مقدمه

نماز، عطیه‌ای الهی است كه به‌عنوان فلاح مطلق«حی علی الفلاح» و بهترین عمل «حی علی خیر‌العمل» و ستون خیمه دین«الصلوه عمود الدین»[1]معرفی شده است. نماز عروج به قبله‎ی رفیع انسانیت «الصلوه معراج المؤمن»[2] است كه تعالی روح و كسب ملكات اخلاقی و نجات از فساد و تباهی از رهگذر آن حاصل می آید «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ »[3]. دریافت نشان عبودیت از رهگذر این عبادت زیبای الهی،‌ برای انسانی میسّر است كه شرایط صحت و قبول و كمال این عبادت عظیم را به نحو احسن بجای آورد. وقتی عبد این عبادت الهی را «كه جز بر خاشعان بزرگ می‌نمایاند»[4]، به‌طور شایسته به انجام رساند،‌ آثار عظیمی اعم از فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی را بدنبال خواهد داشت كه در حقیقت ثمره و نتیجه عمل او محسوب می‌شود. در این نوشتار مختصر در صدد بیان همه جانبه این آثار نیستیم بلكه به برخی از آثار برزخی و اخروی این عبادت اشاره می‌كنیم.

فصل اوّل

معنا و مفهوم نماز       

نماز در قرآن و حديث

جايگاه نماز در دين

1-1 معنا و مفهوم نماز
نـمـاز در لـغت به معناى پرستش، نياز، سجود، بندگى و اطاعت، خم شـدن بـراى اظـهـار بـندگى و اطاعت و يكى از فرايض دين و عبادت مـخصوصى است كه مسلمانان پنج بار در شبانه روز به جا مى‌آورند.
نـماز يعنى خدمت و بندگى، فرمان‌بردارى، سر فرود آوردن و تعظيم كردن به نشانه احترام.
نماز، داروى نسيان و وسيله ذكر خداوند است. نـمـاز، رابـطه معنوى مخلوق با خالق است. نماز يعنى دل كندن از مـاديـات و پـرواز دادن روح; يـعـنى پا را فراتر از ديدنى‌ها و شنيدنى‌ها نهادن.

2-1 نماز در قرآن و حديث

نماز، بزرگ‌ترين عبادت و مهم‌ترين سفارش انبيا است.

 لقمان حكيم پـسـرش را بـه نـمـاز تـوصـيه مى‌كند.

 حضرت عيسى(ع) در گهواره فـرمـود: خـدايـم مـرا بـه نـماز و زكات سفارش كرده است.

حضرت ابـراهـيـم(ع) هـمـسر و كودك خويش را در بيابان‌هاى داغ مكه آن هـنـگـام كه هيچ آب و گياهى نداشت، براى به پا داشتن نماز مسكن داد.

پـيـشـوايـان مـعـصوم ـ عليهم‌السلام ـ هنگام نماز رنگ مى‌باختند. گـرچـه بـعـضـى نـمـاز را به خاطر بهشت يا ترس از عذاب جهنم مى‌خـوانند، اما حضرت على(ع) نه براى تجارت و ترس از آتش، بلكه به‌خاطر شايستگى خدا براى عبادت نماز مى‌خواند.

نـمـاز، اهرم استعانت در غم‌ها و مشكلات است. خداوند مى‌فرمايد: از صبر و نماز در مشكلات كمك بگيريد و بر آن‌ها پيروز شويد. نـمـاز بـه مـنزله پرچم و نشانه مكتب اسلام است.

پيامبر(ص) مى‌فرمايد: جایگاه نـماز در دین به منزله سر نسبت به تن است.

حضرت على(ع) درباره بركات نماز مى‌فرمايد: فرشتگان، آنان را در بر مى‌گيرند و آرامش بر آنان نازل مى‌شود، درهاى آسمان بر آنان گشوده و جايگاه خوبى برايشان آماده مى‌شود.       
3-1 جايگاه نماز در دين

نماز "رأس اسلام" است:

پیامبر صلی‌الله علیه و آله زمانی که معاذبن جبل را به یمن فرستادند در ضمن سفارشاتشان به او فرمودند: کتاب خدا را به ایشان بیاموز... و بیشترین توجه خود را معطوف به نماز کن چرا که پس از پدیرش اصل دین نماز مهم­ترین جایگاه را دارد.^[5]

نماز "وجه دين است":

هر چیزی چهره­ای دارد و چهره دین شما نماز است پس مبادا شخصی چهره دینش را زشت و نا زیبا گرداند و  هر چیزی شروعی دارد و شروع نماز با تکبیر است.^[6]

نماز  أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏" است:

زید شحام می­گوید از امام صادق علیه‌السلام شنیدم که فرمود: خداوند عزوجل نماز را بیش از سایر اعمال دوست دارد و نماز آخرین سفارش همه پیامبران علیهم‌السلام است. چه منظره زیبایی است این که شخصی غسل کرده یا وضوی مطلوبی گرفته و در مکانی خلوت و به دور از چشم دیگران به رکوع و سجده مشغول شود.

زمانی‌که بنده­ای سر بر خاک می­نهد و سجده می­کند صدای شیطان به ناله بلند می­شود که ای وای این بنده اطاعت خدای را نمود و من نافرمانی کردم و او سجده کرد و من امتناع نمودم.^[7]

نماز، اولين چيزي است كه مورد سؤال و اقع مي‌شود: در روز قیامت، ابتدا به نماز بنده توجه می­شود

اگرشایسته پذیرش بود به بقیه اعمال او هم توجه می­شود و اگر شایسته پذیرش نبود به هیچ یک از اعمالش توجه نمی­شود.

فصل دوّم

ثواب عظيم نماز و اینکه چه كنيم كه نماز براي ما مهم باشد؟

در اين راستا راه‌هاي زير را می­توان از فرمایشات معصومین علیهم‌السلام استفاده نمود:

شناخت حق نماز با عمق جان

قال علی بن‌الحسین علیهم‌السلام: و حقّ‏ نماز اينست كه بدانى كه آن كوچ كردن بسوى خدا عزّ و جلّ است، و تو در آن حال در برابر خداى عزّوجلّ ايستاده‏اى، و چون اين معنى و موقعيت را دانستى در موضع بنده‏اى مى‏ايستى كه خوار و بي­مقدار و زار و هراسان و اميدوار و ترسان و خاضع و متضرّع است، و كسى را كه در برابر او ايستاده است به وسيله سكون و وقار خود بزرگ مي­دارد. و در اين حال با صميم قلب به نماز رو مى‏آورى، و آن را با حدود و حقوقش بپا مي­دارى. ^[8]

توجه به آثار و پاداش­های نماز

 توجه به مزد و پاداش و مقدار آن، در "اهتمام به عمل" مؤثر است. مثلاً اگر سه نفر، از فرد نجّاري درخواست ساختن ميزي را داشته ‌باشند و هر كدام مبلغي را پيشنهاد كنند مثلاً هزار تومان، ده‌هزار تومان، و صدهزار تومان، نجار با توجه به پولي كه هر كدام پيشنهاد كرده، ميز مناسبي مي‌سازد؛ يعني توجه به مزد و مقدار آن، تلقّيِ او را نسبت به عمل مورد سفارش مشخص مي‌كند. و از طرف ديگر، بيانگر اهتمام پيشنهاد دهنده است. ذيلاً نمونه‌هايي از آثار عظيم نماز را مرور مي‌كنيم:

 نماز، كفارة گناهان است

سلمان می­گوید: زیر سایه درختی در کنار رسول خدا صلی‌الله علیه و آله بودیم. شاخه­ای از آن را گرفته، تکان دادند. برگ­هایی از آن بر زمین ریخت. فرمودند: نمی­پرسید که چرا چنین کردم؟ گفتیم: بفرمایید. فرمودند: هنگامی که مسلمانی به نماز می­ایستد گناهانش مانند برگ­های این درخت بر زمین می­ریزد.

و یا اینکه پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمودند: اگر بر در خانه شما نهری باشد و در شبانه روز، پنج بار از خانه بيرون آمده و بدن را در نهر شستشو دهيد، آیا اثرى از چرك و آلودگى در بدنتان باقی خواهد ماند؟ گفتیم: نه. فرمودند: همانا مثل نماز در ميان شما، مانند نهرى است كه هر بار نماز در شبانه روز، اثر گناهان گذشته را از بين مى‏برد.

نماز واجب معادل هزار حج و هزار عمرة مقبول دانسته شده است؛ امام صادق فرمودند: بعد از شناخت اللَّه، هيچ طاعتى را با ارج­تر و پربهاتر از نماز نمى‏شناسم... و یک نماز واجب در نزد خداوند با هزار حج و هزار عمره­ای که به خوبی انجام شود و مقبول درگاه الهی و اقع شود برابر است.

امام حسن عسگرى از پدرش از پدرانش از اميرالمؤمنين عليهم‌السلام از رسول‌خدا صلى‌اللَّه عليه و آله از خداوند متعال، نقل كرده كه حضرت حق فرمود: من سوره فاتحه‌الكتاب را ميان خود و بندگانم تقسيم كرده‏ام كه نصفش مال من است و نصفش مال بندگانم و هر چه كه بنده‏ام از من سؤال كند اجابت مى‏نمايم.

وقتى كه بنده‏اى بگويد: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏ خداوند متعال مى‏فرمايد: بنده‏ام مرا حمد كرد و مى‏داند نعمتهايى كه دارد از من است و بلاهايى كه هست از ناحيه من مى‏باشد كه اگر از او بردارم در باره او احسان كرده‏ام. شما ملائكه‏ها را شاهد مى‏گيرم كه من نعمتهاى آخرت را هم به نعمتهاى دنياى بنده‏ام اضافا مى‏كنم و از او بلاها را دفع مى‏كنم، همان طورى‌كه بلاهاى آخرت را از او دفع كردم.

وقتى كه بنده مى‏خواند: (الرَّحْمنِ الرَّحيم). خداوند مى‏فرمايد: بنده‏ام شهادت به رحمان و رحيم بودن من داد. من هم شما را شاهد مى‏گيرم كه رحمت خود را درباره او زيادتر كنم و از عطاهاى خود به وی ببخشم. وقتى كه بنده بگويد: مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ‏. خداوند متعال مى‏فرمايد: من شما را شاهد مى‏گيرم. چون او اعتراف به اين كرد كه من صاحب روز پاداش هستم من هم در آن روز حساب او را آسان­تر مى‏كنم، حسنات وى را قبول مى‏كنم و از گناهانش در مى‏گذرم.

وقتى كه بنده در نماز مى‏گويد: إِيَّاكَ نَعْبُدُ خداوند مى‏فرمايد: بنده‏ام راست گفت، به من عبادت مى‏كند. من شما را شاهد مى‏گيرم كه براى عبادت اين بنده‏ام چنان ثوابى بدهم كه مخالفين عبادت او به آن ثواب غبطه بخورند.

 وقتى كه بنده‏ مى‏گويد: و إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ‏ خداوند مى‏فرمايد: اين بنده از من يارى خواست و به من پناه آورد. من شما را شاهد مى‏گيرم كه در كارهايش به وی يارى دهم و در سختيها او را حمايت كنم و روز قيامت هم دست او را بگيرم و داخل بهشت بكنم.

 وقتى كه بنده مى‏گويد: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ‏ تا آخر سوره‏ حمد خداوند مى‏فرمايد: اين صراط مستقيم براى بنده من است. آنچه را كه از من خواست به وی مى‏دهم و او را از هر چه كه مى‏ترسيد امان دادم.

فصل سوّم

آثار و برکات نماز در آیات

نماز در ابعاد مختلف دنیوی، اخروی، روحی، جسمی، فردی، اجتماعی، سیاسی، تربیتی، اخلاقی، فرهنگی و ... دارای آثار و برکات متعددی می باشد که بیان تفصیلی هر یک از این موارد در این نوشتار نمی‌گنجد. اما بطور اجمال آثار و برکات اخروی نماز را بررسی می‌کنیم.

روایات متعددی در خصوص برکات اخروی نماز ذکر گردیده از جمله در روایتی پیامبر خدا (صل‌الله علیه و آله) آثار اخروی نماز را چنین برشمرده است : « نماز ... موجب اجابت اعمال دعا و پذیرش اعمال و میانجی میان نمازگزار و فرشته مرگ، چراغ روشن کننده قبر، بستری زیر پهلو‌های میت، پاسخی برای پرسشهای نکیر و منکر، همدم در شادی وگرفتاری و باران رحمتی بر گور است تا روز رستاخیز، نماز توشه مؤمنان در سفر دنیا به آخرت است، نمازگزار را نزد فرشته مرگ شفاعت می‌کند، سبب گذشتن و عبور کردن از پل صراط است، کلیدی برای بهشت و مهریه حوریان بهشتی است. [9]»

همچنین در ادامه به برخی از آثار برزخی و اخروی این عبادت درخشان در آیات و روایات اشاره می‌كنیم.

1. 3یاد كردن خدا از بنده‎ خود:
خداوند در سوره طه می‌فرماید: « أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري[10]» نماز ذكر و یاد خداست. این آیه وقتی در كنار این آیه شریفه « فَاذْكُرُوني‏ أَذْكُرْكُم.....[11]» تفسیر شود این نتیجه را افاده می‌كند كه وقتی عبد بیاد حق باشد حق هم به یاد او خواهد بود[12]. مفسرین در ذیل آیه شریفه « فَاذْكُرُوني‏ أَذْكُرْكُم » در بیان اینكه «مراد از یادآوری بندگان چیست؟ بیانات متنوعی را ذكر كردند كه از جمله آن موارد عبارت است از:
الف: مرا در «دنیا» یاد كنید تا شما را در «جهان دیگر» یاد كنم.     
ب: مرا به «دعا» یاد كنید تا شما را به اجابت یاد كنم (این استجابت می تواند هم در دنیا و هم در بزرخ و هم در قیامت نصیب بنده شود)        
ج: مرا به هنگام وفور نعمت یاد كنید تا شما را در سختی ها یاد كنم(این سختی هم اعم است[13])

2. 3 نائل شدن به مقام شفاعت كبری:
خداوند در سوره‎ی اسری خطاب به وجود نازنین رسول خدا ـ صلّی‌الله علیه و آله ـ می فرماید:      
«وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَهً لَكَ عَسی أَنْ یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً» و بعضی از شب را بیدار باش و تهجد كن كه این نماز شب، تنها بر تو واجب است، باشد كه خدایت به مقامی محمود (شفاعت) مبعوث گرداند. پس ثمره و نتیجه این برنامه‎ی الهی، رسیدن به مقام محمود است و روایات فریقین در ذیل آیه، مقام محمود را به عنوان مقام شفاعت كبری تفسیر كرده است كه رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در روز قیامت در آن مقام  قرار می‌گیرد[14].     

3. 3 دریافت اجر الهی و باز یافتن به آرامش كامل:   
در سوره بقره حقتعالی می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاهَ وَ آتَوُا الزَّكاهَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ[15]» کسانیکه ایمان آوردند در پرتو ایمان و عمل صالح و برپاداشتن نماز و دادن زکات برای آنها اجرشان نزد پروردگارشان است و نه ترسی بر آنها است و نه آنها غمگین و محزون می‌شوند که این دسته مستحق دو جایزه می‌شوند:
1. دریافت پاداش(لهم اجرهم ....)

 2. بهره‌مندی از آرامش كامل (لا خوف .....) كه هیچ اضطراب و غمی به همراه آن وجود ندارد.
 

آثار نماز در برزخ:     
4. 3 دفع وحشت‌های قبر:      
رسول‌الله ـ صلّی‌الله علیه و آله ـ می‌فرماید: «ان الصّلاه تأتی الی المَیّتِ فی قبره بصوره شخص انور اللّونِ یونسُهُ فی قبره و یدفَعُ عنه اهول البرزخ» نماز به صورت انسانی سفید چهره، وارد قبر میت شده و با او انس می گیرد و وحشت های برزخ را از او برطرف می كند[16].

5. 3 مونس انسان در قبر:       
رسول‌خدا ـ صلّی‌الله علیه و آله ـ می‌فرماید: نماز مونس (نمازگزار) در قبر و فراش نیكو در زیر او،‌ و پاسخ نمازگزار برای نكیر و منكر می باشد[17].

6. 3 دیدار ملائكه از انسان در قبر:     
رسول‌خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: «كسی‌كه به قصد شركت در نماز جماعت، و به سوی مسجد گام بر می‌دارد، خداوند متعال در مقابل هر گامی كه بر می‌دارد، هفتاد هزار حسنه به او پاداش می‌دهد و به همین میزان نیز درجات وی بالا خواهد رفت، و اگر در چنین حالتی بمیرد،‌ خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را مأمور می‌نماید تا در قبر به دیدار او رفته، وی را بشارت دهند و در تنهایی قبر انیس او باشند و تا روز قیامت برای او طلب آمرزش كنند.[18]»       

7. 3 نجات از وحشت قبر:     
امام باقر ـ علیه‌السّلام ـ می‌فرماید: «من اتمَّ ركوعَهُ لم یَدخُلْهُ وحْشَهُ القبْرِ» «كسی كه ركوعش تمام و

كامل باشد هرگز دچار وحشت قبر نمی شود[19].»

آثار نماز در قیامت:    
8. 3 مقبولیت دیگر اعمال در سایه نماز:        
مولاعلی ـ علیه السّلام ـ در نهج البلاغه می فرماید: « كُلَّ شَيْ‏ءٍ مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلَاتِك‏ [20]» هر عملی پیرو نماز است از این رو عروج دیگر اعمال در سایه سار نماز میسر می شود« إن قبلت قبل ما سواها و إن ردّت ردّ ما سواها. [21]» اگر نماز مورد قبول واقع شود دیگر اعمال هم قبول می شود و اگر رد شود دیگر اعمال هم رد خواهد شد.

         
9. 3 نماز توشه‎ آخرت:         
رسول‌خدا ـ صلّی‌الله علیه و آله ـ می‌فرماید: « الصَّلَاة زَادٌ لِلْمُؤْمِنِ مِنَ الدُّنْيَا إِلَى الْآخِرَةِ [22]» نماز زاد و توشه مؤمن در دنیا برای آخرت است.

          10. 3 عامل ورود به بهشت:   
امام صادق ـ علیه‌السّلام ـ می‌فرماید: «همانا پروردگار شما مهربان است، عمل كم را تقدیر می‌كند، هر آینه انسان دو ركعت نماز برای خدا بحا آورد، خداوند به سبب آن نماز او را وارد بهشت می‌كند.[23]»

11. 3 معاف از عذاب و ورود بی حساب به بهشت:    
رسول‌خدا ـ صلّی‌الله علیه و آله ـ می‌فرماید:« قال الله ـ عزّوجل ـ اِنّ لعبدی علیّ عهداً اِن اقام الصلوه لوقتها اَن لا اُعَذِّبَهُ و اَن اُدخلهُ الجَنّه بغیر حساب[24]»       
...... من تعهدی نسبت به بنده‌ام دارم كه اگر نماز خود را در وقتش به پا دارد، او را عذاب نكنم و بدون حساب او را به بهشت ببرم.     
و از آن وجود نورانی در كلامی دیگر آمده كه فرمود: «كسی كه چهل روز نمازهای خود را با جماعت به جا آورد، به طوری كه یك تكبیره الاحرام از او فوت نشود، برای او آزادی از آتش جهنم و آزادی از نفاق نوشته می شود.[25]»     

12. 3 زینت آخرت:   
امام صادق ـ علیه‌السّلام ـ می‌فرماید: « إِنْ كَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ قَالَ- الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا إِنَّ الثَّمَانَ رَكَعَاتٍ الَّتِي يُصَلِّيهَا الْعَبْدُ آخِرَ اللَّيْلِ زِينَةُ الْآخِرَةِ. [26]»    
خداوند متعال ثروت و فرزندان را زینت دنیا دانسته، ولی هشت ركعت نمازی كه آدمی در آخر شب می خواند زینت آخرت است.

         
13. 3 به سوی آتش رفتن نمازگزار ریا كار:   
امام صادق ـ علیه‌السّلام ـ فرمود: چون روز قیامت فرا می‌رسد، بنده‌ای را می‌آورند كه اهل نماز بوده و خود نیز چنین ادعا می‌كند؛ به وی می‌گویند، تو بدان جهت نمازگزاردی كه تو را ستایش كنند، پس به ملائكه دستور می‌دهند او را به سوی آتش ببرید[27].

14. 3 عدم ملاقات با رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ در كنار حوض كوثر:         
رسول‌خدا ـ صلّی‌الله علیه و آله ـ می‌فرماید: « لَيْسَ مِنِّي مَنِ اسْتَخَفَّ بِالصَّلَاةِ لَا يَرِدُ عَلَيَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّهِ. [28]» كسی‌كه نماز را سبك شمارد از من نیست، به خدا سوگند كه بر حوض مرا ملاقات نخواهد كرد.    
15. سقوط در آتش:   
مولا علی ـ علیه‌السّلام ـ در نهج‌البلاغه در بیان جواب دوزخیان كه پرسیده شد چه چیزی شما را بدوزخ كشانده می‌گویند ما از نماز گزاران نبودیم:« ما سَلَكَكُمْ في‏ سَقَرَ * قالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ [29]»

16. 3 محشور شدن با قارون و فرعون و هامان:         
رسول‌خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: « لَا تُضَيِّعُوا صَلَاتَكُمْ فَإِنَّ مَنْ ضَيَّعَ صَلَاتَهُ حُشِرَ مَعَ قَارُونَ وَ هَامَانَ وَ فِرْعَوْنَ- وَ كَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ يُدْخِلَهُ النَّارَ مَعَ الْمُنَافِقِينَ- وَ الْوَيْلُ لِمَنْ لَمْ يُحَافِظْ عَلَى صَلَاتِهِ-. [30]»     
نمازتان را ضایع نكنید، بدرستی‌كه هر كس نماز خویش را ضایع كند، خداوند عزوجل او را با قارون و فرعون و هامان محشور می‌كند، خداوند به آنان لعنت كند و آنها را رسوا سازد، و بر خدا لازم است آنها را با منافق ها به آتش داخل كند، پس وای بر كسی‌كه مواظب نمازش نباشد.        

17. 3 محرومیت از شفاعت:   
رسول‌خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند:        
«هر كس عمداً نمازش را ترك كند،‌ بر درب جهنم نامش در زمره دوزخیان نوشته می‌شود.[31]» آثار فراوان دیگری هم در روایات درباره‎ نماز و یا كوتاهی كردن در باب نماز اشاره شده كه به‌طور گذرا ذكر می‌كنیم:
ـ گلستان شدن قبر همانند باغی از باغ‌های بهشت در سایه خواندن نماز شب.       
ـ ملاقات با پروردگار در پی محافظت بر نمازهای پنجگانه.        
ـ دور ماندن از امان خدا و رسول او هنگام ترك عمدی صلات.   
ـ حرام شدن جسد او بر آتش وقتی كه گام بسوی نماز جمعه بر می‌دارد.  
ـ شهادت قطعه‌ای از زمین كه او بر آن سجده كرده و پیشانی بر خاك نهاده است.  
ـ نماز جواز عبور از صراط.      
اینها گوشه‌ای از آثار نماز و مواظبت بر آن و دقت در انجام كامل و تام این عبادت الهی است كه این همه ثمرات را بدنبال خود دارد.

آثار و فوايد معنوي و اخروي:

فوايد معنوي را به اين‌خاطر كه اولاً با فوايد اخروي ارتباط تنگاتنگ دارند و قابل تفكيك از هم نيستند و ثانياً فوايد معنوي خود به نوعي در سرنوشت اخروي موثر هستند با فوايد اخروي در يك جا و تحت عنوان يك بحث، گرد آمده و ادغام شده است.

آنانکه نماز بپا ميدارند و زکات مي‌دهند و به خدا و روز قيامت ايمان دارند، به زودي خدا آنان را اجر و ثواب عظيم عطا خواهد کرد.

1) آمرزش گناهان:

 نمازگزاران مشمول بخشش و آمرزش گناهان واقع مي‌شوند. اي پيامبر به آن بندگانم كه (در عصيان) اسراف كردند به نفس خود بگو هرگز از رحمت خدا نااميد نباشيد، البته خداوند همه‌ي گناهان را (اگر توبه كنيد) مي‌بخشد، زيرا او خدايي بسيار آمرزنده و مهربان است.

رسول‌اكرم(ص) فرموده است: (كسي‌كه به سوي مسجد حركت مي‌كند، هر گامي‌كه بر مي‌دارد خداي متعال ده ثواب به او مي‌دهد و ده گناه از او مي‌بخشد و مقام او را ده درجه بالا مي‌برد) از طرفي، نمازگزار در نمازش از خدا طلب مغفرت و آمرزش مي‌كند.

2) نماز كليد بهشت:

عبادت، پاداش آخرت را در پي دارد. بهشت يكي از آنهاست. نماز، بهاي بهشت است به عبارت ديگر، بهشتي شدن در گرو نماز است. هر دري كليدي دارد و كليد در بهشت نماز است. زيرا به فرموده‌ي پيامبر(ص) هيچ بي نماز و تارك الصلاتي نمي‌تواند وارد بهشت شود.

3) رستگاري:

نجات و رستگاري از نتايج نماز است. خدا در قرآن در همين زمينه مي‌فرمايد: (همانا اهل ايمان رستگار شدند، آناني كه در نمازشان خاشع و خاضع هستند.)

4) اجابت دعا:

دعا به عنوان وسيله‌اي در جهت برآورده نمودن نيازهاي معقول انسان است. نماز روش و طرز دعا كردن را مي‌آموزد، چون خود نماز دعاست و يا دعاهايي كه در قنوت خوانده مي‌شود. از سوي ديگر، نماز، اجابت دعا را موجب مي‌شود، (( ادْعُوني‏ أَسْتَجِبْ لَكُمْ)) يعني بخوانيد مرا تا اجابت كنم شما را.

و يا: (أُجيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعان) اجابت مي‌كنم دعاي هر كسي‌كه مرا بخواند. رسول اكرم(ص) فرموده است: ((دعاي كسي‌كه خدا را فراوان ياد كند، پذيرفته مي‌شود. سه كس‌اند كه خدا دعايشان را رد نمي‌كند، آنكه فراوان ياد خدا كند و ستمديده و پيشواي دادگر.

5) دوستي خدا:        
نماز ترجمه‌ي ((صلوه)) است كه از ريشه‌ي صله (وصل) به معني پيوند و رابطه است. با انجام اين اعمال، انسان با آفريدگار تواناي خويش، پيوند و ارتباط پيدا مي‌كند. نماز گفتگو با خدا و كليد اتصال با مبدأ است. نمازگزار از جمله‌ي پرهيزگاران است و پرهيزگاران دوست خدا هستند. پرهيزگار باشيد، زيرا خدا با پرهيزگاران است. به فرموده پيامبر(ص) يعني خداوند گويد تا هنگامي كه بنده‌ام مرا ياد مي‌كند و لبهايش با نام من مي‌جنبد با او هستم.   

6) دوري از فساد:

نماز، انسان را از فحشا و منكرات به دور مي‌دارد. نماز سلاح نمازگزاران در ميدان جنگ هواهاي نفساني است. رسول اكرم(ص) در حديثي چنين فرموده است. (خداوند فرشته‌اي دارد كه هنگام نماز بانگ مي‌زند: اي انسانها برخيزيد و آتشهايي را كه بر خويش افروخته‌ايد، به وسيله نماز خاموش كنيد) نماز نه تنها از گناه جلوگيري مي‌كند، بلكه آلودگي‌هايي كه بر اثر گناه، دنياپرستي، هواپرستي و ... روح و جان آدمي را تيره كرده‌اند، با خورشيد تابان و چشمه‌ي زلال نماز، پاك و پاكيزه مي‌گردند.

7) دوري از تكبر:

نماز، غرور شكن است، نماز داروي بيماران متكبر مغرور و خودخواه است. نماز، روح فروتني و عبوديت را در ما زنده مي‌كند و ما را خاشع و خاضع بار مي‌آورد.

8) رهايي از دنيا:

نماز دلهاي غافل از ياد خدا را بيدار مي‌كند و به نمازگزاراني كه هدف آفرينش خود را فراموش كنند و غرق در زندگي مادي و لذت‌هاي زود گذر شوند، اخطار مي‌دهد و آنها را بيدار مي‌كند. به وسيله‌ي نماز انسان به راحتي و رغبت دل از دنيا مي‌كند. نماز براي چند لحظه، ما را از اين دنيا و از ياد آن بيرون مي‌برد و به دنياي ديگر سير مي‌دهد. در روايت است كه: در جنگ صفين تيري بر پاي مبارك حضرت علي(ع) فرو رفت كه اگر مي‌خواستند در شرايط عادي آن را بيرون آورند، از شدت درد و ناراحتي آن حضرت، ميسر نبود. به حضرت امام حسن(ع) جريان را عرض كردند. فرمود: صبر كنيد تا پدرم به نماز بايستد زيرا در آن‌حال چنان از خود بي خود مي‌شود كه متوجه نمي‌گردد.

 پس به دستور امام حسن(ع) در آن‌حال تير را بيرون آوردند پس از نماز حضرت متوجه شد كه خون از پاي مباركش جاري است. پرسيد چه شده؟ گفتند: تير را در حال نماز از پايتان بيرون آورديم و اين؛ بر اثر حضور قلب در نماز است كه حتي انسان وجود خود را فراموش مي‌كند و همه، دوست مي‌شود.

9) نشاط روح:

صداي اذان: عابدان حقيقي و عاشق را به‌وجود مي‌آورد، زيرا كه فرا رسيدن لحظه‌ي ديدار را نويد مي‌دهد، اولياءالله، براي رسيدن وقت نماز لحظه شماري مي‌كنند. از اين‌روست كه پيامبر اسلام(ص) به بلال فرمود: اي بلال! ما ر ا از غم و تلخي نجات بخش.

نتیجه‌گیری:

نماز هر چند که پرسش پروردگار جهانیان و رابطه‌ای میان خلق و خداست؛ ولی می بایست توجه داشت که پرستش در اسلام و آموزه‌های قرآنی، همواره به هدف ساختن انسان در چارچوب فلسفه آفرینش و اهداف خلقت انسان است. بنابراین، نگره قرآن به مسایل و موضوعات، نوعی تحلیل کارکردگرایانه است. به این معنا که هدف از هر عملی که از آن به عنوان عمل صالح یاد می‌شود، تاثیرات آن در ساخت و سازه خود انسان و جهان پیرامونی اوست. بر این اساس، نماز نیز می‌بایست تاثیرات مستقیمی بر شخص و غیر مستقیمی بر جهان داشته باشد. از این روست که بخشی از آموزه‌های قرآنی به آثار و کارکردهای نماز اختصاص یافته است که از آن جمله می‌توان به آرامش و آسایش برای شخص نمازگزار اشاره کرد که در آیات قرآنی بر آن تاکید شده است.

منابع و مأخذ

* قرآن

* نهج البلاغه

1. حر عاملي،  وسائل الشیعه، ج 4، ص27
2. رازی، فخر، تفسیر كبیر، ج 4، ص 144، به نقل از تفسیر نمونه، ج 1، ص 515 (با تصرف و اضافات)
3. شعیری، شیخ تاج الدین، جامع الأخبار، ص 72
4. طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ج 13، ص 242، ذیل آیه، نمونه، ج 12، ذیل آیه
5. تفسیر نور، ج 7، ص 330
6. کلینی رازی،  الكافي (ط - دارالحديث)، ج‏6، ص24، باب من حافظ على صلاته أو ضيعها . .

7.مجلسی، محمد باقر، اعتقادات، ص 29، به نقل از سر الصلوه امام خمینی ـ رحمه الله علیه ـ ، ص 7.

8.بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏74، ص127، باب 6 جوامع وصايا رسول الله ص و مواعظه و حكمه .... .

1. نمازی، شیخ علی، مستدرك سفینه البحار، ج 3، ص 147

این مطلب را به اشتراک بگذارید :