■ روشهای ترغیب کودکان به نماز
بهترين شيوه
وقتی که مطالعات دقیقی در این زمینه انجام دهیم، متوجّه می شویم بهترین شیوه برای جذب به نماز شیوه ائمه اطهار (علیهم السلام) بوده است. حال باید در بررسی هایمان به این نکته دقّت کنیم که شیوه آنان به چه صورتی بوده است. ائمه معصومین (علیهم السلام) برای ترویج هر امری هدفی داشته اند و بعد از مشخّص شدن هدف به دنبال شیوه ای بوده اند تا شخص را جذب به کاری نمایند ولی با توجه به اینکه مخاطبین ایشان افراد مختلفی بوده اند، آن ها روش های مختلفی را برای جذب آن ها به کار می برده اند.
هدف از نماز
این نکته از اساسی ترین نکاتی است که باید همیشه مد نظر قرار بگیرد ، حال به این موضوع می پردازیم که هدف ما از اقامه نماز چیست؟ همانطور که در قرآن آمده «اللَّهُ الصَّمَد (1) خداوند بی نیاز است» بر اساس این آیه می توانیم به این نکته نیز پی ببریم که خداوند نیازی به عبادت بنده اش ندارد.
ما با نماز خواندن به فیوضات الهی قرب پیدا می کنیم. وقتی به وسیله نماز خواندن می توان از درگاه رحمت خداوند برای خویش فیض و برکت جمع کنیم و مورد توجه و محبت خالق قرار بگیریم، چرا در این امر کاهلی کنیم؟ !
مهمّ است که بدانیم هدف از نماز تنها بجا آوردن آن نیست بلکه اقامه ی ستون دین است .
شناخت مخاطب
بعد از شناخت کامل هدف، توجه به شناخت کامل مخاطب از اهمیت ویژه ای برخوردار است البته باید بدانیم امر کردن به نماز فقط برای یک سن خاص نیست بلکه در قرآن آمده «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ :(2)اهل خود را به نماز امر کن». و این آیه مقیّد به سنّ و زمان خاصی نیست.
بدین معنی که هر شخصی در هر سنی که در ارتباط با شما قرار دارد از طریق شما باید به گونه ای مورد امر به نماز قرار گیرد و با ترفندی صحیح از سوی شما جذب به نماز گردد. امّا در این راستا این را مورد توجه قرار دهید که برای هر شخصی در هر سنّی باید از روشی متفاوت بهره برد حتّی شرایط روحی و میزان آشنایی او را با معارف دینی باید در نظر گرفت. مثلا شخصی که به هیچ عنوان به هیچ صراطی مستقیم نیست و در برابر امر شما به راحتی موضع می گیرد و سخنان شما در وی اثری نمی کند - و باید از لحاظ فرهنگی از همان سن کودکی گرایش به مسائل دینی را در او زمینه سازی می کردید، در حالیکه شخص از سن کودکی تجاوز کرده و هیچ زمینه ای از مسائل دینی در او وجود ندارد،- حداقل باید از طریق استناد به سخنان معقول بزرگان دینی که موافق طبع او است با پیامد های منفی افکارش مبارزه کنیم. همچنین ما باید بدانیم برای جذب یک کودک به نماز از چه روشی بهره بریم. بهمین دلیل لازم است با شرایط و دوران کودکی آشنا شویم.
ويژگي دوران كودكي
تا زمانی که شخص در کودکی به سر می برد دارای درونی پاک است و دور از هرگونه شرارت های نفسانی. باید توجه کرد که همه انسان ها دارای فطرتی خداجوی هستند که از بدو ورود به این عالم، این فطرت در درون آنها شکل گرفته است « مَا مِنْ مَوْلُودٍ يُولَدُ إِلَّا عَلَى الْفِطْرَةِ فَأَبَوَاهُ اللَّذَانِ يُهَوِّدَانِهِ وَ يُنَصِّرَانِهِ وَ يُمَجِّسَانِهِ:(3) سوگند به خدا که هیچ مولودی نیست مگر آنکه به فطرت زاده می شود و سپس پدر و مادرش او را یهودی و نصرانی و مجوسی می کنند» و در کودکی چون وجود کودک مانند زمینی خالی از بذر یا آفت است می توانیم مطمئن باشیم که دعوتمان نتیجه بخش است.
امام علی (علیه السلام) : «إِنَّمَا قَلْبُ الْحَدَثِ كَالْأَرْضِ الْخَالِيَةِ مَا أُلْقِيَ فِيهَا مِنْ شَيْءٍ قَبِلَتْهُ :(4) و قلب تازه و دست نخورده کودک و نوجوان مانند زمین خالی است، هرچه در آن افکنده شود آن را می پذیرد» سرزمین کودکان از بدو تولّد شخم زده و آماده کاشت است، امّا توجه به این نکته مهم است که بعد از هر بذری باید منتظر آفتی نیز بود که این آفت از محیط بیرون منتقل می شود. اگر کودکی را در جهت اخلاص رشد می دهید مراقب گزند های اجتماع هم باشید و به گونه ای به او بیاموزید و او را مورد تعلیم دینی قرار دهید که بتواند همانگونه که قلبی تازه و دست نخورده دارد هرچه را که از طریق شما در وجودش افکنده شده آن را تا آخر عمر بپذیرد. به همان گونه که در روایات آمده از آن تعبیر به «نقش بر سنگ » شده است .
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «حفظ الغلام الصغیر کالنقش فی الحجر»: (5)
شناسایی شیوه های صحیح جهت جذب به نماز
گاهی اوقات شما متوجه می شوید که سخنانتان در یک شخص اثری ندارد، یا فرد از شما هیچ گونه حرف شنوی ندارد، سوال پیش می آید که در این مورد چه کنیم؟ یا به طور کل، چه شیوه هایی را در پیش بگیریم که اثر مثبت داشته باشد.
- باجلب اعتماد کودک
اگر اعتماد فرزندتان را در الگو پذیری از شما به حدی نمی بینید که از شما پیروی کند، نیاز نیست که حتما به صورت مستقیم شما کودک خود را به انجام فرائض دینی دعوت کنید. همینکه شما قصد کنید به او کمک کنید کافی است. و اینجا است که باید تلاش کنید تا متوجّه شوید که کودک شما از چه کسی الگوپذیری می کند به چه کسی اعتماد می کند. یا اینکه از چه شخصی حرف شنوی دارد. با مشخص شدن آن می توانید به وسیله ی کمک از آن شخص، فرزند خود را جذب به نماز و اعمال خوب نمایید .
- با محبّت رفتار کردن
آن کیمیا که همه دنبال آن می گردند محبت است. زیرا محبّت عاملی است که با آن می توان به قلب هر کس نفوذ کرد. وقتی که انسان می تواند از طریق محبّت در دلی نفوذ پیدا کند می تواند از همان طریق هم اعتماد شخص مخاطبش را به خودش جلب کند اینگونه هم خود را محبوب کرده و هم عملش را زیبا جلوه داده است
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) می فرمایند: «إِنَّ هَذَا الدِّينَ مَتِينٌ فَأَوْغِلْ فِيهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُبَغِّضْ إِلَى نَفْسِكَ عِبَادَةَ رَبِّك: (6) این دین محکم است پس با رفق و مدارا در آن پیش برو و عبادات پروردگارت را منفور خود مگردان»
- با اعمال خودمان
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: « كُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُم: (7) مردم را به دین و نیکی دعوت کنید، بدون گفتارتان».
نیاز نیست که شما حتما با زبان خود یک امر مهم را به شخصی بفهمانید، اگر جزء آن دسته از کسانی هستید که امر می کنند امّا خودشان بدان عمل نمی کنند، انتظار چندانی هم از کودک نداشته باشید. همیشه ریشه کج روی های کودکان رفتار های نادرست والدین می باشد. شما سعی کنید آن رفتار ها را بیابید و قبل از هر کاری آن ها را اصلاح نمایید. بگذارید با عملتان مخاطبتان متوجه حرف های درونی شما بشود. مطمئنا انسان هر کاری را انجام نمی دهد که بداند به ضرر خودش است، پس مخاطب شما با دیدن اینکه خودتان به حرف هایتان عمل می کنید به شما و گفتار شما اعتماد می کند و بدانید وقتی حرف های شما تاثیری واقعی دارد که خودتان نیز، عملی واقعی داشته باشید.
- با تکرار کردن
خداوند در قرآن می فرماید : «فَذَكِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّكْرَى(8): پس تذکر ده ،اگر تذکر سود دهد»
یادمان باشد برای اینکه تاثیر حرف ها و اعمال ما برای همیشه بر روی ذهن مخاطب نقش ببندد گاهی لازم است مانند نواری که در دستگاه ضبط صوت گذاشته شده، و گیر کرده حرف ها و اعمالمان را تکرار کنیم تا مخاطب آن ها را بعد از مدتی به فراموشی نسپارد.
- تشویق و تحسین
گاهی لازم است که برای بالا بردن قدرت جذب، از تشویق و تحسین وی در ملاء عام استفاده شود. امّا این زمانی اثر می کند که اگر قرار است توبیخی باشد در خلوت صورت گیرد و اساسی ترین نکته ای که در اینجا مطرح است آن است که هیچ گاه مخاطب را با شخص دیگر مورد مقایسه قرار ندهید و شخصیّت او را بی ارزش نکنید، چرا که سبب لجاجت و شرارت او می شود.
- هم زبان مخاطب شدن
بهتر است که گفتارمان عامیانه و قابل درک و فهم برای هر سنّی باشد.
مثال: اگر مخاطب کودک است باید با بیان کودکانه با وی سخن بگوییم از کلماتی که حسّ عاطفی او را برمی انگیزد استفاده کنیم.
چون سر و کار تو با کودک فتاد پس زبان کودکی باید گشاد
گاهی اوقات برای ارائه تصویر جذابی از دین، لازم است برایش از شیوه هایی مثل قصّه گویی ، شعر خوانی، فیلم، نمایش های عروسکی ، تهیه کتب با تصاویر رنگی جذاب، بازی های کودکانه و غیره که نقش موثری در تعلیم و تربیت دینی ایفا می کنند، بهره ببریم.
در پایان شاید به جواب این سوال نرسیده باشیم که : حقیقتا بهترین سن برای جذب کودک چه سنّی می تواند باشد؟
امام صادق (علیه السلام) در این زمینه می فرمایند: «إِنَّا نَأْمُرُ صِبْيَانَنَا بِالصَّلَاةِ إِذَا كَانُوا بَنِي خَمْسِ سِنِينَ فَمُرُوا صِبْيَانَكُمْ بِالصَّلَاةِ إِذَا كَانُوا بَنِي سَبْعِ سِنِينَ: (9) ما امر می کنیم فرزندانمان را به نماز هنگامی که به سن پنج سالگی می رسند و شما امر کنید فرزندانتان را به نماز زمانی که به سن هفت سالگی می رسند»
نتیجه
از مطالب گذشته اینگونه می توان استفاده کرد که؛ راه و شیوه ي صحيح جلب کودکان به نماز، تنبیه و خشونت نیست؛ بلکه نرم خویی و محبّت کلید کارگشای این امر مهم است و از همه مهم تر اینکه خودمان به آنچه می گوییم جامه عمل بپوشانیم و برای کودکمان سرمشق باشیم. هر زمان که کودک، نماز را فراموش کرد؛ تذکر نقش اساسی را در این رابطه ایفا می کند بنا براين او را با زباني خوش و لحني مناسب به نماز دعوت مي كنيم. اگر واقعا کودکمان کار مورد ستایشی انجام می دهد او را تشویق کنیم تا زیبایی این کار در ذهنش نقش ببندد. در واقع کودک از دیدگاه دنیای کودکانه خویش به نماز و عبادات می نگرد. بنابراین؛ باید در این رابطه با زبان و دیدگاه خودش با او صحبت کنیم.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
