همه ما مي دانيم كه انسانها در مراحل مختلف زندگي داراي نيازمندي هاي متفاوتي هستند . تامين نيازهاي انسانها مبتني بر شرايط رشد باعث تسهيل و تسريع رشد جسمي و سلامت رواني آنان خواهد گرديد . بايد توجه داشت كه نيازهاي افراد انساني درمراحل مختلف سني متفاوت است و به همين دليل در هر مرحله از رشد بايد با تناسب و يژگيهاي آن مرحله سني برنامه ريزي و اقدام نمود .

يكي از نيازهاي فطري انسان ، نياز به عبوديت و پرستش است لذا پرستش خداوند نيازي دروني است بنابراين پايه پاسخ منطقي به چنين نيازي بايد به مقتضاي رشد جسمي و روحي انسان ها باشد و برنامه ريزي بايد چاشني كار باشد . مربيان اعتقاد دارند موفقيت برنامه ها رابطه مستقيم با تناسب اين برنامه ها با ويژگيهاي جسمي - عاطفه - عقلاني و رواني كودكان و نوجوانان دارد. شيوه پاسخ به چنين نيازي در مراحل مختلف سني راهكارهاي و معيارهاي ويژه خود را مي طلبد . اگر راهكارها متناسب با ويژگيهاي خود باشد تاثيرات لازم را بر جاي خواهد گذاشت و مخصوصا در تامين نيازمندي به پرستش مناسب با ويژگيهاي فرد نباشد  به بيزاري و بي علاقگي خواهد انجاميد . در بين ما مسلمانان پرستش خداوند بيش از هر عبارت ديگر در نمازگذاردن تجلي مي يابد . . لذا در ذهن و ميل تمام فرزندان ما ميل به نماز واحكام ديني وجود دارد فقط بر ماست كه آنها را در راه صحيح هدايت كنيم . به طوريكه ميل فرزندان به نماز بصورت داوطلبانه و از روي ميل و رغبت باشد . مثلا كودكان تا قبل از هفت سالگي پدران و مادران را قهرمانان واقعي و بلا منازع زندگي خويش مي شمارند و از اغلب رفتارهاي آنها الگو سازي مي­كنند . در چنين سني ، اگر پدر و مادر فرزندان ما نمازگزار باشند و انجام   رفتار  نماز در نزد آنان از اهميت لازم برخوردار باشد، فرزندان يا فرزند از روي علاقه و داوطلبانه رفتار « نمازگزار » را درون سازي و با انجام آن بدون هيچگونه تحميل يا الزامي فرهنگ رفتاري نمازرا الگوسازي مي نمايند. درهفت سال دوم دانش آموز مربيان خود را الگو و اسوه انتخاب مي كند كه با احترام خاص به آنان نگاه مي كنند و از روي رغبت و تمايل، نظرات و پيشنهادهاي آنان را عملي مي سازند. نماز توسط مربيان مي تواند زمينه مناسبي در ايجاد رفتار نماز ميان كودكان و نوجوانان گردد و فرهنگ نماز را در بين آنان ترويج نمايد.

در هفت سال سوم : گروه دوستان و بخصوص دوستاني كه قدرت رهبري بيشتري دارند مي توانند تاثير شگرف داشته باشند چنانچه گروه دوستان و بخصوص افراد ارشد و رهبر گروه به اقامه نماز علاقه مند باشند چنين رفتاري مورد تبعيت و الگو پذيري اعضاء قرار مي گيرد و آنان رغبت چنين رفتاري را خواهند پذيرفت.

از ديگر شيوه هاي رفتار سازي نماز در كودكان و نوجوانان ، ايجاد تغييرات مطلوب رفتاري است. مثلا روانشناسان رفتار گرا پاداش را به عنوان محرك تقويت و ايجاد رفتار مطلوب مي شناسند و روانشناسان شناختي ايجاد بينش و بصيرت و نگرش را شرط ايجادرفتار و نگرش مطلوب مي دانند لازم به ذكر است كه پاداش مي بايست بلافاصله بعد از انجام رفتار ارائه گردد و اين عمل بيشتر براي كودكان و نوجوانان محرك بسيار قوي است كه نتيجه بخش خواهد بود. و در جمع بندي نهايي بايد گفت رفتارهاي مناسب و موثر پدر و مادر براي نماز خوان كردن فرزندان در اقسام ذيل خلاصه مي گردد:

1- بالا بردن سطح آگاهي و شناخت فرزندان به طور غير مستقيم نسبت به فوايد نماز و نقش آن در زندگي انسان

2- مشاوره با علماء ، روانشناسان كه در اين زمينه مهارت دارند.

3- زبان نرم و گويا با حكمت و موعظه و گفت و گوي جذاب و دل پسند در باره نماز و عمل به واجبات ديني

4- فراهم كردن امكانات دلپذير مانند (زيباسازي محل -تهيه عطر - تهيه سجاده ) كوتاه بودن برنامه  نماز ، تشويق و استمرار آن

5- تمرين عملي يعني به اتفاق نماز خواندن به اين صورت كه پدر و مادر از فرزند بخواهند كه هم زمان با آنها به نماز بايستند و هر چه آنها به زبان جاري كردند او نيز تكرار كند.

6- بردن فرزند خويش به اماكن مذهبي و شركت دادن آنها در نماز جماعت

7- تهيه و نمايش فيلم هايي در باره نماز

8- بررسي شيوه هاي تربيتي دعوت قرآن كريم به عبوديت و بندگي خداوند بزرگ نيز مي تواند نوجوانان و جوانان را نسبت به نماز راغب و علاقمند سازد. و در پايان بايد گفت نماز – پردازگاه روح ، جويبار      تطهير كننده ،   روشنايي چشم عارفان ، تكيه گاه مطمئين سالكان و رهپويان و پشتوانه آرامش و تسكين روان انسان است و نماز بهشتي است كه انسان را براي اعتلاء و انبساط درون خويش مي آفريد.

..............................................................................................

منابع :

- روانشناسي پرورشي - دكتر علي اكبر سيف

- كاربرد روانشناسي در آموزش - رابرت بيلر

- نظريه هاي يادگيري - ارنست هيلكارد

برگرفته از كتاب خانواده و نماز به حكم جمعي از نويسندگان

این مطلب را به اشتراک بگذارید :