اذان و اقامه

اذان، فرياد بيداري، صلاي رحمت و ترانه ي عبوديت و عشق مخلوق به خالق است. نغمه‏ي جانبخش اذان بلال، آرامش و صفا را بر قلب ملکوتي پيامبر والهان و وارستگان حاکم مي‏ساخت. چه زيبا است اين سرود مسجع آزادي و ايمان، که خالق مطلق را مي‏ستايد و سرگشتگان را به سراي امن او مي‏خواند. با نام «الله» آغاز و با نام او ختم مي‏گردد. نخستين آواي آشناي نوزادان و مونس تنهايي آدميان. [1]  هشداري به تمام جهانيان، که خدا از هر شاغلي برتر و از هر وصفي فراتر است رو به سوي او آريد که او بزرگ‏تر است و جز او کسي شايسته‏ي توجه نيست. همو که سفيرانش را در هيأت پيامبران به سوي‏تان فرستاد، تا راهنماتان باشند، همو که اينک هنگام نماز شما را به خود فرامي‏خواند. مي‏خواند تا رستگار کند. مي‏خواند، تا برترين پاداش‏ها را در برابر بهترين اعمال به شما ارزاني دارد. به راستي، برتر و فراتر از او کيست؟ و نهاد انسان واله و حيران را پاسخگويي جز او کيست؟  

فقيه عارف، آيت‏الله مرحوم ميرزا جواد ملکي تبريزي رحمة الله عليه مي‏گويد: 

«آن گاه که «الله اکبر» را شنيدي، قلب را متوجه عظمت و بزرگواري ذات اقدس حق نما و دنيا و آنچه را در آن است، کوچک شمار، تا در تکبيرت دروغگو نباشي و هر گاه «لا اله الا الله» را شنيدي، هر معبودي غير از او را از لوح دل محو کن.» [2] .

[1] سفارش شده در صحرا براي ايمني از گزند حيوانات اذان گفته شود. (عروة الوثقي، کتاب الصلوه).

[2] اسرار الصلوة / 292.

ثواب مؤذن

آري، هيچ شعاري شکننده‏تر از نغمه‏ي توحيدي اذان نيست و هيچ شعوري سازنده‏تر از تبيين موضع فکري و سياسي بر فراز تريبون‏هاي سنتي، تصور نمي‏گردد. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: 

«يغفر للمؤذن مد صوته و بصره و يصدقه کل رطب و يابس و له من کل من يصلي باذانه حسنة؛ [1]  بخشيده مي‏شود براي مؤذن به مقداري که صدايش برسد و چشمش کار کند و هر تر و خشکي او را تصديق مي‏کنند و براي او در برابر هر کسي که با اذان او به نماز مي‏ايستد حسنه‏اي منظور مي‏گردد.» 

در حديثي نبوي مي‏خوانيم: 

«گوشت و خون اذان گويان بر آتش حرام است و هر مؤذني، هفت سال با نيت خالص، اذان سر دهد، از آتش دوزخ برهد.» [2] .

حضرتش در گهر گفتاري ديگر، سرافرازترين کسان را، روز قيامت، مؤذنان، برمي‏شمارد [3]  و در روايت ديگر مي‏فرمايد: 

«پس از انبيا و شهيدان، مؤذنان وارد بهشت مي‏شوند و هيچ عملي برتر از اذان نيست، مگر جهاد در راه خدا». [4].

[1] بحارالانوار، ج 84، ص 104.

[2] کنز العمال، ج 8، ص 338.

[3] بحارالانوار، ج 84، ص 106.

[4] کنز العمال، ج 8، ص 343.

شرايط مؤذن و کيفيت اذان

مؤذن بايد داراي صفات و ويژگي‏هايي خاص باشد. اميرمؤمنان عليه‏السلام فرمود: «مؤذن بايد فصيح‏ترين افراد باشد» [1]  پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم شخصا مؤذن خود را انتخاب کردند و همانند يک سمت رسمي، براي ساير مساجد مهم مثل مسجد قبا، مؤذن منصوب مي‏فرمودند و معمولا کساني را بر اين مقام مي‏گماشتند، که صدايي زيبا و رسا داشتند. [2]  حضرتش چندان در شأن مؤذن و ثواب اذان، سخن گفت و بر آنان دعا فرمود، که يکي از يارانش چنين لب به سخن گشود: يا رسول‏الله! خوف اين هست که افراد، در آينده به خاطر سبقت در اذان و احراز سمت مؤذني با يکديگر بستيزند! حضرت فرمود: خير (متأسفانه) در آينده اين سمت به طبقات پايين و ضعفاء جامعه سپرده مي‏شود. [3] .

استاد مطهري رحمة الله عليه در اين باره، خاطره‏اي نقل مي‏کند: 

«در يکي از مجالس پيرمردي را ديدم، که از مردم مي‏خواست صلوات بفرستند نمي‏دانم بيچاره مفلوج بود؛ زبان نداشت، چه طور بود که يک کلمه که مي‏خواست بگويد، خودش هم تکان مي‏خورد، با يک وضع مسخره و خنده‏آور. پيش خود گفتم سبحان الله! فرد ديگري نيست تا شعار صلوات بدهد؟ آيا بايد بد صداترين افراد را در اين موارد انتخاب بکنيم؟ 

 سعدي داستاني ذکر مي‏کند و مي‏گويد: 

مؤذني بد صدا، با صدايي بلند، اذان مي‏گفت: روزي، يک يهودي برايش هديه‏اي آورد و گفت: آيا اين هديه‏ي ناقابل را قبول مي‏کني؟ مؤذن پرسيد: چرا؟ يهودي گفت: براي خدمت بزرگي که به من کردي! مرد اذان‏گو، ديگر بار پرسيد: چه خدمتي؟ من که خدمتي به شما نکرده‏ام! هديه آورنده پاسخ داد: من دختري دارم که مدتي است به اسلام متمايل شده، اما از وقتي که تو اذان مي‏گويي و «الله اکبر» را از تو مي‏شنود، ديگر از مسلماني بيزار شده، حال اين هديه را آورده‏ام براي خدمتي که به من کردي و نگذاشتي دخترم مسلمان بشود. [4] .

استاد مطهري، خوش صدا بودن مؤذن را، مهم برمي‏شمارد و چنين مي‏نگارد: 

«در فقه اسلامي آمده: مستحب است مؤذن خوش صدا باشد؛ زيرا طبع آدمي وقتي اذان را از يک خوش صدا مي‏شنود، جمله‏هاي آن، جور ديگري بر قلبش اثر مي‏گذارد. همين طور است قرآن خواندن و تبليغ کردن؛ که اگر با لحن خوش باشد، بهتر بر شنونده اثر مي‏گذارد.» [5] .

مؤذن پيامبر، «بلال حبشي» برخلاف پوست تيره‏اش داراي نورانيت دروني، فضيلت‏هاي اخلاقي و سوابق انقلابي همچون: حضور در جبهه‏هاي نبرد بدر، احد و احزاب بود و تا پايان عمر آن بزرگوار در همين سمت حضور داشت. او دست‏ها را بر گوش مي‏گذاشت و به جوانب گوناگون روي مي‏کرد، [6]  ولي در بيش‏تر حالات، هنگام اذان، روي بر قبله داشت. 

[1] اسرار الصلاه / 292.

[2] کنزل العمال، ج 8، ص 341.

[3] همان / 34.

[4] حماسه حسيني، ج 1، ص 221.

[5] حکايتها و هدايتها / 178.

[6] کنزالعمال، ج 8، ص 244.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :