فلسفه و اسرار نماز چيست

اولين واجبي که رسول خدا صلي الله عليه و اله براي امت آورد نماز است و اول چيزي که پس از مرگ از مسلمان مي‏پرسند نماز است اگر قبول شود به ساير اعمال توجه مي‏نمايند و اگر قبول نشود به ساير اعمال توجهي نمي‏شود. 

در اسلام هيچ فريضه‏اي بدون حکمت و فلسفه نيست. نمازهاي واجب هم داراي رمز و رازي است که به همين جهت خداي حکيم و سبحان نمازهاي واجب را در پنج وقت تحت شرائطي بر بندگانش واجب نموده است. 

براي تمام اجزاء نماز؛ فلسفه و اسراري است که ائمه معصومين عليهم‏السلام به مناسبت‏هاي مختلف يا در جواب سوالاتي که درباره‏ي راز و رمز و فلسفه نماز از آنها مي‏شد در احاديث فراوان به آن اشاره کرده‏اند. 

ضمرة بن حبيب مي‏گويد: از پيامبر صلي الله عليه و اله درباره‏ي نماز پرسش شد. حضرت درباره خواص و فوايد و اسرار نماز فرمودند: 

«نماز از شرايع دين است و رضاي پروردگار در نماز است نماز منهاج و صراط انبياء به سوي الله مي‏باشد. و براي نمازگزار دوستي فرشتگان، هدايت و ايمان، نور، معرفت و شناخت پروردگار، تشخيص حق از باطل، برکت در رزق و روزي و راحتي بدن و سلامت آن و کراهت و ناراحتي شيطان مي‏باشد و نماز سلاح مومن عليه کافر و موجب اجابت دعا و قبولي اعمال است و زاد و توشه‏ي مومن در دنيا براي آخرت مي‏باشد. 

نماز شفيع نمازگزار در نزد ملک الموت، مونس در قبر، فرشي نيکو در زير پايش و پاسخ نمازگزار براي نکير و منکر مي‏باشد. نماز بنده به صورت تاجي است بر سر او و موجب نورانيت صورتش، لباس براي بدنش و ساتر و حائل بين او و آتش جهنم است. 

نماز حجت و برهان خوبي بين او و پروردگارش بوده و موجب نجات بدنش از آتش جهنم و جواز عبور از صراط است. نماز موجب فتح و گشايش ابواب جنت به سوي او مي‏باشد و مهريه‏ي حورالعين و ثمن و بهاي بهشت است، به وسيله‏ي نماز بنده به درجه‏ي عالي و مقام والا مي‏رسد زيرا نماز تسبيح و تهليل و تکبير و تمجيد و تقديس الهي است. نماز قول حق و دعوت به سوي حق مي‏باشد.» [1] .

[1] بحار، ج 82، باب فضل الصلوة، ج 56، ص 231.

حکمت وجوب نماز چيست

امام رضا عليه‏السلام فرمود: علت اين که نماز بر مردم واجب شد آن است که نمازگزار به ربوبيت خداوند متعال اقرار و اعتراف مي‏کند و هر گونه شريکي را از ساحت قدس او به دور مي‏افکند. و در پيشگاه خداوند جبار - جل جلاله - با حالت خواري و بيچارگي و فروتني و با اعتراف به ضعف خويش مي‏ايستد و چشم‏پوشي از گناهان گذشته‏ي خويش را از حضرتش خواستار مي‏شود. هر روز صورت بر زمين مي‏گذارد تا بدين وسيله تعظيم خداي عزوجل بنمايد و هميشه به ياد خدا باشد و آني او را فراموش نکند و سرکشي و طغيان ننمايد. و تا اين که حالت دل شکستگي و تذکر را از دست نداده و خواستار و راغب دين و دنياي خود باشد. 

نماز موجب ياد خدا و تداوم ذکر او در تمام شب و روز مي‏باشد. در نماز، بنده سرور و تدبير کننده و آفريننده خود را فراموش نمي‏نمايد که اگر فراموش کند و يا ناسپاسي کند و گردنکشي نمايد، با ياد خدا و ايستادن به نماز در پيشگاه خداوند، از همه‏ي گناهان باز داشته شود و از هر گونه فساد و تباهي دوري نمايد. [1] . 

[1] وسائل الشيعه، ج 3، باب 1، از ابواب اعداد الفرائض، ج 7، ص 4.

حکمت نمازهاي پنجگانه در پنج وقت براي چيست

امام حسن مجتبي عليه‏السلام درباره‏ي فريضه‏ي يوميه در پنج وقت تحت شرائطي بر بندگان خداوند چنين مي‏فرمايد: 

عده‏اي از يهوديان به محضر پيامبر صلي الله عليه و اله شرفياب شدند داناترينشان مسائلي را از پيامبر صلي الله عليه و اله پرسيد از جمله پرسشهاي او اين بود: 

اي رسول خدا صلي الله عليه و اله خبر بده مرا که خداوند براي چه و به چه علت اين نماز پنجگانه را در پنج وقت از شبانه روز بر امت تو فرض و واجب کرد؟ 

پيامبر صلي الله عليه و اله فرمود: همانا در هنگام زوال آفتاب غير از عرش خدا همه چيز تسبيح حضرت حق مي‏گويند و به حمد پروردگارم مشغول مي‏گردند.. در آن هنگام پروردگارم بر من درود مي‏فرستد در اين ساعت خداوند نماز را بر امتم فرض و واجب ساخت. که خداوند در قرآن مي‏فرمايد: به پا بدار نماز را از بازگشتگان خورشيد (نصفه‏ي روز) تا تاريکي شب. و اين ساعتي است که جهنميان را در قيامت به جهنم وارد مي‏کنند. پس هيچ مومني نيست که در اين ساعت به رکوع يا سجود و يا قيام مشغول باشد مگر اين که خداوند جسدش را بر آتش جهنم حرام مي‏گرداند. 

و اما نماز عصر و آن در ساعتي است که آدم ابوالبشر از ميوه‏ي شجره‏ي منهيه خورد و از بهشت خارج شد پس خداوند ذريه‏ي حضرت آدم را امر به نماز عصر نمود و خداوند اين را براي امت من نيز اختيار نمود و اين نماز از محبوبترين نمازها به پيشگاه حضرت حق است و مرا توصيه نمود به حفظ بيشتر اين نماز در بين نمازهاي يوميه. 

 و اما نماز مغرب و آن در ساعتي است که خداوند توبه‏ي حضرت آدم را در آن ساعت پذيرفت که سيصد سال پس از هنگام خوردن حضرت آدم از ميوه‏ي درخت منهيه تا قبول توبه‏اش به طول انجاميد. حضرت آدم سه رکعت نماز مغرب به جا آورد رکعتي براي خطاي خويش و رکعتي براي خطاي حضرت حوا، و رکعتي براي (شکرانه قبول) توبه‏اش پس خداوند اين سه رکعت را بر امتم فرض و واجب ساخت. مغرب وقتي است که دعا در آن مستجاب است و پروردگارم به من وعده داده که دعاي مومنين را در اين وقت مستجاب نمايد. و اين همان نمازي است که خداوند در قرآن مرا به آن امر نموده و فرمود: منزه شماريد خداوند را، هنگامي که شب کنيد و هنگامي که بامداد کنيد. [1] .

اما نماز عشاء، پس به راستي در قبر و در روز قيامت ظلماتي است لذا پروردگارم به من و امتم به نماز عشاء امر فرمود براي نورانيت قبر و روشن ساختن آن و اين که به من و به امتم نوري روي صراط عطا فرمايد و هيچ قدمي نيست که به سوي نماز عتمه و عشاء برود مگر آن که خداوند بدنش را از آتش جهنم حرام مي‏گرداند. و اين نمازي است که پروردگار متعال آن را براي مرسلين و انبياي قبل از من اختيار فرموده. 

و اما نماز صبح پس همانا آفتاب وقتي طلوع مي‏کرد گويا بر شاخهاي شيطان طلوع مي‏کرد. پس خدايم مرا امر فرمود که قبل از طلوع خورشيد و قبل از آن که کافر براي آفتاب سجده کند نماز صبح بخوانيم تا آن که امتم براي خداوند سجده نمايند. و زود به جا آوردن آن در پيشگاه خداوند محبوب‏تر است. اين نمازي است که همه ملائکه شب و هم ملائکه روز شاهد و ناظر آن مي‏باشند. [2] . 

[1] سوره‏ي روم، آيه 17.

[2] من لا يحضره الفقيه، ج 1، باب 31، ص 135.

تکبيرهاي هفتگانه هنگام نيت براي چيست

مرحوم شيخ جعفر رحمه الله صاحب کتاب قيم «کشف الغطاء» مي‏فرمايد: 

راز تکبيرهاي هفتگانه هنگام نيت همانا برطرف کردن غفلت مي‏باشد تا تمرکز نمازگزار از انکسار و ذلت در پيشگاه خداوند بيشتر شود. [1] . 

[1] سرالصلوة، ص 24.

بلند کردن دستها در تکبيرة الاحرام به چه معناست

بعضي گويند: بلند کردن دستها در تکبيرة الاحرام نماز اشاره به اين است که پروردگارا! در درياي معصيت غرق شده‏ام براي نجاتم دستم را بگير. [1] . 

[1] عرفان اسلامي، ج 5، ص 203.

سر بلند کردن دستها هنگام تکبيرات چه علتي دارد

امام خميني رحمه الله: اهل معرفت گويند که (نمازگزار بايد) به واسطه آن غير (خدا) را به پشت سر اندازند و خار طريق وصول را از ميان بردارند و خود را منقطع از ما سوي و خالص و مخلص گردانند. آن گاه به معراج حقيقي، معنوي و مسافرت الي الله روند. [1] . 

 [1] چهل حديث، ص 431.

چرا ذکر رکوع و سجود با يکديگر فرق دارند

هشام بن حکم از حضرت موسي بن جعفر عليه‏السلام پرسيد: چرا نماز گزاران در رکوع مي‏گويند: «سبحان ربي العظيم و بحمده» ولي در سجود مي‏گويند: «سبحان ربي الاعلي و بحمده»؟ 

امام عليه‏السلام فرمود: اي هشام! وقتي که رسول خدا صلي الله عليه و اله را به معراج بردند و در آن جا نماز گزارد و ذکر گفت و از عظمت خداوند ديد آنچه را که ديد، بندهاي بدنش لرزيد و بدون اختيار به حال رکوع در آمد و در آن حال گفت: «سبحان ربي العظيم و بحمده» پروردگار بزرگ من، از هر عيب و نقصي پاک و منزه است و من مشغول ستايش او هستم. 

و وقتي که از آن حالت برخاست نظرش به عظمت خداي خود در مکان بلندتري که از آن برتر تصور نمي‏شد افتاد و بدون اختيار صورت خود را بر خاک نهاد و گفت: «سبحان ربي الاعلي و بحمده» پروردگار من که از همه کس برتر مي‏باشد و از هر عيب و نقصي پاک و منزه است و من مشغول ستايش او هستم. 

پيامبر اکرم صلي الله عليه و اله اين کلمات را تکرار مي‏کرد تا پس از گفتن هفت مرتبه قدري از آن رعبي که دلش را پر کرده بود کاسته شد به خاطر همين در امت او اين دو ذکر سنت شد. 

لطفاً رازهايي که در وضو گرفتن واقع شده است چيست

حضرت آيت الله جوادي آملي: رسول خدا صلي الله عليه و اله بعد از نماز صبح بين الطلوعين، در مسجد مي‏نشستند و به سوالات مردم  پاسخ مي‏دادند. روزي دو نفر نوبت گرفتند تا در محضر حضرت سوالاتي مطرح کنند پيامبر صلي الله عليه و اله فرمودند: بگويم شما براي چه آمده‏ايد يا شما خود مي‏گوييد؟ 

عرض کردند يا رسول الله شما بفرماييد؟ فرمودند: 

«يکي براي ياد گرفتن مسائل حج آمده است و ديگري براي سوال در مسائل وضو گرفتن آن گاه جواب سوال‏ها را چنين بيان فرمودند: 

اما معناي وضو گرفتن: 

شستن صورت در وضو يعني خدايا هر گناهي که با اين صورت انجام دادم آن را شستشو مي‏کنم که با صورت پاک به جانب تو عبادت کنم و با پيشاني پاک سر بر خاک بگذارم. 

شستن دستها در وضو يعني، خدايا! از گناه دست شستم و گناهاني را که با دستم مرتکب شده‏ام تطهير مي‏کنم. 

مسح در وضو يعني، خدايا! از هر خيال باطل و هوس خام که در سر پرورانده‏ام سرم را تطهير مي‏کنم. و آن خيال‏هاي باطل را از سر به دور مي‏اندازم. 

مسح پا يعني، خدايا! من از جاي بد رفتن، پا مي‏کشم و اين پا را از هر گناهي که با آن انجام داده‏ام تطهير مي‏کنم. اگر کسي بخواهد نام مبارک حقتعالي را بر زبان آورد بايد دهان را تطهير کند. مگر مي‏شود با دهان نشسته انسان نام خدا را ببرد. بايد با آب در دهان مضمضه کند و آن را بشويد». اين گوشه‏اي از اسرار وضو گرفتن است اگر ما مي‏بينيم از نماز لذت نمي‏بريم و از عبادت لذت نمي‏بريم براي آن است که به اين اسرار آشنا نيستيم. آنها که از عبادت لذت مي‏برند چيزي را با اين عبادت تبديل و تعويض نمي‏کنند. 

اين که مي‏بينيم ما نماز مي‏خوانيم چيزي از نورانيت احساس نمي‏کنيم براي آن است که نماز را با آداب و اسرار آن نخوانده‏ايم. خاصيت نماز در معرفت باطن آن است. [1] . 

. [1] اسرار عبادات، آيت الله جوادي آملي، ص 20 و 21.

اسرار وضو چيست

امام رضا عليه‏السلام در جواب مسائل محمد بن سنان نوشت: 

وضو که به خاطر آن شستن وجه و ذراعين و مسح سر و قدمين مي‏باشد بر بنده واجب است. قيام بنده است در ساحت و حضور پروردگار خود و رو آوردن بنده است به درگاه او با جوارح ظاهري خود و ملاقات نمودن بنده است با آن جوارح ظاهر با کرام الکاتبين. پس مي‏شويد صورت را از جهت خضوع. و مي‏شويد دستها را به جهت گردانيدن آنها و به جهت خوف و شوق و انقطاع از دنيا به سوي خداوند خود، مسح مي‏کند سر و قدمهاي خود را از جهت اين که ظاهر و آشکارند. و رو آوردن به آن دو در همه احوال براي اين است که آن فروتني و انقطاع به سوي خدا که در وجه و ذراعين است در آن دو نمي‏باشد. [1] . 

[1] جامع احاديث شيعه، ج 2، ص 283.

وضوي اميرمومنان چگونه بوده است

امام صادق عليه‏السلام فرمود: 

روزي اميرالمومنين عليه‏السلام با محمد بن حنفيه نشسته بود. حضرت به فرزندش، محمد حنفيه فرمود: ظرف آبي از براي من حاضر کن تا براي نماز وضو بسازم! محمد حنفيه آب آورد. حضرت کف دست راستش را از آب پر کرد و بر دست چپش ريخت و فرمود: به نام خدا و به کمک او و حمد و سپاس مخصوص خدا است که آب را پاک قرار داده و آن را نجس قرار نداده است. 

سپس حضرت امير عليه‏السلام استنجاء نمود و فرمود: 

بار پروردگارا! مرا از شهوات (نابجا و حرام) حفظم فرما و از آلودگيهاي جنسي نگهم دار و عورتم را بپوشان و با اين وسائل و اسباب، جهنمي‏ام مکن و آتش را بر من حرام کن. 

سپس حضرت امير عليه‏السلام با آب مضمضه کرد و فرمود: 

پروردگارا! در روز قيامت مرا بر بيان حجت و برهانم قدرت بده و حجتم را بر من تلقين فرما و زبانم را به ذکر و ثناي خود گويا کن. 

سپس حضرت استنشاق کرد و فرمود: 

خدايا! بوي بهشت را بر من حرام مگردان و مرا از کساني قرار ده که روح و ريحان و بوي خوش و دلنشيني بهشت را استشمام مي‏کند. 

آنگاه صورت خويش را شستشو داد و فرمود: 

بار پروردگارا! رويم را سفيد و نوراني گردان و روزي که صورتها در آن سياه است و رو سياهم مکن روزي که همه‏ي صورتها سفيد و نوراني است. 

سپس دست راستش را شست و فرمود:  

بار خدايا! نامه‏ي عملم را به دست راستم مرحمت کن و برات بهشت را به دست چپم بده و محاسباتم را آسان گردان. 

سپس دست چپش را شست و فرمود: 

خداوندا! نامه‏ي اعمالم را به دست چپم نده و آن را به گردنم مغلول مفرما. 

پروردگارا! از مقطعات آتش جهنم به تو پناه مي‏آورم. 

سپس حضرت سر مبارکش را مسح نمود و فرمود: 

بار خدايا! رحمت و برکت و عفو خويش را شامل من گردان. 

سپس پاهاي مبارکش را مسح نمود و فرمود: 

بار خدايا! مرا بر (عبور از) پل صراط ثابت و استوار فرما، روزي که قدمها (بر هنگام عبور از پل صراط) لغزان و لرزان است و خدايا! سعي و تلاشم را در آنچه موجب رضايت و خشنوديت مي‏باشد قرار بده اي صاحب جلال و عظمت و کرامت. 

سپس حضرت سر برداشت و نگاهي به محمد حنفيه نمود و فرمود: 

اي محمد حنفيه! هر کس وضو بسازد همانند وضويي که من ساختم و بگويد (و دعا کند) آنچه که من گفتم خداوند تبارک و تعالي از هر قطره آب وضويش ملکي براي او مي‏آفريند که مشغول تقديس و تسبيح و تکبير براي خداوند هستند و خداوند عزوجل ثواب اين اذکار را تا روز قيامت براي او ثبت و ضبط خواهد نمود. [1] . 

[1] من لا يحضر الفقيه، ج 1، ص 42.

اسرار تيمم در چيست

راز تيمم اين است که: هر گاه آب نيافتي پس خاک را که به ظاهر  پست‏ترين پديده‏هاي جهان است به دست و صورت خود بمال تا تمامي کبر و غرور و شهوات و هواهاي فردي و شيطاني از تو دور گردد و شايد خداي رحيم بر اين همه ذلت و خاکساري تو رحمش آيد و دستت را گرفته و به راهت آورد. [1] . 

[1] هزار و يک نکته درباره نماز، ص 164 به نقل از اسرار الصلوة شهيد ثاني.

حالات نمازگزار در هنگام استقبال قبله براي چيست

امام صادق عليه‏السلام مي‏فرمايد: 

هر گاه براي نماز به قبله رو آوردي دنيا و آنچه در دنيا است و خلايق و آنچه که دارند همه را فراموش کن و ناديده بگير و قلبت را از هر چيزي که تو را از خدا غافل مي‏گرداند فارغ گردان و دور کن و عظمت و بزرگواري باري تعالي را با چشم قلب و بصيرتت معاينه کن و ببين و به ياد آور توقف و ايستادنت را مقابل پروردگار بزرگ در روزي که هر کسي آنچه در دنيا از نيک و بد کرده مي‏بيند و آن روز بازگشت همه‏ي خلايق به جانب خداوند عالم که حق محض است مي‏باشد که ظلم و ستم به درگاه حکومت او راه ندارد. الحال که چنين است هميشه بر پايه‏ي خوف و رجاء متوقف باش به طوري که در تو ترس از عذاب خدا و اميد به رحمت واسعه و مغفرت او يکسان باشد، به طوري که نه ترس از عذاب تو را مأيوس از مغفرت خداوند نمايد و نه اميد به رحمت و مغفرت او، تو را به گناه و معصيت او وا دارد. 

و هر گاه تکبيرة الاحرام گفتي همه چيز را از آنچه که در آسمان و زمين است در مقابل خداي کبير و متعال کوچک و ناچيز بشمار،  مگر کبريائي و بزرگي خداوند متعال را. زيرا خداي تعالي از قلب بنده‏ي خويش مطلع و آگاه است. اگر او تکبير بگويد و حال آن که در قلب او عوارضي و موانعي از حقيقت تکبير وجود داشته باشد در اين صورت خداوند خطاب به او مي‏فرمايد: 

اي دروغگو آيا با من خدعه مي‏کني؟ و مرا نيز همانند ديگر از خلايق من - العياذ بالله - فريب مي‏دهي؟! 

سوگند به بزرگي و جلالم که حلاوت و شيريني ذکر و مناجاتم را بر تو حرام مي‏نمايم و تو را از نزديک شدن به خودم محروم نموده و حايلي بين خود و تو قرار مي‏دهم تا توفيق قرب مرا پيدا نکني و سرور و خوشحالي مناجاتم را از تو سلب مي‏گردانم. [1] . 

[1] مصباح الشريعه، ص 91، باب افتتاح الصلوة.

افزودن هفت رکعت به نمازهاي يوميه براي چه بوده است

نمازهاي يوميه که خداوند بر امت رسول خدا صلي الله عليه و اله واجب نمود و آن را فرض الله مي‏نامند ده رکعت است و پيامبر اکرم صلي الله عليه و اله هفت رکعت به آن افزود که آن را فرض النبي صلي الله عليه و اله مي‏گويند: دو رکعت به نماز ظهر، دو رکعت به نماز عصر، و يک رکعت به نماز مغرب و دو رکعت به عشاء اضافه کرد که مجموع هفده رکعت شد. 

سعيد بن مسيب مي‏گويد: از حضرت امام سجاد عليه‏السلام پرسيدم: چه وقت نماز به هيات فعلي که الان مسلمين انجام مي‏دهند واجب شد؟ 

امام سجاد عليه‏السلام فرمود: 

وقتي در مدينه منوره اسلام قدرت گرفت و دعوت به اسلام آشکار شد و خداوند جهاد را بر مسلمين واجب ساخت. 

رسول خدا صلي الله عليه و اله به کل نماز هفت رکعت افزود. در ظهر دو رکعت و در عصر دو رکعت و در مغرب يک رکعت و در عشاء دو رکعت اضافه نمود ولي نماز صبح به همان حالت که در مکه فرض شده بود را باقي گذاشت و جهتش را تعجيل عروج ملائکه شب به آسمان و تعجيل نزول ملائکه روز به سوي زمين ذکر فرمود و چون ملائکه شب و روز با پيامبر در اقامه‏ي نماز فجر حضور پيدا مي‏کردند خداوند عزوجل فرمود: «و نماز فجر و بامداد است که مشهود مي‏باشد». و مسلمانان با ملائکه مأمور روز و شب با پيامبر صلي الله عليه و اله در آن نماز حضور پيدا مي‏کردند. [1] . 

[1] علل الشرايع، ج 2، باب 16، ص 324.

فلسفه قيام در حال نماز در چيست

قيام در حال نماز براي اين است که انسان در پيشگاه خداي متعال بايستد و حق بندگي او را ادا نمايد و از خيرات پروردگار بهره‏مند شود و بداند که در قيامت نيز در پيشگاه او قيامي خواهد داشت. [1] . 

[1] اسرار الصلوة، ص 204.

چرا استعاذه در نماز

خداوند سبحان در قرآن کريم در مورد پناهنده شدن از شر شيطان به خدا چنين مي‏فرمايد: 

«فاذا قرات القران فاستعذ بالله من الشيطان الرجيم» [1] . 

هر گاه قرائت قرآن مي‏نمايي پس از شر شيطان به خداوند پناه  ببر زيرا از شر شيطان در امر عبادتمان در امان نيستيم که آن ملعون ما را گمراه و عبادت ما را فاسد نموده تا ما را از اخلاص در عبادت براي خدا به دور نگاه دارد. 

[1] نحل، آيه 98.

صاحب مغتنيات الدرر در تفسيرش چنين مي‏گويد: چرا قبل از بسم الله و پس از تکبير استعاذه مي‏نماييم

در پاسخ مي‏گويد: تقدم استعاذه بر «بسم الله الرحمن الرحيم» از باب تقدم تخليه بر تحليه است ابتدا آدمي استحمام مي‏نمايد و از چرک و کثافت پاک مي‏گردد سپس لباس زيبا و تميز مي‏پوشد و خود را معطر مي‏سازد. 

همچنين نخست از شر شيطان بايد به خدا پناهنده شويم و از مکر و حيله‏ي او در امان باشيم سپس به وادي عبادت و طاعت خدا وارد شويم. [1] . 

[1] نماز از ديدگاه قرآن و حديث، ص 35.

چرا بعضي نمازها به جهر (بلند) و بعضي به اخفاء (کوتاه) خوانده مي‏شود

محمد بن عمران از امام صادق عليه‏السلام مي‏پرسد: يابن رسول الله به چه علت نماز جمعه و مغرب و عشاء و صبح بلند خوانده مي‏شود؟ و قرائت نماز ظهر و عصر آهسته خوانده مي‏شود؟ و چرا در رکعت سوم و چهارم تسبيحات اربعه افضل از حمد است؟ 

حضرت امام صادق عليه‏السلام در پاسخ محمد بن عمران فرمود: 

پيامبر اکرم صلي الله عليه و اله هنگامي که به معراج رفت در معراج، اول نمازي که از طرف خداوند متعال به حضرتش واجب شد نماز ظهر جمعه بود که خداوند ملائکه را امر فرمود به پيامبر صلي الله عليه و اله اقتداء نموده و در پشت سرش به نماز بايستند و خداوند به پيامبرش امر نمود که نماز ظهر جمعه را بلند بخواند تا فضل او براي ملائکه روشن گردد. 

سپس خداوند نماز عصر را بر پيامبر صلي الله عليه و اله فرض و واجب ساخت و ديگر احدي از ملائکه به عنوان ماموم در خلف و پشت سر پيامبر صلي الله عليه و اله قرار نگرفت خداوند پيامبرش را امر فرمود: 

حمد و سوره‏ي نماز عصر را آهسته بخواند زيرا که در پشت سر پيامبر صلي الله عليه و اله کسي نبود و سپس نماز مغرب را بر پيامبر صلي الله عليه و اله واجب ساخت ملائکه به پشت سر پيامبر صلي الله عليه و اله ايستادند. و خداوند امر فرمود که پيامبر صلي الله عليه و اله نماز مغرب را بلند بخواند و همچنين در نماز عشاء مأمور به بلند خواندن شد. پس نزديک صبح از آسمان به زمين آمد و نماز صبح را به پيامبر صلي الله عليه و اله فرض و واجب کرد و پيامبر صلي الله عليه و اله را مأمور کرد که بلند بخواند تا فضل او بر مردم روشن گردد همچنان که بر ملائکه آشکار شد. 

اين دلائل مذکوره عللي بود براي بلند خواندن و آهسته خواندن نمازهاي يوميه و جمعه. 

علت فضيلت تسبيحات اربعه بر حمد و دو رکعت آخر در چيست

و اما فضل و برتري تسبيحات اربعه بر حمد در دو رکعت آخر براي اين است که: نبي اکرم صلي الله عليه و اله وقتي که به اين دو رکعت اخير رسيد يادش آمد از آنچه که از عظمت و جلال پروردگار ديده بود با حالت بهت‏زدگي و دهشت فرمود: «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» 

يعني: منزه و پاک است خداوند بزرگ و حمد و ستايش مختص به او است و خدايي جز او نيست و خداوند بزرگتر از آن است که وصف شود. 

پس بر اين تسبيحات افضل از قرائت حمد محسوب گرديد و به اين منوال تشريع شد. [1] . 

[1] من لا يحضر الفقيه، ج 1، ص 309، ح 924.

چرا در رکوع گردن و سر را مي‏کشيم

راوي از اميرمومنان علي عليه‏السلام مي‏پرسد: اي پسر عم بهترين خلق خدا، معناي کشيدن گردن و سر در رکوع چه مي‏باشد؟ 

امام عليه‏السلام مي‏فرمايد: تاويلش اين است که مي‏گويي: 

ايمان آوردم به خداوند اگر چه گردنم زده شود. هنگام رکوع بگو! بار پروردگارا براي تو رکوع مي‏کنم و براي تو است خشوع من و براي تو است اسلام من و به تو ايمان دارم و بر تو توکل مي‏نمايم و تو پروردگار مني که خاشع است براي تو صورتم، و گوش و چشمم، و مو و پوستم، گوشت و خون و مغز و اعصابم و استخوانم. و آنچه از من است در روي زمين کلاً از خداوند است که پروردگار عالميان است. 

راز سجدتين در چيست

درباره‏ي تفسير و معناي سجدتين از حضرت علي عليه‏السلام سوال کردند حضرت فرمود: سجده‏ي اول که (نمازگزار) سر بر زمين مي‏نهد اشاره است به اين که از خاک آفريده شده است آن گاه که سر از سجده بر مي‏دارد کنايه از اين است که از خاک برخاسته است سجده‏ي دوم اشاره به اين است که (مي‏ميرد) و باز به زمين بر مي‏گردد بار ديگر که سر بر مي‏دارد يعني دوباره سر از خاک بر مي‏دارد و در قيامت برانگيخته مي‏شود. 

راز قنوت

قنوت در لغت به معناي اطاعت همراه با خضوع است چنانکه خداوند خطاب به حضرت مريم مي‏فرمايد: «يا مريم اقنتي لربک» [1] .

(يعني: اي مريم! براي پروردگار خود خضوع کن.) اما مراد از قنوت در نماز همان دعايي است که در رکعت دوم هر نماز مي‏خوانيم. امام صادق عليه‏السلام در تفسير آيه «تبتل اليه تبتيلاً» [2]  مي‏فرمايد: مراد از «تبتل» آن است که در نماز دست‏ها را به دعا بلند کنيم. «تبتل» در لغت به معناي قطع اميد از غير خدا است. 

[1] آل عمران، آيه 43.

[2] مزمل، آيه 8.

راز تشهد

امام صادق عليه‏السلام فرمود: 

تشهد ستايش خداوند تعالي است. پس در باطن و ضمير بنده‏ي او، و در عمل و کردار خاضع براي او باش، چنان که در سخن و ادعا بنده‏ي او هستي. و راستي زبانت را به صفاي صدق  ضميرت بپيوند که او تو را بنده آفريده و دستورت داده تا با قلب و زبان و (همه‏ي) اعضا و جوارحت عبادتش کني و بدان جهت که او پروردگار تو است بندگي او نمايي. [1] . 

[1] سرالصلوة، ص 110.

چيست معناي سلام در پايان نماز

امام جعفر صادق عليه‏السلام مي‏فرمايد: معناي سلام در پايان نماز ايمني است، يعني کسي که امر حق تعالي و سنت پيامبرش را ادا نمايد در حالي که براي خدا خاضع و از او ترسناک است پس براي اوست امان و مصونيت از بلاي دنيا و ايمني از عذاب آخرت. [1] . 

[1] صلوة الخاشعين، ص 152.

از رسول خدا پرسيدند، چرا پيش از نماز، اذان و اقامه مستحب است ولي در مورد عبادات ديگر چنين نيست

رسول الله صلي الله عليه و اله فرمودند: به خاطر اين که نماز شبيه حالتهاي مختلف انسان در قيامت است. 

اذان به نفخه‏ي اول شباهت دارد که با نفخه‏ي اول (و دميدن اسرافيل در صور) همه‏ي مردم مي‏ميرند و از همين جاست که نشستن و سجده کردن بعد از اذان مستحب است (سجده اشاره به مرگ و بازگشت انسان به خاک و زمين است) و اقامه‏ي نماز شبيه نفخه دوم است (که با دميدن اسرافيل در صور در مرتبه‏ي دوم مردگان زنده مي‏شوند) که خداي متعال فرمود: 

و گوش فرا ده و منتظر روزي باش که منادي از مکاني نزديک ندا مي‏دهد. [1] . 

و قيام در نماز مانند برخاستن مردم از قبرها است چنانکه فرمود: 

«يوم يقوم الناس لرب العالمين» [2]  روزي که مردم در پيشگاه پروردگار جهانيان مي‏ايستند. 

و بلند کردن دستها هنگام گفتن تکبيرة الاحرام شبيه دست دراز کردن براي گرفتن نامه اعمال در قيامت است که خداي بزرگ فرمود: «اقرا کتابک کفي بنفسک اليوم عليک حسيباً» [3]  - (و به او مي‏گوييم) کتابت را بخوان کافي است که امروز خود حسابگر خويش باشي. 

و رکوع نماز، به خضوع خلايق در پيشگاه خالق شباهت دارد چنانکه فرمود: «و عنت الوجوه للحي القيوم» [4]  و (در آن روز) همه چهره‏ها در برابر خداوند حي قيوم خاضع مي‏شود. 

و سجود نماز شبيه سجود بندگان براي خداي جهان در قيامت است که فرمود: «يوم يکشف عنساق و يدعون الي السجود) [5]  به خاطر بياوريد روزي را که ساق پاها از وحشت برهنه مي‏گردد و دعوت به سجود مي‏شوند و تشهد نماز شباهت دارد به زانو زدن خلايق در پيشگاه خداي متعال در روز قيامت. [6] . 

[1] ق، آيه 41.

[2] مطففين (83)، آيه 6.

[3] اسراء (17)، آيه 14.

[4] طه (20)، آيه 111.

[5] قلم (68)، آيه 42.

[6] اسراء الصلوة، ص 41 - 40، (عبدالحسن تهراني.).

معني صحيح الله اکبر چيست

معمولاً وقتي از افراد سوال شود معني الله اکبر چيست؟ در پاسخ مي‏گويند يعني خدا از همه چيز بزرگ‏تر است. 

ولي اين معني غلط است اينک به داستان زير توجه کنيد.

جميع بن عمير گويد: در محضر امام صادق عليه‏السلام بودم آن حضرت از من پرسيد جمله‏ي الله اکبر يعني چه؟ 

عرض کردم: يعني خدا بر همه بزرگ‏تر است. 

فرمود: مطابق اين معني خدا را چيزي تصور کردي و سپس مقايسه با ساير چيزها نمودي و او را بزرگتر از آن چيزها تصور نموده‏اي. (اين تشبيه است)

عرض کردم پس معني الله اکبر چيست؟ 

فرمود: معنايش اين است که: الله اکبر ان يوصف؛ 

يعني خداوند بزرگتر از آن است که توصيف گردد. 

به عبارت روشن‏تر ذات پاک خدا را محدود نکن به اين که: او در طرفي و ساير مخلوقات را در طرف ديگر قرار دهي و بگويي او از همه بزرگ‏تر است و در نتيجه مرتکب تشبيه گردي. [1] . 

[1] اقتباس از معاني الاخبار، شيخ صدوق، ص 11.

معني سبحان الله چيست

شخصي از عمربن خطاب پرسيد: تفسير کلمه «سبحان الله» چيست؟ 

عمر گفت: در اين باغ (اشاره به باغي که در آن جا بود) مردي هست که وقتي سوال کني پاسخ مي‏دهد و وقتي سکوت کني آغاز به سخن (در راه آموزش) مي‏نمايد. آن شخص به باغ رفت و ديد حضرت علي عليه‏السلام در باغ مشغول کار است به حضورش رفت و عرض کرد: معني «سبحان الله» چيست؟ 

علي عليه‏السلام فرمود: «سبحان الله» تعظيم مقام بلند و با عظمت خدا  است و منزه دانستن خدا است از آنچه که مشرکان مي‏پندارند و وقتي که بنده‏اي اين کلمه را مي‏گويد همه‏ي فرشتگان بر او درود مي‏فرستند. [1] . 

[1] معاني الاخبار، صدوق، ص 11.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :