسيله راز و نياز خداست، بهترين وسيله ارتباط مستقيم بنده مخلص با مولا و پروردگار است. نماز خاصه مکتب اسلام و روشن گر راه مسلماني و نشان دهنده مسؤوليت ها، تکليف ها و نتيجه ها است. 

عبادت موجب تقرب و تقرب موجب محبوبيت نزد خداست و انسان در اثر اين نزديکي قابليت عنايت خاص مي يابد و در اثر آن عنايت ها گوش، چشم و زبان او حقاني مي گردد، با قدرت الهي مي شنود، مي بيند و مي گويد.

از نقطه نظر ديگر فريضه نماز بعنوان يک فريضه ي الهي از منبع لايزال او، ضمن اينکه در اصل، وسيله قرب الهي و تکامل انسان محسوب مي گردد، هم چنين در تأمين و ارتقاي سلامت انسان نقش بسزايي دارد و بدين وسيله آدمي مسير تکاملي خويش را بخوبي مي تواند طي کند. 

[1] علي اکبر اسدي پويا. «ارائه تعريفي از سلامت با استناد به ادعيه حضرت سجاد (عليه السلام)» مقاله اولين همايش بين المللي طب سنتي و مقررات پزشکي، 16 و 19 آبان ماه 1379.

 

هدف کلي پژوهش

تعيين نحوه نگرش دانشجويان رشته پرستاري نسبت به فريضه نماز

اهداف ويژه پژوهش

1- تعيين نحوه نگرش دانشجويان رشته پرستاري در سنين مختلف نسبت به فريضه نماز.

2- تعيين نحوه نگرش دانشجويان رشته پرستاري در ترم هاي تحصيلي مختلف نسبت به فريضه نماز.

3- تعيين نحوه نگرش دانشجويان رشته پرستاري با توجه به وضعيت دمگرافيک آنان نسبت به فريضه نماز.

فرضيه پژوهش

دانشجويان رشته پرستاري دانشگاه آزاد اسلامي واحد شيروان در حد متوسطي، نگرش مثبت به فريضه نماز دارند.

تعریف واژه ها

نگرش

تعريف نظري: عبارت است از سازمان بندي نسبتا دايمي باورها در مورد يک شيء يا موقعيتي که فرد را آماده واکنش در يک جهت خاص مي نمايد و يک حالت آمادگي براي فرق گذاري بين محرکها (گرايش حسي) و آمادگي براي واکنش سريع نسبت به ظهور يک محرک معين مي باشد.[1] .

تعريف علمي: منظور از نگرش در اين پژوهش ساخت ذهني و طرز فکر دانشجويان در مورد فريضه نماز است.

[1] راما چاندران، ل. «آموزش بهداشت.» ترجمه فروغ شفيعي و اذن الله آذرگشپ. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، سال 1374.

 

دانشجو

تعريف نظري: کسانيکه پس از اتمام تحصيلات دوره متوسطه جهت ادامه تحصيلات عاليه در رشته هاي مختلف در مراکز آموزش عالي مشغول درس مي باشند.

تعريف عملي: منظور از دانشجو در اين پژوهش دانشجويان رشته پرستاري جنس مونث در مطقع کارشناسي در دانشگاه آزاد اسلامي واحد شيروان در فاصله زماني سالهاي 1377 تا سال 1380 تحصيل خود را آغاز و در حال حاضر دانشجو مي باشند.

 

نماز

تعريف نظري: نماز در لغت به معناي پرستش، نياز، سجود، بندگي و اطاعت، خم شدن براي اظهار بندگي و اطاعت است. و يکي از فرايض واجب براي مسلمانان است.[1] .

تعريف عملي: منظور از نماز در اين تحقيق نمازهاي يوميه واجب است که هفده رکعت مي باشد.

[1] نشريه با معارف اسلامي آشنا شويم. قم: انتشارات مرکز مطالعات و تحقيقات اسلامي شماره 46. سال 1379. ص 23 تا 43.

دانستنيهاي موجود در مورد عنوان پژوهش

چهارچوب پنداشتي اين پژوهش که براساس آن مطالعه و بررسي صورت پذيرفته است و بعنوان زيربناي فکري مطرح است نگرش، نماز و مشکلات روحي و رواني را شامل مي گردد.

 

نگرش

Attitued.

نگرش، احساس يا حالتي است که عمدتا شامل قضاوتهاي مثبت و منفي در مورد مردم، اشياء و عقايد مي گردد.[1] .

اگر يک فرد، نگرش بخصوص دارد اين به آن معني است که او احتمالا به شيوه هاي خاصي واکنش نشان مي دهد. 

بطور کلي در جامعه، نظريات و عقايد (و بعضي از موارد تعصبات) درباره بيماريهاي مختلف وجود دارد. اين اعتقادات و گرايشها براي پيشگيري در هر سطحي در برنامه بهداشتي جهت کنترل بيماريها کمک يا سد کننده هستند.[2] .

تغيير در گرايش يک فرآيند يادگيري است. جهت برقراري ارتباط مؤثر به فرد، موضوع را به امور ذهني مانند موافق - مخالف- خوب- بد- مطلوب و نامطلوب تبديل و درجه بندي مي کند و بعد از تشکيل قضاوت خويش گرايش خود را شکل مي دهد. 

گرايش نشان دهنده تمايل جنسي و رواني فرد در مورد هر چيزي که در پيرامونش قرار دارد مي باشد. گرايشها پايه هاي استنباط براي مشاهده ثبات رفتار در بين افراد مي باشد.[3] .

گرايشها به تنهايي نشان مي دهد که مردم به انجام چه کاري علاقه دارند و از کدام خودداري مي کنند و نيز طريقه انجام آنها را به همان اندازه گفته هاي مردم باز مي نماياند. 

در تشکيل گرايشها، عوامل دروني و بيروني متعددي مشارکت دارند. عوامل دروني اشاره به انگيزه ها، ادراکات، تصورات، ارزشهاي افراد و غيره دارند و منظور از عوامل بيروني، گرايشهاي ديگران، ارزشها، آداب و رسوم و باورهاي جمعي هستند.[4] .

[1] تابلور، «اصول پرستاري»، بخش يک. ترجمه گروه مترجمين دانشکده پرستاري مامائي شهيد بهشتي. تهران انتشارات بشري 1375. ص 56.

[2] راما چاندران، ل. «آموزش بهداشت.» ترجمه فروغ شفيعي و اذن الله آذرگشپ. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، سال 1374.

[3] پريوش حلم سرشت و اسماعيل دل پيشه. «آموزش بهداشت و اولويت هاي بهداشتي جهت آموزش». تهران. انتشارات چهره: سال 1374 ص 31 تا 35.

[4] پريوش حلم سرشت و اسماعيل دل پيشه. «آموزش بهداشت و اولويت هاي بهداشتي جهت آموزش». تهران. انتشارات چهره: سال 1374 ص 31 تا 35.

 

نماز

تاريخچه نماز

قبل از حضرت محمد (صلي الله عليه و آله و سلم) نماز در تمامي آئين ها بوده است. حضرت ابراهيم (عليه السلام)، حضرت موسي (عليه السلام) و حضرت عيسي (عليه السلام) هر يک به نوعي توجه و توصيه به نماز داشته اند. 

بطوريکه مي توان گفت نماز در تمام اديان بوده است؛ به عنوان مثال قرآن از زبان حضرت عيسي (عليه السلام) نقل مي کند که خداوند مرا به نماز سفارش کرده است. «و اوصاني بالصلوة»[1]  و يا به حضرت موسي (عليه السلام) خطاب شده است. «و اقم الصلوة لذکري»[2]  يا حضرت ابراهيم (عليه السلام) از خداوند براي خود و ذريه اش توفيق اقامه نماز را مي خواهد: «رب اجعلني مقيم الصلوة و من ذريتي»[3] .

[1] مريم/ 31.

[2] طه/ 24.

[3] ابراهيم/ 40.

 

اهميت نماز

حجة الاسلام و المسلمين قرائتي در بيان اهميت نماز مطالبي را مطرح فرموده اند که به اجمال عبارتند از (6): 1- نماز در تمام اديان بوده است. 2- نماز پرتنوع ترين عبادت ها است. 3- هيچ عبادتي به اندازه نماز تبليغات ندارد. 4- نماز در رأس همه عبادات است. 5- نماز و هجرت (حضرت ابراهيم (عليه السلام) مي گويد: «خداوندا ذريه خودم را در منطقه خشک بي آب و گياه قرار دادم براي اقامه نماز». 6- ترک مهم ترين جلسات تاريخ بخاطر نماز. 7- نماز اول وقت وسط جنگ صفين توسط حضرت علي (عليه السلام). 8- نماز در جلو چشم ديگران نه در خفا توسط امام حسين (عليه السلام) در روز عاشورا. 9- باني مسجد و معمار و مهندس و بنا بايد اهل نماز باشند. «انما يعمر مساجد الله من آمن بالله و اليوم الاخر و اقام الصلوة»[1]  10- تحريم شراب و قمار بخاطر جدا شدن از نماز است. «و يصدکم عن ذکر الله و عن الصلوة»[2]  11- توفيق اقامه نماز از دعاهاي حضرت ابراهيم (عليه السلام) است «رب اجعلني مقيم الصلوة و من ذريتي» 12- نماز هيچ قيد و شرطي ندارد، در صورتيکه هر يک از دستورات اسلامي ديگر ممکن است به دليلي تعطيل شود. 13- نماز اولين واجب بعد از ايمان به توحيد و معاد است «الذين يومنون بالغيب و يقيمون الصلوة» 14- نماز همراه با مردم داري (قرآن در سوره بقره آيه 83 مي فرمايد: نمازگزار بايد با مردم خوب حرف بزند). 15- خداوند ستايشگر کسي است که نماز را بر همه کارها مقدم مي دارد. «رجال لا تلهيهم تجاره و لا بيع» 16- انتقاد شديد خداوند به خاطر ترک يا بي توجهي به نماز است. (در سوره هاي قيامت 31، علق 40، مائده 58، نساء 142، ماعون 4 و 5 و سوره جمعه به مساله اشاره شده است). 17- سوز و تلاش براي نماز توسط انبياء و اولياء. 18- ترک نماز و گرفتاري در دوزخ (در سوره مدثر آمده است اولين عامل  دوزخي شدن، پايبند نبودن به نماز است.) 19- تارک نماز، اميدي ندارد.20- نماز، کليد قبول تمام عبادتها است (مطابق روايات). 21- نماز اولين کلام و آخرين وصيت اوليا است. 22- نماز وسيله آزمايش خود است (هر که مي خواهد بداند مقام و ارزش او نزد خداوند چيست، ببيند که خداوند نزد او چه مقامي دارد)[3]  23- مطابق حديث[4]  نماز اولين سؤال در قيامت است.

[1] توبه/ 18.

[2] مائده/ 91.

[3] بحار، ج 75، بيروت، ص 99.

[4] بحار، ج7، بيروت، ص 267.

 

روح عبادت و نماز

شناخت معبود و آفريدگار، محبت او را در دل ايجاد مي کند و اين محبت، انسان را به پرستش در عبادت و اظهار کوچکي و تواضع در برابر عظمت او وا مي دارد. نماز، جلوه اي از بندگي انسان در پيشگاه خدا و مظهر عبوديت و عبادت است. آنکه بنده آفريدگار است و اين بندگي را احساس مي کند و مي داند و باور دارد، در برابر او، مطيع فرمان است و در پيشگاهش سر بر خاک مي نهد و قامت خم مي کند و به سجده مي افتد و با وي راز و نياز مي طلبد و آن خالق بي همتا را که سر رشته دار اوست، به عظمت و پاکي مي ستايد.[1] .

يکي از پايدارترين و قديمي ترين تجليات روح آدمي و يکي از اصيل ترين ابعاد وجود آدمي، حس نيايش و پرستش است. مطالعه آثار زندگي بشر نشان مي دهد هر زمان و هر جا که بشر وجود داشته است، نيايش و پرستش هم وجود داشته است.[2] .

فلسفه آفرينش انسان، بندگي و عبادت و عبوديت است. اين صريح کلام الهي در قرآن کريم است که مي فرمايد: «و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون»[3] .

«جن و انس را جز براي پرستش و بندگي خود، نيافريديم».

اين حکمت و هدف والا، سرلوحه همه رسولان الهي نيز بوده است. در سوره زمر آيه 7 آمده است: (در هر امتي پيامبري برانگيختيم که (به مردم بگويند): الله را بپرستيد و بنده خدا باشيد و از طاغوت بپرهيزيد. ناگفته نماند که اين بندگي کردن، سودي به خدا نمي رساند، بلکه مايه عزت و سعادت خود انسان است و گرنه خداوند بي نياز مطلق است.[4] .

بطور کلي آنچه که ريشه و سبب عبوديت و بندگي انسان است عبارت است از:

1- عظمت خداوند 2- احساس نياز و وابستگي 3- سپاس نعمت 4- فطرت

روح عبادت در فطرت انسان نهفته است و اگر خوب رهبري نشود به عبادت بت و طاغوت مي گرايد. عبادت حضور در برابر خدايي است که صاحب جهان است و نشستن بر سر مائده هاي معنوي پروردگار است که براي بندگان فراهم کرده است. امام صادق (عليه السلام) فرموده است: کسي که دو رکعت نماز بخواند و بداند با که سخن مي گويد، گناهانش بخشيده مي شود. در اين صورت است که نماز، معراج روح مي شود و عامل بازدارنده از فساد و موجب قرب به خدا.[5] .

نماز، وسيله تشکر و سپاس از نعمت هاي الهي است، عمود و پايه دين، کليد بهشت، وسيله سنجش و شناخت مردم و از بين برنده گناهان پاک کننده دل و جان است.

فارابي فيلسوف معروف اسلامي مي گويد: آسمان که گردش مي کند، آن گردش، نماز و عبادت و پرستش آسمان است و زمين که تکان مي خورد همين جور، باران که ريزش مي کند، آن ريزش، پرستش اوست، آب که جريان پيدا مي کند، آن جريان، پرستش و عبادت اوست.[6] .

[1] محسن قرائتي. «راز نماز براي جوانان» تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي سال 1368. ص 11 تا 45.

[2] حسين واعظي نژاد. «طهارت روح» تهران: انتشارات ستاد اقامه نماز. سال 1374. ص 17 تا 52.

[3] ذاريات/ آيه 56.

[4] محسن قرائتي. «راز نماز براي جوانان» تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي سال 1368. ص 11 تا 45.

[5] محسن قرائتي. «راز نماز براي جوانان» تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي سال 1368. ص 11 تا 45.

[6] حسين واعظي نژاد. «طهارت روح» تهران: انتشارات ستاد اقامه نماز. سال 1374. ص 17 تا 52.

 

نماز و آرامش

تنها مشکلي را که دنياي علم و صنعت امروز حل نکرده مشکل آرامش روحي است. هر روز آمار بيماريهاي رواني و جنون و مصرف قرص هاي اعصاب زياد مي شود. هيچ چيزي به انسان آرامش نمي دهد جز ياد خدا و ايمان و انس و عشق و توکل به او[1] .

حالت يأس انسان از رحمانيت خدا برطرف گرديده و با رحيميت خداوند، اميد بيشتر ميشود و نيز انسش بيشتر گشته و قدمي پيشتر مي گذارد، زيرا که با توجه به اين رحمت، انسان قرب پيدا مي کند[2] ، نماز تأثيراتي را که در نتيجه معاشرت و توجه به دنيا و تعلق به او، و در نتيجه خودپسندي در انسان به وجود آمده و نيز اثرات سوئي که دنياي مجاور بر روي فرد دارد شستشو مي دهد.[3] .

پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) به ابوذر غفاري مي فرمايد: خدا روشني چشم مرا در نماز قرار داده و آن را هم چون غذا براي گرسنه و آب براي تشنه، محبوب من ساخته است، همانا گرسنه چون غذا بخورد، سير و تشنه چون آب بياشامد، سيراب مي شود، ولي من از نماز سير نمي شوم.[4]  و يا در حديث ديگري مي فرمايند: نماز به منزله سر نسبت به تن است. 

انسان هنگامي که از طريق نماز، روح خود را به معراج مي فرستد و با خدا و نام او پيوند مي دهد، احساس عزت و قدرت مي کند و از هيچ کس و هيچ قدرتي نمي ترسد.[5] .

در حديثي حضرت علي (عليه السلام) مي فرمايند: خداوند نماز را به جهت منزه بودن از کبر و سرکشي واجب نموده است.[6] .

رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) نماز را به چشمه آب گرم تشبيه فرموده که بر در خانه مردي باشد و شبانه روز پنج نوبت در آن شستشو نمايد، تن چنين آدمي هيچ وقت آلوده به چرک و کثافت گناه نمي شود.[7] .

حضرت علي (عليه السلام) مي فرمايند:[8]  بهترين مردم کسي است که به عبادت خدا عشق بورزد و براي آن آغوش باز کند و از جان آن را دوست بدارد و با بدن خود بدان بپردازد و به چيز ديگر اشتغال نيابد. 

چنين کسي را انديشه آن نخواهد بود که دنيايش با آسايش و راحتي بگذرد و يا با سختي و مشقت.[9] .

بهترين تعريف را از تعبير قرآن مجيد در سوره عنکبوت آيه 45 بايد فهميد که مي فرمايد:

بدرستي که نماز از هر کار قبيح و نادرستي باز مي دارد؛ يعني حقيقت نماز، شخص نمازگزار را اصلاح مي کند.[10] .

يکي از اسرار عبادت آن است که هر يک را در قلب تأثير و صورتي است که آن را نوراني کند و جنبه ملک را خاضع پيش حضرت ملکوت نمايد و حالت انقياد کامل از براي جنود نفس نسبت به روحانيت پيدا شود و اراده نفس مستقل گردد و هر يک از اين امور از مهمات است که در عوالم غيبيه تأثيرها دارد و صورت غيبي بعضي از آنها بهشت صفات است که از بهشت اعمال بالاتر است.[11] .

الکسيس کارل، جراح دانشمند و فيزيولوژيست محقق فرانسوي، برنده جايزه نوبل در يکي از کتابهاي خود، دعا را از نظر آثار فيزيولوژيکي و پسيکولوژي (جسمي و رواني) مطالعه کرده، آن را عميق ترين و ظريف ترين نيازهاي فطري انسان معرفي مي کند. وي درباره اثر تسکيني و تحريکي دعا مي گويد: نيايش را نبايد با مرفين هم رديف دانست زيرا نيايش در عين حال که آرامش مي آورد بطور کامل و صحيح در فعاليت هاي مغزي انسان يک نوع شکفتگي و انبساط باطني و گاه قهرماني و دلاوري را تحريک مي کند... و خصال خويش را با علامات بسيار مشخص و منحصر به فردي نشان مي دهد. هم چنين بنظر مي رسد که نيايش انسانها را آن چنان رشد مي دهد که جامه اي که وراثت و محيط به قامتشان دوخته است برايشان کوتاه گردد.[12] .

وي مي گويد: نماز به آدمي نيروي تحمل غم ها و مصائب را مي بخشد، انسان را اميدوار مي سازد و قدرت ايستادگي و مقاومت در برابر حوادث بزرگ را به او ميدهد. 

ويليام جيمز يکي از مشهورترين روان شناسان انگليسي مي گويد: ما به واسطه نماز ميتوانيم وارد انبار بزرگي از نشاط عقلاني شويم که در شرايط عادي ياراي وصول بدان را نداريم. 

دکتر توماس هايسکوپ مي گويد: من به عنوان يک پزشک مي گويم مهم ترين وسيله ايجاد آرامش در روان و اعصاب انسان (که من تاکنون شناخته ام) نماز است.[13] .

[1] محسن قرائتي. «يکصد و چهارده نکته درباره نماز». تهران: انتشارات طرح اقامه نماز. سال 1372. ص 17 تا 35.

[2] نهج الفصاحه، روايت 3075.

[3] محي الدين حائري شيرازي. «نماز». قم: انتشارات اسلامي سال 173. ص 6 تا 56.

[4] بهيه شهبازيان. «آثار تربيتي نماز.» مقاله. نشريه با معارف اسلامي آشنا شويم. قم: انتشارات مرکز مطالعات و تحقيقات اسلامي شماره 46- سال 1379 ص 46 تا 51.

[5] نشريه با معارف اسلامي آشنا شويم. قم: انتشارات مرکز مطالعات و تحقيقات اسلامي شماره 46. سال 1379. ص 23 تا 43.

[6] محمد مقيمي- نهج البلاغه- بخش کلمات قصار تهران. انتشارات سعدي: 1354. ص 1266.

[7] محمد مقيمي- نهج البلاغه- بخش کلمات قصار تهران. انتشارات سعدي: 1354. ص 1266.

[8] وسائل الشيعه، ج 1، ص 61.

[9] امام خميني. «آداب نماز» تهران: انتشارات موسسه تنظيم و نشر آثار امام. سال 1373. ص 122.

[10] آيه الله سيد عبدالحسين دستغيب. «صلوة الخاشعين». قم: انتشارات اسلامي. ص 3.

[11] امام خميني- «سرالصلوة». تهران: انتشارات پيام آزادي. سال 1360. ص 52.

[12] نشريه با معارف اسلامي آشنا شويم. قم: انتشارات مرکز مطالعات و تحقيقات اسلامي شماره 46. سال 1379 ص 23 تا 43.

[13] بهيه شهبازيان. «آثار تربيتي نماز.» مقاله. نشريه با معارف اسلامي آشنا شويم. قم: انتشارات مرکز مطالعات و تحقيقات اسلامي شماره 46- سال 1379 ص 46 تا 51.

 

مشکلات روحي و رواني

بسياري از محققين علوم به برخي از جنبه هاي رفتار بشر به عنوان شاخصهائي از سلامت روان ارزش مي دهند. با توجه به بررسي رفتارهاي انتخابي گوناگون که به منظور تعريفي براي سلامت روان انجام گرديده است. مي توان اين رفتارها را به شش روش مفهومي عمده تقسيم نمود. توأما شش روش تصوري به حد کافي موثر بوده و ممکن است بتوان از آن بصورت راهنمايي جهت ارزشيابي وضعيت رواني افراد استفاده نمود که به اجمال عبارتند از: 

نگرش ها نسبت به خود

اين مفهوم در برگيرنده جنبه هاي مربوط به خودآگاهي، قبولي، اطمينان، ميزان اعتماد به نفس، حس هويت شخصي در ارتباط با نقش خود، گروه ها، نقاط ضعف و توانايي ها، جنس، حرفه و نيز ساير افراد و غيره مي باشد.

 

رشد، تکامل، تعالي نفس

Growth, Development, self. actualization.

نکته مهم در اينجا آن است که شخص با توانائي هاي بالفعل و بالقوه خود در دراز مدت چه ميکند. اهداف آينده و حرکت او در جهت اهداف مورد توجه قرار مي گيرد. سرمايه گذاري شخص در زندگي از جمله علايق بيروني، مناسبات، اهميت به حرفه و کار، ايده ها و غيره به بعد اين مفهوم مي افزايد.

ظرفيت تلفيق پذيري

Intergrative capacity.

مرکز ثقل اين مفهوم ارتباط کليه فرايندها و خصيصه هاي فرد است که سبب اتحاد و هماهنگي اعمال شخصي مي گردد. جنبه هاي ديگر شامل فرد در تحمل اضطراب، سرخوردگي در زمان مقاومت در برابر فشارها مي باشد. روانکاوان اين مفهوم را به عنوان نيروهاي روان (نهاد، من، من برتر) مي دانند.

رفتارهاي ارادي

Autonomous Behavior.

اين مفهوم به قدرت فرد در تنظيم تصميم گيري و اعمال او مربوط مي شود؛ بنابراين اعمال تا حدي مستقل از تأثيرات فيزيکي و اجتماعي مي باشد. از جنبه هاي ديگر اين مفهوم توانائي در امتناع از تأييد موردي مي باشد، بطوري که اين تأييد از خواست هاي اجتماع بوده است که با سيستم ارزشي شخص در تضاد مي باشد. 

درک از واقعيت

Perception of reality.

محور اين مفهوم چگونگي ديدگاه و واکنش فرد نسبت به دنياي اطرافش مي باشد. توانائي درک از واقعيت زماني است که فرد عاري از نياز باشد، زيرا نياز ممکن است ادراک فرد را دچار اختلال نمايد.

غلبه بر محيط خود

Mastery of ones environment.

اين مفهوم در برگيرنده قدرت تطبيق و سازش، ارائه رفتار مناسب با موقعيت و استانداردهاي قبول شده فرهنگي مي باشد، که سبب رضايت از عشق، کار، بازي و روابط بين انساني مي گردد. قدرت حل مسائل همراه با ابزار مناسب احساس جنبه ديگري از اين مفهوم را تشکيل مي دهد.

 

ويژگيهائي از بيماري رواني

ما به دلايل مختلف در بعضي از زمانها با بعضي شرايط دچار آشفتگي هاي هيجاني (احساس غمگيني) مي شويم و زماني حالت تنش و اضطراب، خشم و سردرگمي وجود ما را فرامي گيرد که اين حالت ها چندان بطول نمي انجامد. چنين حالات و تغييراتي غيرطبيعي نيست و بعنوان اوقات تلخي، عصبانيت و غيره شناخته مي شود. 

اما برخي ويژگي هاي بيماريهاي رواني عبارتند از[1] . 

1- تغييرات غير طبيعي در تفکر، عاطفه، حافظه، ادراکات و قضاوت فرد که از گفتار و رفتار او شناخته مي شود.

2- اين تغييرات باعث ناراحتي و رنج خود فرد، اطرافيان يا هر دو مي شود.

3- اين تغييرات و ناراحتي هاي حاصل از آن باعث اختلال در فعاليتهاي روزمره شغلي و ارتباط با ديگران مي گردد. (اختلال در فعاليتهاي شغلي و اجتماعي خود)

[1] جعفر بوالهري. بهداشت روان. تهران: انتشارات بشري سال 1376. ص 13 تا 15.

 

 

نشانه هاي بيماريهاي رواني

1- اختلال در کارکردهاي بدني: اختلال در خواب، اشتها و مصرف غذا و ميل و فعاليت جنسي 

2- اختلال در کارکرد رواني: رفتار، تکلم و تفکر، هيجانات (عواطف) ادراک، حافظه، هوش و قضاوت و سطح هوشياري.

3- اختلال در فعاليتها: فعاليت هاي فردي، فعاليت اجتماعي و فعاليت هاي تحصيلي

روش پژوهش

نوع پژوهش

اين پژوهش يک تحقيق توصيفي - تحليلي[1]  است. در اين تحقيق وضعيت دمگرافيک و نگرش دانشجويان در مورد نماز توصيف و سپس با استفاده از آزمونهاي آماري تجزيه و تحليل مي شود. 

[1] Descriptive- Analytic.

جامعه آماري پژوهش

جامعه آماري اين پژوهش شامل تمامي دانشجويان گروه پرستاري دانشگاه آزاد اسلامي واحد شيروان است.

نمونه پژوهش

تقريبا مي توان گفت کل جامعه پژوهش بعنوان نمونه پژوهش انتخاب گرديده اند. فقط تعداد 10 نفر که بدلايل مختلف هنگام پژوهش در دانشگاه حضور نداشته اند بعنوان نمونه محسوب نميگردند که در مجموع 103 نمونه مي باشند. تعداد نمونه هاي تحت مطالعه که در ترمهاي دوم، چهارم و ششم مشغول تحصيل مي باشند به ترتيب 47، 23 و 33 نفر مي باشند. 

محيط پژوهش

در اين مطالعه، محيط پژوهش، دانشگاه آزاد اسلامي واحد شيروان واقع در شهرستان شيروان از توابع استان خراسان است. بدليل اينکه محقق عضو هيأت علمي اين واحد دانشگاهي بوده، تدريس در کليه کلاسهاي رشته پرستاري را به عهده داشته، امکان پژوهش براحتي و سهولت بوده است. 

ابزار گردآوري داده ها

در اين پژوهش ابزار گردآوري داده ها شامل يک پرسشنامه سه بخشي که وضعيت دمگرافيک، اطلاعات مربوط به اداي فريضه نماز و جملات مربوط به نگرش در مورد فريضه نماز را مشخص مي نمود. 

روش کار

ابتدا در مورد هدف پژوهش با دانشجويان تحت مطالعه صحبت شد. هم چنين درمورد ضرورت پاسخگويي صحيح (صدق گفتار) و اهميت آن توضيح داده شد. آنگاه پس از تکميل پرسشنامه ها تماما مطابق معيار سنجش ليکرت[1]  نمره گذاري و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. 

[1] Likert.

ملاحظات اخلاقي

1- قبل از شرکت دادن دانشجويان در پژوهش توضيحاتي در مورد اهداف پژوهش به آنان داده شد. 

2- به دانشجويان توضيحات داده شد که اطلاعات جمع آوري شده، صرفا جنبه پژوهشي دارد. 

3- تأکيد گرديد که شرکت در پژوهش به طور کاملا آزاد است. 

یافته های پژوهش

قسمت اول

در اين قسمت به توصيف داده هاي گردآوري شده مي پردازيم که بطور خلاصه در جدولهاي 4-1 تا 4-12 آمده است. 

جدول (4-1) توزيع فراواني دانشجويان رشته پرستاري بر حسب سن

گروه سني: 20-18، تعداد: 42، درصد: 77 / 40

گروه سني: 23-21، تعداد: 49، درصد: 57 / 47

گروه سني: 27-24، تعداد: 8، درصد: 76 / 7

گروه سني: 28 به بالا، تعداد: 2، درصد: 94 / 1

گروه سني: نامشخص، تعداد: 2، درصد: 94 / 1

گروه سني: جمع، تعداد: 102، درصد: 100

- بيشترين دانشجويان در گروه سني 23-21 قرار دارند که 57 / 47 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهند.

پدران اکثر دانشجويان شغل آزاد دارند که 81 / 39 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهد. 

مادران اکثر آنان خانه دار هستند که 81 درصد نمونه ها را شامل مي گردد. هم چنين والدين آنان اکثرا داراي تحصيلات ديپلم هستند که به ترتيب پدران و مادران، 18 / 27 درصد و 33 درصد نمونه هاي تحت مطالعه را شامل مي گردد.

اکثريت دانشجويان بيکار (27 / 91 درصد) و مجرد (67 / 77 درصد) مي باشند. 

جدول شماره (4-2) توزيع فراواني دانشجويان رشته پرستاري برحسب شغل پدران آنان

شغل پدر: کارمند، تعداد: 18، درصد: 47 / 17 

شغل پدر: کارگر، تعداد: 4، درصد: 88 / 3

شغل پدر: کشاورز يا دامدار، تعداد: 10، درصد: 7 / 9

شغل پدر: فرهنگي، تعداد: 10، درصد: 7 / 9

شغل پدر: آزاد، تعداد: 41، درصد: 81 / 39

شغل پدر: نظامي، تعداد: 9، درصد: 74 / 8

شغل پدر: نامشخص، تعداد: 11، درصد: 68 / 10

شغل پدر: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

پدران بيشتر دانشجويان شغل آزاد دارند که 81 / 39 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهد. 

جدول شماره (3-4) توزيع فراواني دانشجويان رشته پرستاري برحسب شغل مادران

شغل مادر: خانه دار، تعداد: 83، درصد: 81

شغل مادر: کارمند، تعداد: 6، درصد: 82 / 5

شغل مادر: فرهنگي، تعداد: 11، درصد: 68 / 10

شغل مادر: ساير موارد، تعداد: 3، درصد: 9 / 2

شغل مادر: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

مادران بيشتر دانشجويان خانه دار هستند و 81 درصد را شامل ميگردد.

 

جدول شماره (4-4) توزيع فراواني دانشجويان پرستاري برحسب ميزان سواد

پدران و مادرانشان

ميزان سواد پدر: بيسواد، تعداد: 5، درصد: 85 / 4، ميزان سواد مادر: بيسواد، تعداد: 9، درصد: 74 / 8

ميزان سواد پدر: ابتدايي، تعداد: 23، درصد: 33 / 22، ميزان سواد مادر: ابتدايي، تعداد: 30، درصد: 13 / 29

ميزان سواد پدر: راهنمايي، تعداد: 16، درصد: 53 / 15، ميزان سواد مادر: راهنمايي، تعداد: 17، درصد: 50 / 16

ميزان سواد پدر: ديپلم، تعداد: 28، درصد: 18 / 27، ميزان سواد مادر: ديپلم، تعداد: 34، درصد: 00 / 33

ميزان سواد پدر: دانشگاهي، تعداد: 20، درصد: 41 / 19، ميزان سواد مادر: دانشگاهي، تعداد: 6، درصد: 28 / 5

ميزان سواد پدر: نامشخص، تعداد: 11، درصد: 68 / 10، ميزان سواد مادر: نامشخص، تعداد: 7، درصد: 80 / 6

ميزان سواد پدر: جمع، تعداد: 103، درصد: 100، ميزان سواد مادر: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

والدين بيشتر دانشجويان داراي تحصيلات ديپلم مي باشند. 

جدول شماره (4-5) توزيع فراواني برحسب وضعيت شغلي

وضعيت: شاغل، تعداد: 6، درصد: 83 / 5

وضعيت: بيکار، تعداد: 94، درصد: 27 / 91

وضعيت: نامشخص، تعداد: 3، درصد: 91 / 2

وضعيت: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

اکثريت دانشجويان بيکار مي باشند که 27 / 91 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهند.

جدول شماره (4-6) توزيع فراواني دانشجويان برحسب وضعيت تأهل

وضعيت: مجرد، تعداد: 80، درصد: 67 / 77

وضعيت: متأهل، تعداد: 20، درصد: 41 / 19

وضعيت: مطلقه و نامشخص، تعداد: 3، درصد: 91 / 2

وضعيت: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

اکثريت دانشجوين مجرد مي باشند که 67 / 77 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهند. 

جدول شماره (4-7) توزيع فراواني برحسب تعداد افراد خانوار آنان

تعداد خانوار: 2 يا 3 نفره، تعداد: 6، درصد: 82 / 5

تعداد خانوار: 4 يا 5 نفره، تعداد: 26، درصد: 24 / 25

تعداد خانوار: 6 يا 7 نفره، تعداد: 43، درصد: 74 / 41

تعداد خانوار: 8 يا 9 نفره، تعداد: 19، درصد: 45 / 18

تعداد خانوار: 10 نفره به بالا، تعداد: 8، درصد: 77 / 7

تعداد خانوار: نامشخص، تعداد: 1، درصد: 97 / 0

تعداد خانوار: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

اکثريت دانشجويان خانوار 7-6 نفره دارند که 74 / 41 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهند. 

جدول شماره (4-8) توزيع فراواني دانشجويان برحسب استان محل سکونت آنان

استان: خراسان، تعداد: 91، درصد: 35 / 88

استان: استانهاي شمالي، تعداد: 7، درصد: 80 / 6

استان: ساير موارد، تعداد: 5، درصد: 85 / 4

استان: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

محل سکونت اکثر دانشجويان استان خراسان است که 35 / 88 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهد.

جدول شماره (4-9) توزيع فراواني دانشجويان پرستاري برحسب ارزيابي وضعيت مالي آنان

وضعيت مالي: خيلي خوب، تعداد: 3، درصد: 91 / 2

وضعيت مالي: خوب، تعداد: 53، درصد: 46 / 51

وضعيت مالي: متوسط، تعداد: 43، درصد: 75 / 41

وضعيت مالي: ضعيف، تعداد: 3، درصد: 91 / 2

وضعيت مالي: نامشخص، تعداد: 1، درصد: 97 / 0

وضعيت مالي: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

اکثريت دانشجويان وضعيت مالي خود را خوب توصيف کرده اند که 46 / 51 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهد. 

جدول شماره (4-10) توزيع فراواني دانشجويان پرستاري براساس تقيد به اداي نماز از ديدگاه آنان

وضعيت: مقيد، تعداد: 84، درصد: 55 / 81

وضعيت: تا حدودي، تعداد: 19، درصد: 45 / 18

وضعيت: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

اکثريت دانشجويان اظهار نموده اند که مقيد به اداي نماز مي باشند که 55 / 81 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهد. 

جدول شماره (4-11) توزيع فراواني دانشجويان برحسب مدت زمان اداي نماز

مدت زمان: گاهي اوقات، تعداد: 13، درصد: 62 / 12

مدت زمان: کمتر از 4 سال، تعداد: 5، درصد: 85 / 4

مدت زمان: 4 سال و بيشتر، تعداد: 82، درصد: 61 / 79

مدت زمان: نامشخص، تعداد: 3، درصد: 91 / 2

مدت زمان: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

اکثريت دانشجويان بيش از چهار سال است که نماز مي خوانند بطوري که تعداد 61 / 79 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهد. 

جدول شماره (4-12) توزيع فراواني دانشجويان برحسب چگونگي تقيد والدينشان نسبت به نماز از ديدگاه آنان

وضعيت: مقيد، تعداد: 88، درصد: 40 / 85

وضعيت: غيرمقيد، تعداد: 1، درصد: 97 / 00

وضعيت: تا حدودي، تعداد: 13، درصد: 62 / 12

وضعيت: نامشخص، تعداد: 1، درصد: 97 / 0

وضعيت: جمع، تعداد: 103، درصد: 100

اکثريت دانشجويان اظهار نموده اند که والدين آنان نسبت به اداي نماز مقيد مي باشند که 40 / 85 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهند. 

خانواده آنان بيشتر 7-6 نفره مي باشد که 74 / 41 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهد. محل سکونت اکثر دانشجويان استان خراسان است که 35 / 88 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهد. هم چنين اکثر آنان مقيد به اداي نماز (55 / 81 درصد) و بيش از چهار سال است که نماز مي خوانند (61 / 79 درصد) و والدين بيشتر آنان نسبت به اداي نماز مقيد مي باشند که 40 / 85 درصد نمونه ها را تشکيل مي دهند.

قسمت دوم

در اين قسمت ميزان نگرش دانشجويان در مورد نماز مشخص شده است و چگونگي دستيابي به هدف کلي و آزمون فرضيه در جدول آماري به شرح ذيل مورد بررسي قرار گرفته است. 

جدول شماره (4-13) به مقايسه ميانگين نمرات نگرش دانشجويان گروه هاي سني مختلف در رابطه با هدف شماره يک پرداخته و نشان مي دهد که نگرش دانشجويان رشته پرستاري در سنين مختلف نسبت به فريضه نماز قوي است. در مقايسه آماري ميانگين نمرات گروه هاي سني مختلف با يکديگر و با کل دانشجويان حاکي از آنست که z محاسبه شده از مقدار ملاک در سطح اطمينان مورد نظر کمتر بوده و تفاوت معني دار آماري وجود ندارد. (05 / 0 < P)

جدول شماره (4-14) به مقايسه ميانگين نمرات نگرش دانشجويان در ترم هاي مختلف تحصيلي در رابطه با هدف شماره دو پرداخته و نشان مي دهد که نگرش دانشجويان رشته پرستاري در ترم هاي مختلف تحصيلي نسبت به فريضه نماز قوي است. مقايسه آماري ميانگين نمرات در ترم هاي مختلف تحصيلي با يکديگر و با کل ميانگين نمرات حاکي از آنست که تفاوت معني دار آماري وجود ندارد. (05 / 0 < P)

جداول شماره (4-15)، (4-16) و (4-17) به مقايسه ميانگين نمرات نگرش دانشجويان بر حسب سطح تحصيلات عاليه والدين، تأهل و تقيد والدين آنان نسبت به نماز پرداخته و نشان مي دهد که والدين دانشجويان پرستاري با تحصيلات عاليه دانشگاهي يا فاقد آنان، نگرش قوي نسبت به فريضه نماز دارند. هم چنين دانشجويان پرستاري مجرد و متأهل نگرش قوي نسبت به فريضه نماز دارند و والدين آنان اگر مقيد يا تا حدودي مقيد به نماز هستند آنان نگرش قوي نسبت به فريضه نماز دارند. مقايسه ميانگين نمرات دانشجويان دو گروه داراي والدين يا تحصيلات دانشگاهي و فاقد آن با يکديگر و مقايسه ميانگين نمرات دانشجويان مجرد و متاهل با يکديگر حاکي از آنست که تفاوت معني دار آماري بين هيچيک از آنان وجود ندارد. (05 / 0 < P)

همانگونه در انتهاي جدول شماره (4-14) مشخص گرديده است در رابطه با هدف کلي پژوهش بود. و به «تعيين نحوه نگرش دانشجويان رشته پرستاري نسبت به فريضه نماز»، مي پردازد و نشان دهنده اينست که اکثريت دانشجويان رشته پرستاري نگرش قوي نسبت به فريضه نماز دارند. (s=11 42 , x=103 / 68)

جدول شماره (4-13) مقايسه ميانگين نمرات نگرش دانشجويان گروههاي سني مختلف

گروه سني: 20-18، تعداد: 42، درصد: 42 / 42، ميانگين نمرات: 82 / 104، انحراف معيار: 54 / 8

گروه سني: 23- 21، تعداد: 49، درصد: 49 / 49، ميانگين نمرات: 38 / 103، انحراف معيار: 71 / 10

گروه سني: 27-24، تعداد: درصد: 08 / 8، ميانگين نمرات: 00 / 97، انحراف معيار: 71 / 20

گروه سني: نتيجه آزمون، تعداد: (05 / 0 < P)

جدول شماره (4-14) مقايسه ميانگين نمرات نگرش دانشجويان پرستاري ترمهاي مختلف تحصيلي

ترم تحصيلي: دوم، تعداد: 47، درصد: 63 / 45، ميانگين نمرات: 04 / 105، انحراف معيار: 83 / 10

ترم تحصيلي: چهارم، تعداد: 23، درصد: 23 / 22، ميانگين نمرات: 21 / 105، انحراف معيار: 62 / 9

ترم تحصيلي: ششم، تعداد: 33، درصد: 03 / 32، ميانگين نمرات: 66 / 100، انحراف معيار: 72 / 12

ترم تحصيلي: جمع، تعداد، 103، درصد: 100، ميانگين نمرات: 68 / 100، انحراف معيار:42 / 11

جدول شماره (4-15) مقايسه ميانگين نمرات نگرش دانشجويان برحسب سطح تحصيلات عاليه والدين آنان

وضعيت تحصيلي: دانشگاهي، تعداد: 22، درصد: 22، ميانگين نمرات: 13 / 102، انحراف معيار: 2 / 9

وضعيت تحصيلي: غيردانشگاهي، تعداد: 78، درصد: 78، ميانگين نمرات: 47 / 103، انحراف معيار: 06 / 12

وضعيت تحصيلي: نتيجه آزمون، تعداد: 05 / 0 < P

نتيجه آزمون: 05 / 0 < P

آزمون Z تفاوت معني داري را از نظر آماري بين دو گروه نشان نمي دهد.

جدول شماره (4-16) مقايسه ميانگين نمرات نگرش دانشجويان پرستاري برحسب وضعيت تاهل آنان

وضعيت تاهل: مجرد، تعداد: 80، درصد: 80، ميانگين نمرات: 105، انحراف معيار: 51 / 10

وضعيت تاهل: متأهل، تعداد: 20، درصد: 20، ميانگين نمرات: 95، انحراف معيار: 05 / 23

وضعيت تاهل: نتيجه آزمون، تعداد: 05 / 0 < P

آزمون آماري تفاوت معني داري را بين دو گروه نشان نمي دهد.

جدول شماره (4-17) مقايسه ميانگين نمرات نگرش دانشجويان پرستاري برحسب وضعيت تقيد والدين نسبت به نماز

وضعيت تقيد: تا حدودي، تعداد: 14، درصد: 73 / 13، ميانگين نمرات: 5 / 102، انحراف معيار: 53 / 12

وضعيت تقيد: مقيد، تعداد: 88، درصد: 27 / 86، ميانگين نمرات: 69 / 102، انحراف معيار: 94 / 14

وضعيت تقيد: نتيجه آزمون، تعداد: 05 / 0 < P

آزمون آماري تفاوت معني داري را بين دو گروه نشان نميدهد.

نتايج پژوهش

جهت بررسي تعيين نگرش دانشجويان رشته پرستاري دانشگاه آزاد اسلامي واحد شيروان نسبت به فريضه نماز در سال 1380، تعداد 103 نفر از دانشجويان اين واحد دانشگاهي بوسيله پرسشنامه تحت پژوهش قرار گرفتند، بررسي نتايج حاصله از اين اندازه گيري نشان داد که نگرش دانشجويان رشته پرستاري نسبت به فريضه نماز قوي است. 

در خاتمه مي توان به اين نتيجه رسيد که برخلاف اظهار نظر برخي از افراد که بصورت غير کارشناسانه و غير مسؤولانه مطالبي را بيان مي دارند، مي توان گفت افراد جوان بخصوص دانشجويان نسبت به ارزشهاي ديني خود از قبيل نماز وفادار و جلوه خاصي در ذهن و چارچوب پنداشتي خويش دارند. و اين بيانگر تأييد فرضيه اين پژوهش است.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :