بسم الله الرحمن الرحیم

نماز و دانشگاه (مجموعه مقالات برگزيده يازدهمين اجلاس سراسري نماز)

تهیه کننده: مرکز تخصصی نماز

بررسي و تحليل جايگاه نماز در ميان دانشگاهيان

(جناب آقاي علي خشنود مقدم /کارشناس الهيات /جناب آقاي محمدتقي جعفري /کارشناس رياضي )

ضرورت و اهميت تحقيق

مقاله حاضر بر اساس پژوهشي تحت عنوان «بررسي و تحليل جايگاه نماز در ميان دانشگاهيان» بعمل آمده است. اهداف کلي تحقيق در جهت تقويت فرهنگ نماز و حفظ جوانان از تهاجم فرهنگي غرب و پر کردن بخشي از خلاء مطالعاتي در موضوع مورد بررسي و ارائه يافته هاي جديد، بررسي جايگاه نماز در ميان دانشگاهيان و تعيين راهبردهاي مناسب جهت توسعه و گسترش فرهنگ نماز است. 

توجه خاص مقام معظم رهبري به توسعه طرح اقامه نماز در دانشگاه ها در ميان دانشجويان و تأکيدي که معظم له در اين زمينه فرموده اند (به عنوان يکي از شايسته ترين و ضروري ترين کارهايي که بايد در نظام جمهوري اسلامي صورت بگيرد)، بر پا داشتن اين فريضه ي الهي است که نخستين ثمره و نشانه حکومت صالحان است.

استقبال دانشجويان از پژوهش حاضر، نشان دهنده ي توجه و اهتمام اين قشر به فريضه نماز است. طرح هايي تحقيقاتي و پژوهشي با موضوع نماز در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالي بندرت به اجرا گذاشته شده است و اگر هم در محدوده مراکزي به اين مهم توجه شده است، از پشتوانه علمي و آماري قابل توجهي برخوردار نبوده است.

براي بررسي و تحليل جايگاه نماز در ميان دانشگاهيان و ارائه راهکارهاي علمي براي گسترش فرهنگ نماز انجام تحقيقات ميداني در سطح دانشگاه ها و مؤسسات آموزشي و فرهنگي ضرورتي اجتناب ناپذير است.

اهداف تحقيق

1- دستيابي به ميزان توجه و گرايش دانشجويان به اصل نماز.

2- دستيابي به ميزان توجه و پايبندي دانشجويان در انجام فريضه نماز.

3- دستيابي به عوامل تأثيرگذار در گرايش دانشجويان به نماز.

4- دستيابي به متغيرهايي در نظام آموزشي دانشگاه و عوامل دروني دانشگاه که در تشويق يا بازدارندگي دانشجويان نسبت به انجام فريضه نماز مي توانند مؤثر باشند.

روش پژوهش

روش پژوهش ميداني و از طريق روش نمونه گيري تصادفي انجام مي گيرد. جامعه آماري از دانشجويان دختر و پسر در مقطع کارشناسي دانشگاه تربيت معلم حصارک بودند که به عنوان آزمودني هاي پژوهشي انتخاب شدند و به پرسشنامه هايي که به ايشان ارائه گرديد، جواب دادند. 

شيوه ي تجزيه و تحليل اطلاعات از آزمون هاي فراواني، درصد استفاده شده و براي هر سؤال پژوهشي جدول فراواني و درصد فراواني تنظيم شده است که به شرح زير مي باشد:

1- آيا نماز مي خوانيد؟

گزينه --- فراواني --- درصد فراواني

الف --- 155 --- 5 / 77

ب --- 15 --- 5 / 7

ج --- 30 --- 15

2- انگيزه شما از خواندن نماز چيست؟

گزينه --- فراواني --- درصد فراواني

الف --- 55 --- 5 / 27

ب --- 97 --- 5 / 48

ج --- 24 --- 12

د --- 24 --- 12

3- آيا به خواندن نماز اول وقت پايبند هستيد؟

گزينه --- فراواني --- درصد فراواني

الف --- 58 --- 29

ب --- 40 --- 20

ج --- 98 --- 49

4- چند درصد از نمازهاي صبح شما قضا مي شود؟

گزينه --- فراواني --- درصد فراواني

الف --- 27 --- 5 / 13

ب --- 48 --- 24

ج --- 26 --- 13

د --- 60 --- 30

ه --- 39 --- 5 / 19

5- آيا در نماز جماعت شرکت مي کنيد؟

گزينه --- فراواني --- درصد فراواني

الف --- 36 --- 18

ب --- 65 --- 5 / 32

ج --- 95 --- 5 / 47

6- علت عدم شرکت دانشجويان در نماز جماعت چيست؟

گزينه --- فراواني --- درصد فراواني

الف --- 57 --- 5 / 28

ب --- 19 --- 5 / 9

ج --- 35 --- 5 / 17

د --- 85 --- 5 / 42

7- تا چه اندازه با احکام نماز آشنا هستيد؟

گزينه --- فراواني --- درصد فراواني

الف --- 41 --- 5 / 20

ب --- 23 --- 5 / 11

ج --- 134 --- 67

[ صفحه 167]

8- آيا تبليغات در بروشورها و مقاله ها راجع به نماز در دانشگاه تأثيري در اهميت دادن شما به اين فرضيه مهم داشته است؟

گزينه --- فراواني --- درصد فراواني

الف --- 51 --- 5 / 25

ب --- 18 --- 9 

ج --- 71 --- 5 / 35

د --- 58 --- 29

يافته هاي پژوهش

با توجه به نتايج حاصله، در مجموع نگرش دانشجويان به «اصل نماز» مثبت و بيش از حد متوسط است. اما مهمترين عوامل مؤثر در عدم گرايش بعضي از دانشجويان به نماز به ترتيب عبارتند از:

نداشتن انگيزه قوي براي خواندن نماز. عادت نداشتن به نماز از دوران نوجواني. ندانستن فلسفه نماز. ترجيح دادن تفريح و ورزش و برنامه هاي تلويزيوني (به علت جاذبه بيشتر). حل نشدن بعضي از مسأله هاي اعتقادي مانند توحيد، معاد و... رفتار نامعقول بعضي از گروه ها و تشکل ها. تضاد فرهنگي موجود در دانشگاه با توجه به غير بومي بودن دانشجويان. عدم برنامه ريزي صحيح در ارتباط با نماز. ناآشنايي به نيازهاي خود. اوضاع سياسي کشور. اوضاع مديريتي دانشگاه. عدم مقبوليت امام جماعت در بين دانشجويان.

ديدگاه هاي دانشجويان در مورد نحوه برگزاري نماز در دانشگاه

1- دعوت از شخصيت هاي مذهبي- علمي و رفع اشکالات ديني دانشجويان.

2- برگزاري مراسم هايي که در آن دانشجويان نيز بطور مستقيم يا غيرمستقيم فعال باشند.

3- نماز در خوابگاه ها بيشتر مورد استقبال قرار مي گيرد.

4- برپايي مسابقه بعد از نماز و اهداء جوايز به برندگان سؤالاتي از احکام نماز، روزه و غيره، تا هم دانشجويان با جواب ها آشنا شوند و هم تشويقي براي ساير دانشجويان باشد. دعوت از مداحان معروف که بعد از نماز مداحي کنند، دادن برگه هايي به دانشجويان که حاوي سخناني از ائمه در مورد نماز باشد، هفته اي يک بار نماز جماعت (يا چند روز در هفته) در سالن خوابگاه ها برگزار گردد در اين صورت دانشجويان تمايل بيشتري براي شرکت در نماز جماعت خواهند داشت. 

5- چون اطاعت خدا و شکر و سجده کردن در برابر او در ذات و روح هر انساني نهفته است اگر افرادي را مي بينيم که اين خصلت از آنها دور شده است بايد با آگاه کردن و آشنايي روحيه ي ايشان به اصل و فطرت خويش، آنان را به سوي اين امر سوق دهيم و اين کار هم بايد از سوي دين شناسان واقعي صورت گيرد.

6- طولاني نکردن نماز

7- امکانات را در اختيار افراد خاصي قرار ندهند تا موجب جدايي آنان با سايرين نگردد.

8- به نظر من با دليل و منطق، بچه ها را به سوي نماز فرا بخوانند نه اينکه يک تقليد باشد چنانکه خداوند در قرآن مي فرمايد که پذيرفتن دين من از طريق تقليد نباشد. کلا اسلام و فرايض ديني و امامان را با دلايل روشن به دانشجويان بشناسانند نه بر اساس يک سري داستان ها که گاهي دروغين و پر از اغراق است. چيزي که با دليل عقلي فهمانده شود ثبات بهتري دارد تا تقليد.

9- انسان که از لحاظ جسمي و جنسي ارضاء نشود آيا با زور مي توان نماز را به او القا کرد، لذا بايد ابتدا نيازهاي اوليه او برآورده شود تا فرد با فراغ بال و به دور از هر گونه دغدغه خاطر به نيايش بپردازد. پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند: نزديک است که فقر به کفر تبديل شود. چرا به دنبال عوامل فرهنگي و اجتماعي خارج از دانشگاه و در سطح کلي اجتماع نمي رويد ريشه ها و علل اصلي را جستجو نمي کنيد آيا فقط مسائل به دانشگاه منحصر مي شود.

10- چشمه بايد خودش جوشش داشته باشد و اين امر بايد از کودکي و در خانواده ها و ثانيا در دوران تحصيلات قبل از دانشگاه براي فرد جا بيفتد و در دانشگاه خيلي کم مي توان از طريق اقدامات سازمان يافته، موفق شد، دوستان فرد در گرايشات مذهبي هر فرد نقش بسيار مهمي دارند.

11- ما در درجه اول بايد علت عدم استقبال جوانان در نماز جماعت را جستجو کنيم و بفهميم چرا در مساجد و مصلاها افراد مسن و افراد خاص بسر مي برند و زياد از جوانان خبري نيست؛ در نتيجه بايد به ميان جوانان رفت و انگيزه آنان را از نرفتن به اين مکان مقدس جستجو کرد.

12- بهتر است نمازهاي جماعت و ساير فعاليت هايي که در مسجد صورت مي گيرد، به دور از جبهه گيري هاي سياسي باشد. البته اين بدين معنا نيست که اين مسائل مطرح نشود؛ بلکه بهتر است بيطرف به اين مسائل نگريسته شود. 

13- بايد دانشجويان را با مزاياي نماز جماعت آشنا کرد و همچنين در سخنراني ها نبايد حرف هاي تکراري زده شود و حرف هايي زده شود که به درد افراد بخورد.

14- به طور کلي نماز جماعت باشکوه برگزار شود و بهتر است که صداي اذان را حداقل در محوطه دانشگاه پخش کنند زيرا به انسان آرامش روحي خاصي مي دهد و باعث جذب بيشتر دانشجويان به مسجد و نماز جماعت مي شود.

15- بر پا کردن نماز جماعت در فضاي باز، و به همراه اساتيد و کارکنان بلندپايه دانشگاه.

16- برگزاري سمينارهاي متعدد مذهبي و سياسي در داخل مساجد با حضور شخصيت هاي برجسته کشوري و لشکري که در اثناي آن به اهميت نماز و اجراي آن تأکيد شود.

17- محيط مسجد را براي اظهارنظر و عقايد دانشجويان باز کنند و دانشجويان بتوانند بدون رعب و وحشت آزادانه نظرات خود را بيان کنند.

18- سخنراني ها و مطالبي که در فواصل نماز بيان مي شود سعي شود تا آنجا که مقدور است فقط صرف مباحث مذهبي نگردد. راجع به مسائل ديگر که بيشتر مورد علاقه جوانان است چون (سياست، مسائل اجتماعي و...) صحبت شود.

19- از مسجد استفاده جناحي نشود، سخنراني ها بعد از اقامه نماز باشد تا کساني که وقت کمتري دارند بتوانند مسجد را ترک کنند. به هيچ عنوان در وقت نماز کلاسي تشکيل نشود، اذان و قرآن از بلندگوهاي مسجد پخش شود، در کلاس هاي معارف (گروه معارف)، بيشتر در مورد نماز و اهميت آن و عواقب آن در دنيا و آخرت صحبت شود.

20- سخنراني مکرر در مورد اهميت اين فريضه مهم همچنين، برگزاري نمايشگاه هايي در زمينه ي کتاب هايي که مربوط به نماز است، مفيد مي باشد.

21- به نظر من تبليغات اساسي و جدي خيلي مي تواند مؤثر باشد و اصولا بايد روي اعتقادات افراد کار شود.

22- به نظر من انسان وقتي خود به اين فريضه اهميت دهد و به پاداش اخروي و سعادت ابدي آن فکر کند مي فهمد که هيچ نيازي به تشويق يا هر اقدام ديگر نيست. براي برانگيختن او براي برپايي نماز ممکن است گاهي اين موارد مؤثر باشد.

23- دانشجوياني را که در نماز جماعت شرکت مي کنند تشويق کنند با بردن به اردوي اماکن مقدس و اينکه در فواصل نماز روحانيون از مشکلات دانشجويان و چگونگي بر طرف کردن آن صحبت کنند. البته با تمام اين کارها باز شرکت در نماز جماعت بستگي به عقيده ي خود دانشجويان دارد و بعضي ها از اول در اين مراسم باشکوه شرکت مي کنند اما بعضي ديگر امکان دارد اصلا در نماز جماعت شرکت نکنند و هيچ اهميتي براي آن قائل نشوند و بعد از نماز جماعت مسابقه حفظ و قرائت قرآن را برپا دارند تا کساني که به اين موضوع علاقه دارند نيز شرکت کنند و همچنين آموزش روخواني و قرائت قرآن و نماز را در مسجد انجام دهند.

24- هر کسي بايد خودش فضيلت نماز را درک کند وگرنه تبليغات زياد اثري در اين مورد ندارد.

25- برپايي مجالس جشن تولد ائمه در مساجد و گفتن اذان در هر سه وعده ي نماز.

26- استفاده از اشخاص روحاني که داراي جاذبه و کشش مي باشند و با سخنان خود دانشجويان را به انجام فرائض ديني تشويق مي کنند. کوتاهتر کردن و پرمحتوا کردن سخنراني هاي مذهبي، تبليغات مستمر از طرف نهادهاي مسؤول.

27- اگر هر روز مسؤول برگزاري نماز جماعت را به يک رشته و به ورودي هاي يک سال اختصاص دهند دانشجويان تمايل بيشتري براي شرکت در نماز جماعت پيدا مي کنند.

28- در مورد فردي که مي تواند امام جماعت باشد (پير و جوان فرقي ندارد) اصل اين است که آن فضاي معنوي را در جوانان بارور و زنده کند، جوانان مؤمن را باور داشته باشند، واقع گرا، منطقي، مؤمن، فرد با معلومات و باسواد جوان پسند باشد و بالفور تحت تأثير جريان ها و سخن چيني هاي دوست و دشمن قرار نگيرد؛ بلکه با آگاهي و درايت مسأله را حل و تدبير کند و از مسائل سياسي زمان خود اطلاع داشته باشد.

در پايان از همه دانشجويان و اساتيد و عزيزاني که دست ياري به ما دادند تا اين کار فرهنگي با موضوع نماز به نتيجه برسد کمال تشکر و امتنان را داريم.

والسلام

این مطلب را به اشتراک بگذارید :