دورة كودكي دوم

الف. ويژگي­هاي روانشناختي دورة كودكي دوم (7 تا 12سال)

در اين دوره به­تدريج تعداد واژگان و درك و فهم كودك از سخنان ديگران افزايش مي‌يابد. آداب سخن گفتن مانند رعايت نوبت ديگران و قطع نكردن سخن ديگران را مي‌آموزد. همچنين مي‌تواند موضوع گفتگو را حفظ كند و آن را تغيير ندهد.^[1]

كودك در اين دوره آمادگي تعليم و تربيت منظم و برنامه‌ريزي شده را پيدا مي‌كند و به همين جهت بايد براي تعليم و تربيت ديني فرزند و دعوت و هدايت او به نماز برنامه‌ريزي كرد و فعاليت­هاي لازم را انجام داد. امام صادق j مي‌فرمايد: "الْغُلَامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنِينَ، وَ يَتَعَلَّمُ الْكِتَابَ سَبْعَ سِنِينَ، وَ يَتَعَلَّمُ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ سَبْعَ سِنِينَ"؛ پسر بچه هفت سال بازي مي‌كند، هفت سال قرآن مي‌آموزد و هفت سال حلال و حرام الهي را فرا مي‌گيرد.^[2]

ب. روش­هاي ويژة دورة كودكي دوم: آموزش و دروني كردن

تحقيقات جديد دربارة رشد مذهبي كودكان نشان مي‌دهد كه آنان قادر به درك مفاهيم انتزاعي ديني مانند خدا و پيامبر و معاد هستند. ولي آنچه مانع درك و فهم صحيح اين مفاهيم توسط كودكان مي‌شود استفاده از زبان و واژگان و مفاهيمي است كه براي كودكان ناآشنا هستند. به عبارت ديگر، كودكان در اين دوره به زبان و مفاهيم و واژگان بزرگسالان آشنا نيستند. هنگامي كه بزرگسالان با زبان خود با كودك سخن مي‌گويند و با همين زبان مي‌خواهند مفاهيم و معارف ديني را به آنان بياموزند، كودكان معاني و مطالب را درك نمي‌كنند و آموزش عقيم مي‌ماند. اما اگر بزرگسالان با استفاده از زبان و واژگان مأنوس و مفهوم براي كودك با وي سخن بگويند و مطالب ديني را در قالب اين زبان به وي بياموزند، به­خوبي آنها را درك مي‌كند و مي‌فهمد. بنابراين، در اين دوره مي‌توان آموزه‌هاي ديني حتي آموزه‌هاي انتزاعي را به كودك آموزش داد. البته باید توجه داشت كه "بزرگ­ترین خطر برای خردسالان ...، این است که در طول آموزش به مجموعة لغات مذهبی دست یابند که اساساً هیچ مفهومی برای آنها ندارند."^[3]

کودک در این سن برخی مفاهیم از قبيل عدالت و پاداش و جزا را می­تواند به صورت عینی و تجربی بیاموزد؛ اين از آن جهت بسيار مهم و اثرگذار است كه كودك در دورة عمليات عيني است.

چند نکته

نکته اول. دعوت کودک به مشاهدة نعمت­های خداوند مانند آسمان، زمین، باران، رویش گیاهان و غیره به همراه بیان ظرافت­ها و عظمت­های این نعمت­ها با زبان کودکان برای آموزش صفات الهی بسیار مناسب است.

دوم. قصه­گویی و خاطره­گویی نیز از قالب­های مناسب آموزش در این سنین است. مثلاً بیان داستان­های انبیا و امامانb هم می­تواند جنبه خدا­شناسی داشته باشد و هم راهنما­شناسی. در این میان قصه­های قرآنی اثرگذارتر است؛ چون در ضمن آن، کودک با قرآن نیز آشنا می­شود. مثلا داستان موسیj و فرعون بیانگر قدرت و عظمت خدا، معرفی ویژگی­های پیامبر او و معرفی ویژگی­ها و خواری و سرانجام دشمنان خداست.

سوم. استفاده از شعر و مثال­های ساده مؤثر است.

1.آموزش اقامة نماز، احكام، آداب و فلسفة نماز

چنان­كه پيش از اين گفته شد، در اين دوره، آموزش نماز به فرزند شروع مي‌شود؛ در روايات نيز بر اين مطلب تأكيد شده است.

 در اين دوره اهدافي كه بايد محقق شود عبارتند از:

2.آموزش احكام نماز

 او در اين دوره بايد با احكام ضروري نماز مانند رو به قبله بودن، با وضو بودن، طهارت لباس و بدن و مانند آن آشنا شده باشد.

دوم. آموزش قرائت و اذكار نماز

در اين دوره بايد مقدمات ضروري براي اقامة نماز مانند حمد و سوره، اذكار ركوع و سجود، تشهد و سلام را آموخته باشد.

سوم. آشنايي با برخي آداب ظاهري و فلسفه نماز

بايد برخي از مهم­ترين آداب نماز و مسجد را آموخته باشد.

نیز بايد مقداري با فلسفه و حكمت نماز در حد توان خود آشنا شده باشد.

چهارم. تمرين نماز و در نهايت ملكه شدن و دروني شدن اقامة نماز.

براي تحقق اين اهداف از شيوه‌هايي بايد بهره جست. در ادامه مهم­ترين آنها را بيان مي‌كنيم:

 اين روش براي آموزش احكام و فلسفة نماز بسيار مناسب است.