■ لزوم تحصیل حضور قلب
لزوم تحصيل حضور قلب
در اهميت حضور قلب و لزوم آن در نماز، همين بس که بدانيم وقتي نماز از حقيقت خود جدا شد، ثمرات و فوايدي که براي آن برشمرده اند، حاصل نمي شود. «همانا از نماز آن مقدار که با توجه قلبي بوده است، بالا برده مي شود.»[1] و «آن مقداري که توجه قلبي بوده است، منظور مي شود».[2]
در روايت ديگر از امام صادق عليه السلام چنين آمده است: «هر که دو رکعت نماز بخواند و بداند در آن، چه مي گويد، نمازش که تمام شد، گناهي ميان او و خداوند باقي نمي ماند».[3] همچنين رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم در اهميت حضور قلب فرمود: «دو رکعت نماز که به اختصار و با حضور قلب باشد و در معاني تفکر نمايد، بهتر از اين است که تمام شب را در عبادت به سر برد.»[4] .
فکر کرد الان که نزدش مي رود، حتماً دستورالعملي استثنايي مي گيرد و مشکل خود را با آن حل مي کند. ختم صلوات مي خواست. محضر آية الله بهاءالديني رحمه الله که رسيد، گفت: آقا ختم صلوات مي خواهم؛ چند تا بفرستم؟ آقا فرمود: «يک عدد»!
کيفيت هميشه بهتر از کميت بوده. حيف که آن شخص معناي سخن آقا را نفهميد و مطلب را نگرفت.
اميرالمؤمنين عليه السلام ضمن هشداري، چنين توصيه فرمود: «نبايد يکي از شما از روي کسالت و خستگي و در حال چرت زدن مشغول نماز شود و نبايد در حال نماز حديث نفس کند و به غير نماز سرگرم گردد؛ زيرا در حال نماز در حضور پروردگارش قرار گرفته و بهره ي بنده از نمازش به مقداري است که در آن حضور قلب داشته است.»[5] .
صحبت کردن با خدا، بدون دل دادگي و توجه، نوعي توهين و بي ارزش دانستن مخاطب تلقي مي شود که بايد از چنين نمازي استغفار نمود و از عاقبت و عقوبت آن ترسيد. در روايتي که از پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نقل شده، چنين هشدار داده شده است: «آيا کسي که در نماز صورت خود را به اين طرف و آن طرف مي گرداند، نمي ترسد از اين که خداي تعالي او را به صورت الاغي مسخ کند؟»[6]
معيار قبولي نماز نيز بيان گرديده است. امام صادق عليه السلام فرمود: «هر کس دوست دارد بداند که نمازش مورد قبول واقع شده يا نه، ببيند آيا نمازش او را از منکر و فحشا بازداشته يا نه؟ به مقداري که او را از فحشا و منکر بازداشته از او قبول مي شود.»[7] اگر در نماز، گم شده هاي انسان پيدا شود، چنين نمازي چندان اثر نخواهد داشت. نماز بايد انسان را از دنيا جدا کند.
نمازهايي که ما مي خوانيم و البته اثري از آن در نفس خود نمي بينيم، نه تنها عامل بازدارنده از گناه نيست، چه بسا موجب بدبيني و خودبزرگ بيني هم باشد؛ چرا که با خواندن نماز، احساس کاذب قرب به خدا پيدا مي کنيم و همين احساس، موجب دوري از خداست.
بنابراين رواياتي که اشاره دارد انسان با دو رکعت نماز، مانند روزي است که از مادر متولد شده، تنها در صورتي مي تواند توجيه شود که اين عبادت، با حضور قلب انجام گرفته باشد: «هنگامي که انسان براي نماز مي ايستد، اگر تمام توجه و قلبش به خدا باشد، هنگام اتمام نماز مانند روزي است که از مادر متولد شده باشد.»[8]
البته حضور قلب از شرايط صحت نيست و از نظر فقهي عدم حضور قلب در نماز، موجب بطلان نمي شود. چه بسا شيطان نيز از اين طريق انسان را وسوسه کند و در تحصيل حضور قلب سنگ اندازي کند، ولي بايد دانست چنين نمازي بي فضيلت است و اثر معراجي خود را از دست مي دهد. شايد عدم وجوب آن اين باشد که موجب عسر و حرج عمومي است، و چه بسا عده اي اين عامل را بهانه اي براي ترک نماز قرار دهند.
[1] امام صادق عليه السلام: «و ما يرفع له الا ما أقبل عليه بقلبه»؛ بحارالانوار، ج 84، ص 238.
[2] امام باقر عليه السلام: «عليک بالاقبال علي صلاتک فانما يحسب لک ما اقبلت عليه منها بقلبک»؛ همان، ج 81، ص 201.
[3] «من صلي رکعتين يعلم ما يقول فيهما انصرف و ليس بينه و بين الله ذنب»؛ الکافي، ج 3، ص 266.
[4] «رکعتان مقتصدتان في تفکر خير من قيام ليلة و القلب ساه»؛ وسائل الشيعه، ج 4، ص 74.
[5] «لا يقومن أحدکم في الصلاة متکاسلاً و لا ناعساً و لا يفکرن في نفسه فانه بين يدي ربه عز و جل و انما للعبد من صلوته ما اقبل عليه منها بقلبه»؛ وسائل الشيعه، ج 5، ص 477.
[6] «أما يخاف الذي يحول وجهه في الصلاة أن يحول الله وجهه حمار»؛ مستدرک الوسائل، ج 4، ص 101.
[7] «من أحب ان يعلم اقبلت صلاته ام لم تقبل فلينظر هل منعته صلاته عن الفحشاء و المنکر فبقدر ما منعته قبلت منه»؛ بحارالانوار، ج 79، ص 198.
[8] پيامبر اعظم صلي الله عليه و آله و سلم: «اذا قام العبد للصلاة فکان هواه و قلبه الي الله تعالي انصرف کيوم ولدته امه»؛ مستدرک الوسائل، ج 3، ص 59.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
