■ خانواده و نماز با تأكید بر نقش زن
بسم الله الرحمن الرحیم
خانواده مجموعه ای است متشكل از مرد و زن كه وجود فرزندان آن را تكمیل می كند و در واقع زن و مرد در سایه نكاح به تأسیس آن می پردازند.
حیات فردی و اجتماعی كودك از خانواده آغاز می شود و شكل می گیرد و خانواده مركز پذیرش، انس و تعلق است، مركز تشكیل پندار و اخلاق و پیدایش فلسفه حیات و سازماندهی زندگی است و بالاخره نخستین مدرسه ، مكتب و محل درس آموزی های زندگی محسوب می شود.
خانواده محیطی است كه كودك را دربرمی گیرد و در او نفوذ می كند. بسیاری از خوی ها، رفتارها، كردارها و گفتارهای كودك از این محیط نشأت می گیرد.
همچنین خانواده مركز رفع نیاز كودك است. مركز رفع نیاز در شكل گیری خوی و رفتار فرد و گروه مؤثر است و وابستگی ها، شكل پذیری ها، تبعیت ها، توافق ها در سایه آن محقق می شود.
الگو بودن خانواده نیز در كودك اثرگذار است. زیرا طفل در آن محیط چشم به دنیا می گشاید، شرایط گذران خانواده و امور آن را می بیند و براساس آن راه عمل را می آموزد. ضمن آنكه خانواده مركز مهر و انضباط است و از نظر علمی به هنگامی كه مهر و انضباط در هم آمیزند در آن صورت معجزه تربیت و تنفیذها در آن اتفاق می افتد. شكی نیست كه هر یك از زن و مرد براساس تقسیم وظایف و مسئولیت ها كار و برنامه خود را انجام می دهند و هر كدام به نسبتی تأثیر خود را بر جای می گذارد. ولی در امر هدایت و اثرگذاری در نسل، نقش زن به مراتب بیشتر از نقش مرد است زیرا زن به مناسبت دائمی بودن روابطش با فرزندان، مهرورزی و محبت بیشتر به آنان، رفع نیاز آنها، دفاع از آنان در برابر جنبه های فشار پدر یا دیگران، حتی از خودگذشتن و به آنها رسیدن و بالاخره از نظر آثار خلق و خوی و وراثتی بیشتر از پدر می تواند در فرزندان مؤثر باشد.
● زن چگونه است
انسانی چون دیگر انسان ها كه در عین داشتن وجوه اشتراك با مردان، تفاوت هایی با آنان دارد. (در بعد زیستی، در جنبه عاطفی و در جنبه شغلی و طبیعی) درباره او نظرات فلاسفه و دانشمندان واحد نیست اما در اسلام: رسول خدا (ص) زن را به ریحانه یا گل تشبیه كرده اند. حضرت علی (ع) نیز فرموده است: «زن گل است نه یك قهرمان كه با او پنجه درافكنی.
زن شاهكار خلقت از نظر رمز و رازهاست. عامل سكون و آرامش است. خانه ای كه زن در آن نباشد مكانی سرد و خاموش است. او می تواند روح دین و معنویت را در فرزندان و حتی مردان لاابالی بپروراند. آتشی از محبت خداوند را در دل ها برافروزد، روح مناجات و عبادت را در دل ها بیدار كند. درس ذكر، خضوع، خشوع و مناجات با خدا را به فرزندان بیاموزد.
بی پرواترین شوهران، آزاردهنده ترین مردان، دل در گرو همسر دارند. مغرورترین فرزندان، بی بند و بارترین نوجوانان و جوانان در برابر عواطف مادر یا همسر زانو می زنند. مادران نخستین جرقه نور را در ذهن فرزند می زنند، نخستین چراغ آگاهی را پیش پای فرزندان قرار می دهند و این اثربخشی ها به ندرت از میان رفتنی هستند. حضرت امام حسین (ع) در برابر تبعیت خواهی دشمن فرمود دامنی كه در آن تربیت شده به او اجازه قبول ذلت نمی دهد.
پدران در خانه نقشی همچون مبلغان و هادیان و مادران نقش مجریان را دارند. مادر اكثر اوقات در محیط خانه است و همه حالات عملكردها و اتخاذ مواضع او برای فرزندان درس تلقی می شود.
مادر جلوه های ارتباط با خدا، را به كودك نشان می دهد. مادر برای او مرجع، منبع و معلم دائم الحضور و مهربان است. زن در امر تربیت فرزند برای نمازگزاری و تجسم و حضور آن در خانواده نقش اساسی دارد.
طفل اغلب در كنار مادر است وابسته به او و همراه اوست مادر در برابر دیدگان متعجب كودك به نماز می ایستد، كودك قیام و قعود، ركوع و سجود، قنوت و دست برافراشتن به سوی آسمان مادر را می بیند، ذكرهای او را می شنود و بدان آگاه می شود. حتی در مواردی ادای آن حالات را درمی آورد.
اسلام در تربیت دینی فرزندان دستور می دهد طفل را از حدود سه سالگی دعوت كنید كه با شما در نماز همراه شود و ادای شما را درآورد. ممكن است كودك در حین نماز از شما دور شده و ترك نماز كند و او را در چنین حالتی مورد بازخواست نباید قرار داد. بار دیگر وقت نماز از او بخواهید با شما همراه شود تا به تدریج بدان عادت كند.
● راز اثرگذاری بیشتر
مردان نیز در بعد الگویی برای فرزندان نقش اساسی دارند، ولی نقش مادر در این امر بیشتر است و این موضوع به خاطر موارد زیر می باشد:
۱) رابطه خونی و وراثتی بیشتر مادر با فرزند بویژه كه پایه های رابطه خونی، از طریق حمل شیردهی بیش از ۲ /۵ سال است. رابطه انس و محبت مادر كه مادری همیشه به معنی مهرورزی و عاطفه داری است.
۲) رابطه كلامی كه نخستین كلمات از زبان مادر وارد ذهن كودك می شود. رابطه تفهیم و تفاهم با سخن، با كنایات و اشارات كه بیشتر از سوی مادران است.
رابطه نیازمندانه كه مادر برآورنده نیازهای اساسی فرزندان و در واقع بنده پرور است. رابطه پذیرش و تكریم و ابراز محبت در قالب بوسیدن، نوازش كلامی و نوازش بدنی. رابطه محرمیت در رازگویی و رازداری كه كودك با مادر بیشتر مأنوس است.
۳) رابطه سنخیت در همزبانی، همدلی و همبازی بودن طفل با مادر. رابطه كثرت حضور و مداومت در حضور كه پیشتر از آن بحث شد. رابطه خیرخواهی، صدق و صفا و انس كه موجد باور و یقین بیشتر است.
در سر جمع، این عوامل سبب می شوند كه نقش مادر در اقامه نماز بسیار و بسیار شود. زنان می توانند به هدایت نسل نوجوان و جوان بپردازند و حتی جوان خود را كه سال و سنی بر او نگذشته است، تحت تأثیر و نفوذ خود قرار دهند.
● نفوذ در همسران
زنان می توانند در همسران مختلف و غیرعابد خود نیز مؤثر باشند و او را به راه دین و خدا و اعتقاد به معاد بكشانند. مردان گریزپایی در جامعه وجود دارند كه همسرشان آنان را رام كرده و به سوی بندگی خدا سوق داده اند.
بسیاری از مردان دارای شرارت و گریزپایی، دل در گرو همسر دارند و مهر و عاطفه آنان را به نرمش و رامش می كشاند و زن اگر پایبند به دین و مكتب باشد، می تواند شوهر را به سوی خود بكشاند و او را به عبادت ملتزم سازد.
رمز موفقیت آنان در به راه آوردن شوهران به كارگیری زبان لین، درخواست از همسر در مواقع انس و خلوت، صداقت و پاكی زن، جنبه الگویی او در عبادت، استمداد از خداوند در تنفیذ سخن او، تداوم و تكرار نوبه ای زن در این درخواست، ستودن شخصیت شوهر، اعلام این نكته كه اگر در نماز نیز با او همگام شود، موجب افتخار بیشتر او خواهد شد، است.
● ضرورت امروزی احیای نماز
نماز امری واجب و به فرموده قرآن برای مؤمنان امری قطعی و مسلم است. برای آن مرز زمانی و مكانی مطرح نیست، ولی اگر بخواهیم آن را از نظر اثربخشی و زدودن آثار منفی جرم و گناه مورد ارزیابی و دقت قرار دهیم، باید بگوییم كه این ضرورت در عصر ما بیشتر مطرح است، چرا كه توسعه علم و گسترش ابداعات و اختراعات با همه فوایدی كه دارد، خطرات بسیاری را برای بشر آفریده و تهدیدات جدی برای آدمیان به وجود آورده است، به طوری كه اگر عامل كنترل كننده ای از درون آدمی را كنترل كند، خطر او فراگیرتر و زیانبارتر خواهد بود.
بنابراین اگر بنا باشد برنامه نماز را بخواهیم در خانه و بویژه در كودكان اعمال كنیم، باید از سنین خردسالی آن را آغاز كنیم. سنی كه تربیت پذیری در كودك بیشتر و احساس تعلق در او قوی تر است. اصولاً باید به این نكته توجه داشت كه رابطه ای معكوس بین سن و تربیت پذیری برقرار است. هرچه سن افراد كمتر باشد، تربیت پذیری بیشتر است و این اندیشه علاوه بر نظر روانشناسان تربیت، در اسلام هم سابقه دارد. در اسلام كودك را به نهالی نورس و سبز شبیه كرده اند كه به هرگونه ای كه بخواهند، می توانند آن را بپیچانند و شكل دهند و چون بزرگ شد و تنه پیدا كرد، امكان دگرگونی و ایجاد تغییر در آن نخواهد بود. رسول خدا (ص) هم فرمودند: آموخته های دوران كودكی چون نقش بر سنگ است.
كودك وجودی مقلد است و چشم به رفتار پدر و بویژه مادر دارد و می كوشد رفتارشان را تقلید و خود را با آنها همانند كند و این نقطه مثبتی برای خانواده در امر تربیت برای نماز است. اگر این امر به صورت عادی درآید، در او ماندگار خواهد شد.
مشكل اساسی ما در مورد نوجوانان و جوانان است كه از سویی بروز عوامل مختلف، چون بلوغ، ظهور اضطراب و آشفتگی ها، بروز هوس های جدید ایجاب می كند كه عامل آرامش بخش و كنترل كننده ای برایشان باشد، ولی از سوی دیگر عامل غرور، عصیان و ناسازگاری ها، مانع تن دادن آنها به امر و نهی والدین و مربیان است. برای رفع این مشكل، تنها راه این است كه با زبان انس و رفاقت با آنان كنار بیاییم و گداختگی و شعله سركشی شان را با آب محبت و صفا خاموش كنیم. آنگاه كه آنان خشمگین و پرخاشگرند، ما خاموش باشیم و وقتی خاموش و آرامند، ما به آنها نزدیك تر شویم و از سر مهر سخن بگوییم.
● ستودن زن در خانواده
در خانواده باید به شئون زن توجه كرد و با استفاده از آن به فعالیت های او در امر اقامه و احیای نماز پرداخت. زن شئون فراوانی همچون شأن تعلیم یا آموختن دارد كه در آن سعی بر این است ذهن كودكان را از تعالیم الهی پربار كند،
شأن تزكیه به معنای پاك سازی و پیراستن ذهن از امور ناصواب و آراستن به پاكی ها، فضایل، رابطه داری و انس با خدا.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
