اهتمام به نماز

به رغم اهميت فراواني که فريضه‏ي مهم نماز در ميان عبادات و احکام شرعي دارد، اهتمام مسلمانان به آن و ابعاد گوناگونش اندک است. ابليس و تمام شيطان صفتان در طول تاريخ بر آن بوده‏اند که محتواي اين عبادت بزرگ را از جوامع اسلامي محو کنند، اگرچه صورت آن باقي بماند و در اين طريق، دست به هر اقدامي آلوده‏اند. چرا که سلطه‏ي خود را در گرو از ميان برداشتن اين عزيمت مي‏دانند. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: 

«لا يزال الشيطان يرعب من بني‏ادم ما حافظ علي الصلوات الخمس فاذا ضيعهن تجرا عليه و اوقعه في العظائم؛ [1]  همواره شيطان از فرزند آدم در ترس و وحشت است، مادام که او بر انجام نمازهاي پنج گانه دقت دارد. پس: آن گاه که آن را تضييع کند، شيطان جرأت مي‏يابد و او را به گناهان بزرگ مي‏افکند.» 

و حضرت علي عليه‏السلام نماز را به سنگري در برابر وسوسه‏هاي شيطان تشبيه مي‏فرمايد. [2]  بنابراين از آن جهت که نماز، مزاحم نفوذ و سلطه‏ي شياطين است، آنان نيز به جد با اقامه و برپايي آن در ستيزند. درک اين حساسيت بايد

درجه‏ي اهتمام به اين فريضه را افزايش دهد؛ هر چند بايد با تأسف گفت: در جوامع اسلامي و بين ملت‏هاي مسلمان، شاهد آن نيستيم. 

مي‏دانيم پس از تحکيم پايه‏هاي اعتقادي (اصول دين) نخستين گام عملي، در حوزه‏ي شريعت، به سوي نماز برداشته مي‏شود [3]  و نماز با عناويني همچون: مايه‏ي خشنودي خدا، [4]  رأس الاسلام [5] ، سنگري در برابر حمله‏هاي شيطان [6] ، واپسين وصيت پيامبران [7] ، محبوب‏ترين عمل نزد خداوند متعال [8]  نور چشم پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم [9] ، پايه‏ي دين [10]  و تعابيري از اين قبيل ستوده شده است. اولياي الهي شب و روز خود را همچون گرسنه‏اي در پي طعام و تشنه‏اي در جست و جوي آب، با ياد و در انتظار نماز وقت ملاقات با خدا سپري مي‏کردند و رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم پس از تشريح عطش و اشتياق خود به نماز فرمود: 

«و انا لا اشبع من الصلاة: [11]  هر گرسنه‏اي با غذا سير مي‏شود و با آب، سيراب؛ اما من از نماز سير نمي‏شوم.» 

ايشان، هنگام نماز، کسي را نمي‏شناخت و با همگان جز خدا بيگانه بود. [12]

چرا چنين به نماز نگريسته شده است و آن را اين اندازه مهم دانسته‏اند؟ به عبارت ديگر، اين عبادت چه امتيازي بر عبادات ديگر دارد؟ 

آيا مي‏توانيد حدس بزنيد چرا اسلام اين قدر به نماز اهميت داده و تعابيري همانند تعبيرات پيشگفته را درباره‏ي نماز به کار برده است که در زمينه‏ي ساير وظايف به کار نگرفته است؟ اين موارد را در جدول زير بنويسيد. 

جدول 11. ادله ي اهميت نماز در مقايسه با ساير تکاليف:

1.

2.

3.

4.

[1] بحارالانوار، ج 22، ص 202.

[2] «الصلوة حصن من سطوات الشيطان» غررالحکم و دررالکلم.

[3] کان رسول‏الله صلي الله عليه و آله و سلم اذا اسلم الرجل، علمه الصلاة»؛ الصلاة / 125.

[4] «فيها مرضاة الرب»: بحارالانوار،ج 82، ص 231.

[5] «فانها راس الاسلام بعد الاقرار بالدين.» همان، ج 77، ص 137.

[6] «الصلاة حصن من - سطوات الشيطان.» غرر الحکم و درر الکلم.

[7] «و هي اخر وصايا الانبياء.»؛ وسائل الشيعه، ج 26، ص 3.

[8] «احب الاعمال الي الله عزوجل الصلوه...» همان.

[9] «قرة عيني في الصلاة.»؛ بحارالانوار، ص 77 / ج 77.

[10] «ما من شي‏ء بعد المعرفة يعدل هذا الصلاة.»؛ همان، ج 99، ص 14.

[11] بحارالانوار، ج 82، ص 233.

[12] «کان رسول‏الله (صلي الله عليه وآله وسلم) اذا دخل وقتها کأنه لايعرف اهلا و لا حميما»؛ تنبيه الخواطر / 323.

وجوه اهمیت نماز

نماز؛ وجه مشترک اديان آسماني

اديان آسماني که همگي در دعوت به عبادت خدا و دوري از طاغوت با هم متحد بودند، در جدول تکاليف، وظايفي گوناگون را بر عهده بندگان مي‏نهادند، ولي قدر مشترک تمام آن‏ها، اقامه‏ي نماز بود و همان گونه که در درس پيشين گفته شد، اين عبادت، در عرصه‏ي هر يک از اديان الهي، سابقه‏ي حضور داشته است، چنان که پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم از آن به عنوان «نهج الانبياء» و شيوه‏ي تمام پيامبران ياد کرده است. [1]

[1] بحارالانوار، ج 84، ص 231.

نماز، سيماي دين

هر يک از اديان براي اعلام موجوديت از وسيله و ابزاري خاص استفاده مي‏کنند؛ همانند آتش، بوق، ناقوس و.... اين وسيله‏ي اعلام، نوعي ابزار دعوت همگاني به انجام مراسم ديني نيز تلقي مي‏شود. در اسلام، اذان عنوان اين وسيله‏ي عمومي است، که در قالب دعوت به نماز، نقش دعوت به اسلام را ايفا مي‏کند. همان گونه که پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم در تفسير آيه‏ي: «و من احسن قولا ممن دعا الي الله» [1]  فرمودند: مراد از دعوت کننده به سوي خدا، مؤذن است. [2]

[1] فصلت / 34.

[2] تفسير ابن‏کثير، ج 4، ص 109.

نماز، فريضه‏اي هميشگي و همگاني

روزه بر کساني که سلامت جسمي دارند؛ خمس، زکات و حج بر کساني که تمکن مالي دارند، واجب است. همچنين زنان و پيرمردان از حضور در صحنه جهاد معافند، اما نماز، فريضه‏اي هميشگي و همگاني است. همه مردان و زنان در همه شرايط، در ناامني و امنيت، روز و شب، تمام ماههاي سال، ثروتمند و فقير، صحيح و مريض، مقيم و مسافر بايد نماز بگزارند. قرآن مي‏فرمايد: اگر شرايط، چنان سخت بود که مجال پياده شدن از مرکب وجود نداشت، پياده يا سواره بايد به انجام اين فريضه اقدام گردد. [1] .

آيا تاکنون فکر کرده‏ايد به چه دليل در بدو تولد، کودک را با صلاي نماز، آشنا مي‏کنند و اذان و اقامه در گوش او مي‏دمند و پس از مرگ و قبل از دفن بر پيکر بي‏جان انسان نماز مي‏خوانند؟! چرا نخستين گام در عرصه‏ي تکليف، به سوي نماز برداشته مي‏شود و چرا اولياي الهي در واپسين لحظات عمر معمولا اجازه‏ي دو رکعت نماز خواندن را مي‏خواستند؟ آيا پاسخ اين چراها نمي‏تواند از اهميت اين فريضه‏ي بزرگ که بايد سراسر عمر را فراگيرد، خبر دهد؟ 

[1] بقره / 239. فقط زنان در زمان عذر ماهيانه از نماز معافند که به آنان نيز توصيه شده به هنگام نماز در مصلاي خود بنشينند و به ذکر خدا مشغول شوند.

نماز، امداد الهي

استعانت از غير خدا، امري است که هر روزه و در هر نماز به عنوان يک ضد ارزش تلقي گرديده و در نمازهاي يوميه تأکيد مي‏شود که «اياک نعبد و اياک نستعين». قرآن نيز به دو امر به عنوان ابزار استعانت اشاره کرده است: «صبر و صلاة» [1]  و پيشوايان دين براي رفع مشکلات زندگي و دستيابي به خواسته‏ها، نمازهايي گوناگون را توصيه کرده‏اند. شکي نيست که نظام جهان، بر اسباب و علل مادي تکيه دارد، ولي جريان اسباب نيز به فرمان خداوند متعال است و نيروي غيبي را براي هماهنگي اين عوامل به کمک مي‏خواند که اين امداد غيبي در پرتو نماز فراهم مي‏آيد. 

در روايتي چنين مي‏خوانيم: 

«کان رسول‏الله صلي الله عليه و آله و سلم اذا حزنه امر فزع الي الصلاة؛ [2]

پيامبر اکرم هر گاه از امري نگران مي‏گرديد به نماز پناه مي‏برد.» 

بنابراين: نماز از آن جهت که نقشي مؤثر در پيشبرد امور زندگي انسان‏ها دارد، عبادتي مهم و تعيين کننده تلقي مي‏گردد. 

[1] بقره / 45.

[2] بحارالانوار، ج 82 / ص 192.

نماز و مسجد

يکي ديگر از وجوهي که اهميت و عظمت نماز را مبرهن مي‏سازد، برپايي بنايي خاص براي انجام اين فريضه است. مساجد، پايگاه مسلمين براي اقامه نماز به جماعت‏اند و عنوان اين بنا، بر انگيزه‏ي ايجاد آن دلالت دارد. [1] .

اجراي اين طرح عظيم در تمام نقاط دنياي اسلام و در طول اعصار و قرون که با کمک‏هاي مالي عموم مسلمانان صورت گرفته است، حکايت از تکريم و تعظيم اين وظيفه، در نزد آنان دارد: 

«انما يعمر مساجد الله من امن بالله و اليوم آلاخر» [2] .

[1] مسجد: محل سجده.

[2] توبه / 18.

تکرار نماز در هر روز

انعطاف مکرر توجه و درخواست انجام پياپي يک وظيفه، انسان را از اهميت و عظمت آن آگاه مي‏کند. اگر به کسي تکليف شود که بايد روزانه پنج بار با شخصيتي ملاقات کند، بدون شک اين سؤال پيش مي‏آيد که: او کيست؟ و چه اندازه اهميت دارد، که بايد هر روز، چندين بار به سراغ او رفت؟ نماز، عبادتي است که هر روزه چند نوبت تمام مسلمانان به سوي آن سوق داده مي‏شوند. غير از ملاقات‏هاي الزامي که در قالب نمازهاي واجب، سامان يافته، ملاقات‏هاي آزاد نيز براي بندگان، با نماز، پيش بيني گرديده است، که همه و همه، به نيکي از اهميت اين عمل خبر مي‏دهد. آري، رکعات نماز، که ظاهرا تکراري مي‏نمايد پلکاني است، که انسان را به مقامي برتر عروج مي‏دهد. [1]

 [1] قال علي عليه‏السلام: الصلاة قربان کل تقي. تفسير نورالثقلين ج 4 / ص 205.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :