مسجد و نماز جماعت

اقامه‏ي نماز جماعت در مسجد، عليرغم ثواب غير قابل وصف و آثار ارزنده‏اي که دارد، داراي کارکرد تربيتي و اجتماعي بسيار مهمي نيز مي‏باشد و آن اينکه انسان از طريق نماز جماعت، ضمن بهره‏مندي از صفا و طراوت و قداست مکان با شکوهي چون مسجد، با اقشار مختلف مردم ارتباط صميمي برقرار مي‏کند. مردمي که پرهيزگار هستند و مؤمن، آگاه به هدف جهان خلقت مي‏باشند و رهرو راه معصومين عليهم‏السلام، صميمي هستند و نوعدوست. مردمي که به خداي جهان آفرين بهاء مي‏دهند و بعد از ساعتها کار و تلاش، به راز و نياز با او مي‏پردازند و او را حمد و سپاس مي‏گويند. 

نکته‏ي قابل توجه اينکه خداوند بنده نواز، از طريق نماز جماعت، انسانها را از تنهايي و عدم آگاهي از يکديگر مي‏رهاند و بين قلوب آنان پيوند ايجاد مي‏کند که اين خودش نقش تربيتي و اجتماعي قابل توجهي دارد و نياز انسان به اجتماع را به نحو شايسته‏اي، آن هم چندين نوبت در شبانه‏روز، پاسخ مي‏دهد. و اما چند حديث و داستان در ارتباط با مسجد و نماز جماعت. 

بهتر از چهل سال نماز در خانه

پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: 

صلاة الرجل في جماعة خير من صلاته في بيته أربعين سنة، قيل: يا رسول الله صلوة يوم، فقال: صلوة واحدة؛ نماز انسان در جماعت بهتر است از نمازي که چهل سال در خانه‏اش خوانده شود. عرض کردند: يا رسول الله، نماز يک روز؟ فرمود: بلکه يک نماز.[1] .

[1] وسائل الشيعه ج 5 ص 374.

نماز پشت سر عالم

پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: 

من صلي خلف عالم فکأنما صلي خلف رسول الله. 

کسي که پشت سر عالمي نماز به جا آورد، مانند کسي است که پشت سر پيغمبر خدا نماز خوانده است. 

خانه‏هاي خدا

ابوبصير مي‏گويد: از امام صادق عليه‏السلام در مورد علت لزوم تعظيم مساجد سئوال کردم. امام عليه‏السلام فرمودند: از آن روي به تعظيم و احترام مساجد فرمان داده شد، که مساجد خانه‏هاي خدا در روي زمين هستند.[1] .

[1] وسائل الشيعه، ج 3، ص 557.

بهره‏اي عجيب

از امام صادق عليه‏السلام نقل شده است که فرمود: شخصي از مسجد باز مي‏گردد، کمترين چيزي که به چنگ آورده است، مي‏تواند يکي از سه مورد زير باشد؛ دخول در بهشت، دفع بلا، دوستي که مي‏تواند باعث موفقيت‏هاي او در اعمال نيک شود.[1] .

[1] بحارالانوار، ج 74، ص 275.

خداوند استقبال مي‏کند

پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: 

لا يتوضأ أحد فيحسن وضوءه و يسبعه ثم يأتي المسجد لا يريد الا الصلاة فيه الا تبشبش الله به کما يتبشبش أهل الغائب بطلعته. 

هيچ کس وضويي کامل و نيکو نمي‏گيرد و سپس براي نماز به مسجد نمي‏آيد، مگر اينکه خداوند با لطف و خوشي از او استقبال مي‏کند، همچون خوشحالي خانواده‏ي شخص غائب هنگام ورودش.[1] .

[1] مسند ابن‏حنبل ج 3 ص 175.

فضيلتي ويژه براي مسجديها

پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: 

من مشي الي مسجد يطلب فيه الجماعة کان له بکل خطوة سبعون ألف حسنة، و يرفع له من الدرجات مثل ذلک، فان مات و هو علي ذلک وکل الله به سبعين ألف ملک يعودونه في قبره و يؤنسونه في وحدته، و يستغفرون له حتي يبعث. 

هر کس به قصد برپائي نماز جماعت به سوي مسجد برود، براي هر قدم او هفتاد هزار حسنه مي‏دهند. و درجات وي به همين نسبت بالا مي‏رود. و اگر در اين حالت بميرد، خداوند هفتاد هزار فرشته را مأمور مي‏کند تا در قبر همدم او باشند و براي او تا روزي که برانگيخته مي‏شود، طلب مغفرت کنند.[1] .

[1] مجموعة الاخبار، ص 266.

کاخ بهشتي در عوض مسجد

پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: 

من بني لله مسجداً، بني الله له قصراً في الجنة. 

هر کس براي خدا مسجدي بسازد، خداوند براي او کاخي در بهشت بنا مي‏کنند.[1] .

[1] کنزالعمال ج 7 ص 654.

اثر نماز جماعت

يکي از بزرگان گفت: خواب ديدم که در قصر بزرگ، سلطاني بر تخت آن نشسته (در آن دنيا)، خيال کردم يکي از انبياء است. رفتم سلام کردم و گفتم: تو کيستي؟ 

گفت: من در دنيا حمال بودم. 

گفتم: چه شد که به اين درجه رسيدي؟ 

گفت: به واسطه‏ي دو عمل: يکي روزه، و ديگري ترک نشدن نماز جماعت. 

تأثير شگرف نماز جماعت عصر

در تفسير آيه‏ي شريفه‏ي «و اقم الصلاة طرفي النهار...» نقل شده که ابواليسر عمرو بن غزيه انصاري، روزي در بازار خرمافروشان، خرما مي‏فروخت. زن صاحب جمالي را، که براي خريد خرما به نزد او آمده بود، ديدار کرد. 

ابواليسر، که شيفته‏ي جمال آن زن شده بود. گفت: با من به خانه‏ام بيا! تا خرماي بهتري به تو عرضه کنم. زن بيچاره فريب خورد و به خانه‏ي وي رفت. ابواليسر او را در برگرفت و به تقبيل و تمتع پرداخت. زن گفت: اي مرد! از خدا بترس! ابواليسر في‏الحال پشيمان شده و زن را رها کرد و به محضر شريف رسول اکرم صلي الله عليه و آله مشرف شد. و در حال گريه به عرض آن حضرت رسانيد که: يا رسول الله چه مي‏فرمايي در حق کسي که زن بيگانه‏اي را به خانه‏ي خود آورد و ميانه‏ي ايشان ملامسه و تقبل غير از جماع واقع شود؟ 

حضرت هيچ جواب نفرمود و منتظر وحي شد، تا وقت نماز عصر فرا رسيد. رسول خدا صلي الله عليه و آله نماز عصر را به جا آورد. جبرئيل آمد و اين آيه را آورد: «... ان الحسنات يذهبن السيئات». يعني نماز سيئات را مي‏برد و پاک مي‏سازد. 

حضرت رسول صلي الله عليه و آله ابواليسر را احضار کرد و فرمود: آيا نماز عصرت را با ما گزارده‏اي؟ گفت: بلي يا رسول الله. حضرت فرمود: نمازت کفاره گناهت مي‏باشد. اصحاب عرض کردند: يا رسول الله اين حال (نماز موجب آمرزش گناهان است) مخصوص به ابواليسر است؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: نه، همه‏ي مردم در اين حکم داخلند. مؤيد اين در حديث آمده که «من الصلاة الي الصلاة کفارة ما بينهما، ما اجتنب الکبائر؛ نمازي تا به نماز ديگر کفاره‏ي گناهان مابين دو نماز است مادامي که از گناهان کبيره اجتناب شود.»[1] .

 [1] نماز از ديدگاه قرآن و حديث ص 93.

ارزش صف اول جماعت

قال ابوالحسن موسي بن جعفر عليه‏السلام: ان الصلوة في الصف الاول کالجهاد في سبيل الله عزوجل 

نماز خواندن در صف اول مانند جهاد کردن در راه خداست.[1] .

[1] وسائل الشيعه، ج 5 ص 387.

يهود امت پيامبر اکرم

پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: به يهود و نصاري سلام کنيد، و بر «يهود امت من» سلام نکنيد. عرض کردند: يا رسول الله! يهود امت شما کيست؟ 

فرمود: آنهائي که اذان و اقامه را مي‏شنوند، ولي در نماز جماعت حضور پيدا نمي‏کنند.[1] .

[1] لئالي الاخبار، ج 4، ص 204.

تأثير صفوف منظم

ابن‏ مردويه از انس روايت کرده که گفت: رسول خدا صلي الله عليه و آله چنين بود که هر وقت به نماز مي‏ايستاد مي‏فرمود: صف نماز را منظم  کنيد. فلاني تو قدري جلو بيا، و فلاني تو قدري عقب برو! آن گاه مي‏فرمود: اگر صفوف نماز خود را منظم کنيد و به خط مستقيم بايستيد خداي متعال شما را مانند ملائکه هدايت مي‏کند، آن گاه اين آيه را تلاوت مي‏فرمود: 

«و انا لنحن الصافون و انا لنحن المستحون».[1] .

و در کتاب محراب اسارت آمده است. شکوه و عظمت صف‏هاي منسجم و فشرده‏ي نماز که از اول آسايشگاه تا نزديک در، رسيده بود از انتهاي صفها بيشتر نمايان بود. و حرکتهاي منظم و هماهنگ که ابهتش دشمن را به لرزه مي‏انداخت، صميميت و يکدلي را بيشتر در قلبها زنده مي‏کرد، گويي اين نماز متجلي وحدت و يکپارچگي بود. آن شب من به عنوان نگهبان، کنار پنجره ايستاده بودم تا اگر سر و کله‏ي نگهبان عراقي پيدا شد، با رمز مخصوص، ديگران را با خبر کنم. اما آن قدر رکوع و سجود بچه‏ها زيبا و با صفا بود که به کلي وظيفه‏ام را فراموش کرده بودم و خدا را شکر که آن موقع نگهبان نيامد و الا نمي‏دانم چه مي‏شد. خوف دشمن از اين گونه برنامه‏هاي شکوهمند و منسجم، گوشه‏هايي از حکمت نماز جماعت را براي ما ملموس مي‏نمود. 

 [1] ترجمه تفسير الميزان، ج 17، ص 273.

اثر تأخير در رسيدن به جماعت

از عبدالله بن مسعود نقل شده است که: روزي از تکبير نماز جماعت ماندم و به خاطر اين کار، يک بنده آزاد نمودم، و وقتي که جريان را خدمت پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله عرض کردم فرمود: 

فضيلت از دست رفته را درک نخواهي کرد اي پسر مسعود! اگر تمام روي زمين را انفاق کني، ثواب تکبير را تدارک نخواهي نمود.[1] .

[1] داستانها و حکايتهاي مسجد، ص 89.

ارزش حضور در مسجد

مردي از امام صادق عليه‏السلام سؤال کرد: مسجدي در همسايگي من قرار دارد، من در خانه (با انجام مستحبات) و طولاني نماز بخوانم بهتر است يا در مسجد با جماعت؟ 

امام در جواب وي نوشت: با جماعت نماز بخوان و از نماز فراداي طويل بپرهيز.[1] .

[1] وسائل الشيعه، ج 5، ص 477.

ارزش نماز جماعت صبح

در روايتي چنين آمده است: يک شب اميرالمؤمنين عليه‏السلام تا صبح  مشغول عبادت بود و وقت اذان صبح فوراً نماز خود را به صورت فرادي خواند و به منزل برگشت و استراحت کرد. چون پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله حضرت را در صف نمازگزاران مشاهده نفرمود. به منزل آن حضرت آمد و از حضرت زهرا عليهاالسلام حال علي عليه‏السلام را جويا گرديد. فاطمه‏ي زهرا عليهاالسلام جريان را به پدر عرضه داشت. 

حضرت فرمود: آنچه از دست او رفته است، به خاطر عدم حضور در نماز جماعت صبح بيش از آن چيزي است که به دست آورده است از شب زنده‏داري و عبادت تمامي شب. 

در اين هنگام علي عليه‏السلام از گفتگوي پيامبر و فاطمه عليهاالسلام بيدار شد. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله به حضرت فرمود: 

يا علي، ان من صلي الصلاة في جماعة أفضل من قيام ليلة کله: اي علي! کسي که نماز صبح را به جماعت بخواند، بهتر است از آن که تمام شب را به عبادت برخيزد.[1] .

[1] بحارالانوار، ج 88، ص 17.

همسايگان مسجد

حضرت علي عليه‏السلام فرمود: 

لا صلاة لمن لم يشهد الصلوات المکتوبات من جيران المسجد اذا کان فارغاً صحيحاً. 

بر آن دسته همسايگان مسجد که تندرست و فارغند ولي در نمازهاي واجب حاضر نمي‏شوند، نمازي نيست.[1]

[1] تهذيب ج 3 ص 261.

نماز جماعت در هواي گرم

پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله در گرماي شديد نيمروز، نماز ظهر را به جماعت برگزار مي‏کرد. اين کار براي برخي از ياران آن حضرت، بسيار گران مي‏آيد. از سويي، عده‏اي از منافقان هم گرمي هوا را بهانه‏ي خوبي براي ايجاد تفرقه و شکاف در صفوف مسلمين قرار داده و از شرکت در نماز جماعت سرباز مي‏زدند. گروهي ديگر نيز به پيروي از آنها، در صف نماز جماعت حاضر نمي‏شدند و در نتيجه جمعيت نمازگزاران مسلمان، کاهش يافته بود. 

رسول خدا صلي الله عليه و آله از اين مسأله ناراحت بود، که اين آيه نازل شد: حافظوا علي الصلوات و الصلوة الوسطي و قوموا لله قانتين؛ 

در انجام نمازها و نماز وسطي (نماز ظهر) کوشا باشيد و از روي خضوع و اطاعت، براي خدا به پا خيزيد.[1] .

[1] تفسير نمونه، ج 2، ص 146.

در حال بيماري

پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله در حال احتضار بود. ناگهان صداي بلال، مؤذن مدينه به گوش رسيد و اذان صبح در مدينه، طنين‏انداز شد. 

رسول خدا صلي الله عليه و آله برخاستند و وضو گرفتند، دستي بر دوش اميرمؤمنان عليه‏السلام و دستي بر دوش فضل بن عباس انداختند و به سختي تمام به مسجد آمدند و نماز صبح را به جماعت با مردم برگزار نمودند، و بعد از نماز به سوي خانه بازگشتند و در بستر آرميدند.[1] .

[1] منتهي الآمال، ج 1، ص 76.

جايگاه نماز جماعت

زرارة بن اعين و فضيل گويند: از امام صادق عليه‏السلام پرسيديم که آيا واجب است نماز را به جماعت بخوانيم؟ 

آن حضرت فرمود: نماز، فريضه و واجب است، اما در تمامي نمازها، جماعت فرض و واجب نيست، بلکه نماز جماعت سنت است و کسي که بدون علت جماعت مؤمنين را ترک کند و نماز را به جماعت نگزارد، نمازي براي او نيست. 

بستن طناب از منزل تا مسجد

پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله تصميم گرفت کساني که (بدون عذر شرعي) در منزل‏هاي خود نماز مي‏خوانند و در جماعت مسلمانان شرکت نمي‏کنند، خانه‏هايشان را آتش بزند. يک نفر نابينا به حضور پيامبر صلي الله عليه و آله رسيد و عرض کرد: من نابينا هستم، صداي اذان جماعت را مي‏شنوم، ولي کسي نيست که دستم را بگيرد و مرا به جماعت برساند، پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: از منزل تا مسجد، طنابي ببند، هنگام نماز جماعت، آن طناب را بگير و با راهنمايي آن خود را به مسجد برسان و در نماز جماعت شرکت کن.[1] .

[1] نماز از ديدگاه قرآن و حديث ص 144.

اثر تربيتي حضور در مسجد

پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله در نصايح و راهنمايي‏هاي خويش به اباذر غفاري مي‏فرمايد: 

اي اباذر! هر کس نداي داعي و پيک حق (مؤذن) را جواب گويد و مساجد را آباد نمايد، پاداش عمل او بهشت است. 

اباذر گفت: عرض کردم يا رسول الله! پدر و مادرم به فدايت. چگونه مساجد را آباد کند؟ فرمود: صدا در آن بلند نکند، در باطل فرو نرود، در ميان مسجد خريد و فروش ننمايد، تا در مسجد است لغويات را ترک کند؛ اگر اين کارها را نکند، در قيامت جز شخص خويش را ملامت ننمايد.[1] .

[1] مکارم الاخلاق، ج 2، ص 472.

آثار ترک مسجد

به اميرالمؤمنين علي عليه‏السلام خبر رسيد که گروهي براي نماز در مسجد حاضر نمي‏شوند، حضرت خطبه‏اي خواند و در آن خطبه چنين فرمود: 

به درستي که گروهي براي نماز در مساجد ما حاضر نمي‏شوند، پس با ما، نه غذا بخورند، نه آب بياشامند و نه مشورت کنند و نه از ما (زن) بگيرند و از غنايم ما چيزي اخذ نکنند، تا اين که در نماز جماعت با ما حاضر شوند.[1] .

[1] بحارالانوار، ج 88، ص 13.

همسايگان مسجد

به امام علي عليه‏السلام خبر دادند که در کوفه قومي هستند در همسايگي مسجد که به جماعت مسلمين در مسجد حاضر نمي‏شوند. 

امام عليه‏السلام فرمود: بايد به جماعت ما و نماز با ما در مسجد حاضر شوند، و گرنه بايد کوچ کنند و از همسايگي مسجد دور شوند و با ما همسايه نباشند و ما نيز با آنان مجاور نباشيم.[1] .

 [1] بحارالانوار، ج 88، ص 13.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :