ده دلیل برای نماز خواندن

راهبرد محتوایی

در این جلسه با مروری بر آیات و روایات، به ده دلیل از دلایل لزوم اقامه نماز اشاره شده است.

حکم شرعی

یکی از واجبات نماز، سلام نماز است که پس از تشهد پایانی نماز، سه سلام داده می‌شود. سلام نخست، به رسول خداＢ: اَلسَّلامُ عَلَيْك اَيُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُه. سلام دوم، به خود ما و بر بندگان شایسته خدا: اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلى عِبادِ اللّهِ الصّالِحينَ. سلام سوم به همة فرشتگان، مؤمنان و…: اَلسَّلامُ عَليْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُه.

روایت

امیر مؤمنان(علیه السلام): "وَاعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَيْ‏ءٍ مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلَاتِك".

چند دلیل برای نماز خواندن

یک: پنج دلیل قرآنی

1. واجب قطعی

به فرموده قرآن، نماز فریضه‌ای واجب بر عهده انسان است که جایگزینی ندارد و هر مسلمانی به حکم الهی، موظف به اقامه آن می‌باشد: "فَأَقیمُوا الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ کانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنینَ کِتابًا مَوْقُوتًا؛ نماز را (به طور معمول) انجام دهید، زیرا نماز وظیفه ثابت و معیّنی برای مؤمنان است".^[1]

2. به یاد خدا بودن

انسان با نماز به یاد خدا می‌افتد؛ خدایی که آفریننده او و مالک و صاحب اختیار اوست و انسان با توجه به ضعف و نیازمندی خود، همواره وابسته به عنایت پروردگار متعال است و با نماز، توجه الهی را به سوی خود جلب می‌نماید: "أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْری؛ نماز را برای یاد من به‌پادار".^[2] و انسانی که به یاد خدا باشد، قلبی آرام و مطمئن به وعده‌های الهی داشته، امنیت و آرامش را در زندگی تجربه می‌نماید: "أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ آگاه باشيد كه دل‏ها تنها به ياد خدا آرام مى‏يابد".^[3]

3. نشانه ایمان

هر چیزی نشانه و پرچمی دارد که با دیدن آن، انسان‌ها به یاد محتوا، اهداف و باورهای آن می‌افتند. نماز نیز علامت ایمان و پرچم دینداری انسان مؤمن است که در ساعات مشخصی این بندگی را به محضر الهی اعلام می‌نماید: "وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ لا تَکُونُوا مِنَ الْمُشْرِکینَ؛ و نماز را بر پا دارید و از مشرکان نباشید".^[4]

4. زندگی سعادتمندانه

یکی از علت‌های اقامه نماز و در واقع یکی از آثار و برکات نماز این است که نمازگزار خود را بنده خداوند دانسته و رفتار و کردار خویش را تحت نظارت و نگاه الهی می‌بیند و می‌داند که همة کارهایش ثبت و ضبط شده و خوبی یا بدی رفتارها و گفتارهایش در زندگی او تأثیرگذار خواهد بود؛ ازاین‌رو برای دوری از خطا و گناه تلاش نموده و در انجام کارهای نیک و پسندیده، رغبت و اشتیاق پيدا مي‌كند. خداوند نیز می‌فرماید: "وَأَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى‏ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ؛ و نماز را به‏پادار، كه همانا نماز (انسان را) از فحشا و منكر باز مى‏دارد".^[5]

نکته: پدر و مادری که فرزند خود را به نمازخواندن تشویق می‌نمایند، در واقع فرزندان خود را از اشتباه و گناه و از خطرات دور نگه می‌دارند و باعث می‌گردند آنان راه صحیح زندگی را برگزیده و زندگی خداپسندانه و همراه با معنویت و دوری از زشتی‌ها و گناهان داشته باشند؛ همانگونه که لقمان حکیم به فرزندش چنین سفارش می‌کرد: "یا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ….؛ پسرم! نماز را برپادار".^[6]

5. رهایی از جهنم

بی‌اعتنایی به نماز، بی‌توجهی به دستور خدا و مقابله با خواست الهی است و خداوند سرکشان و کفار را به جهنم خواهد فرستاد. "فِی جَنَّاتٍ یَتَسَاءَلُونَ - عَنْ الْمُجْرِمِینَ - مَا سَلَكَكُمْ فِی سَقَرَ- قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّین؛ بهشتيان سؤال مي‌كنند چه چيزي شما را جهنمي كرد؟ گويند: ما از نمازگزاران نبوديم".^[7]

دو: پنج دلیل روایی

1. نماز؛ اساس دینداری

در روایات و سخنان بزرگان دین، تعابیر زیبا و هشداردهنده‌ای برای نماز ذکر شده است که نشان از اهمیت و جایگاه والای نماز دارد. از جمله اینکه نماز همانند سر برای بدنه ایمان ذکر شده است. پیامبر اکرمＢ فرمودند: "وَ لْيَكُنْ أَكْثَرُ هَمِّكَ الصَّلَاةَ فَإِنَّهَا رَأْسُ الْإِسْلَامِ بَعْدَ الْإِقْرَارِ بِالدِّين‏؛ بيشترين همت و قصدت نماز باشد، زيرا نماز پس از اقرار به دين، رأس اسلام است".^[8]

2. شرط قبولی اعمال

اگر انسان بخواهد نامه یا چیزی را برای جایی ارسال کند، بدون نوشتن آدرس، به مقصد نمی‌رسد و برگشت خواهد خورد. اعمال انسان هم بدون نماز مقبول درگاه خداوند نمی‌گردد؛ همانگونه که رسول اعظمＢ فرمودند: "إِنَّ عَمُودَ الدِّينِ الصَّلَاةُ وَ هِيَ أَوَّلُ مَا يُنْظَرُ فِيهِ مِنْ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ فَإِنْ صَحَّتْ نُظِرَ فى عَمَلِهِ وَ إِنْ لَمْ تَصِحَّ لَمْ يُنْظَرْ فى بَقِيَّةِ عَمَلِهِ؛ همانا ستون دین نماز است و نخستین چیزی است که در روز قیامت از عمل فرزند آدم، ملاحظه می­شود که اگر صحیح باشد، در سایر اعمال او نظر خواهد شد و اگر صحیح نباشد، در باقی اعمالش نظر نمی­شود".^[9]

و امیرمؤمنانＡ فرمودند: "وَاعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَيْ‏ءٍ مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلَاتِك؛ بدان كه تمام اعمالت تابع نمازت خواهند بود".^[10]

3. بخشش گناهان

انسان در اثر عوامل مختلفی ممکن است مرتکب گناه شود و روح خدایی خود را آلوده نماید. نماز فرصت زیبایی است برای بازگشت به‌سوی خدا و شست‌و‌شوی جسم و جان از غبارهای گناه؛ همانگونه که رسول خداＢ فرمودند: "إِنَّمَا مَثَلُ الصَّلَاةِ فِيكُمْ كَمَثَلِ السَّرِيِّ وَ هُوَ النَّهَرُ عَلَى بَابِ‏ أَحَدِكُمْ‏ يَخْرُجُ إِلَيْهِ فى الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ يَغْتَسِلُ مِنْهُ خَمْسَ مَرَّاتٍ فَلَمْ يَبْقَ الدَّرَنُ مَعَ الْغُسْلِ خَمْسَ مَرَّاتٍ وَ لَمْ تَبْقَ الذُّنُوبُ مَعَ الصَّلَاةِ خَمْسَ مَرَّاتٍ؛ نمازهای پنجگانه به نهر جاری گوارایی می­مانند که بر درِ خانه­هایتان روان است و هر روز پنج بار خود را در زلال آن شست­وشو می­دهید و دیگر هیچ پلیدی باقی نمی­ماند".^[11]

امام صادقＡ نیز فرموده است: "مَنْ صَلّي رَكْعَتَيْنِ يَعْلَمُ ما يَقولُ فيهما، اِنْصَرَفَ وَلَيْسَ بَيْنَهُ وَبَيْنَ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ ذَنبٌ إلاّ غَفَرَهُ لَهُ؛ هركس دو ركعت نماز بگزارد كه مي‌داند در آنها چه مي‌گويد، در حالي از نماز فارغ مي‌شود كه بين او و خداي عزّوجلّ گناهي نيست، مگر آنكه آن را برايش آمرزيده است".^[12]

4. برآورده شدن حاجات

همة انسان‌ها حاجات و درخواست‌هایی دارند و به دنبال آن هستند که خواسته‌هایشان برآورده شود و دعاهایشان مستجاب گردد. یکی از بهترین زمان‌ها برای درخواست دعا، پس از اقامه نماز است که امام صادقＡ فرمودند: "إنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَضَ عَلَيْكُمُ الصَّلَوَاتِ فى أَحَبِّ الْأَوْقَاتِ إِلَيْهِ فَاسْأَلُوا اللَّهَ حَوَائِجَكُمْ عَقِيبَ فَرَائِضِكُم؛ همانا پروردگار، نماز را در محبوب‌ترين وقت‌ها نزد خود واجب كرد؛ پس، حاجت‌هاي خود را پس از [اقامه] نمازهايتان طلب كنيد".^[13] و فرمودند: "مَنْ أَدَّى لِلَّهِ مَكْتُوبَةً فَلَهُ فى أَثَرِهَا دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ؛ هر كس نماز واجبی را به‌جا آورد، در پی او دعای مستجابي دارد".^[14]

همچنین آن حضرت فرمودند: پدرم امام باقرＡ درباره آیه: "فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إِلى رَبِّكَ فَارْغَبْ" مي‌فرمود: "إِذَا قَضَيْتَ الصَّلَاةَ بَعْدَ أَنْ تُسَلِّمَ، بعد از اینکه نمازت را خواندی و سلام دادی، "وَ أَنْتَ جَالِسٌ"، در حالي كه نشسته‌ای و هنوز بلند نشده‌ای، "فَانْصَبْ فى الدُّعَاءِ مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ"؛ در دعا كردن برای امور دنیا و آخرتت بکوش"، "فَإِذَا فَرَغْتَ مِنَ الدُّعَاءِ فَارْغَبْ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يَتَقَبَّلَهَا مِنْك؛ و وقتي كه از دعا فارغ شدی، مُلتمسانه از خدا بخواه که نمازت را از تو بپذیرد! .^[15]

جالب آنکه در روایتی دیگر، رسول خداＢ فرمود: "إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فى الصَّلَاةِ فَخَفَّفَ صَلَاتَهُ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لِمَلَائِكَتِهِ أَمَا تَرَوْنَ إِلَى عَبْدِي كَأَنَّهُ يَرَى أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِيَدِ غَيْرِي أَمَا يَعْلَمُ أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِيَدِي؛ وقتي بنده‏اي نماز خود را با عجله و شتاب به پايان مي‏برد و آن را كوتاه مي‏كند، خدا به ملائكه مي‏فرمايد: آيا نمي‏بينيد بندة من چگونه نماز خود را كوتاه مي‏كند؛ گويا مي‏پندارد كه بر آوردن حوائجش به دست غير من است (كه اين‌گونه عجله مي‏كند)، آيا نمي‌داند برآوردن حوائجش به دست من است"؟^[16]

5. پیروی از پیامبر و اهل بیتＤ

هشام بن حکم از امام صادقＡ پرسید: چرا نماز واجب شد، در حالی که هم وقت می­گیرد و هم انسان را به زحمت می­اندازد؟ امام فرمود: "پیامبرانی آمدند و مردم را به آیین خود دعوت نمودند. عده­ای هم دین آنان را پذیرفتند؛ اما با مرگ آن پیامبران، نام و دین و یاد آنها از میان رفت. خداوند اراده فرمود که اسلام و نام پیامبر اسلامＢ زنده بماند و این از طریق نماز امکان‌پذیر است".^[17]

اللهم صل علی محمد و آل محمد