آداب و اسرار و آموزش و توسعۀ‌فرهنگ نماز به کارشناسی جناب حجت الاسلام والمسلمین سید جواد بهشتی

بـِسـْمِ اللّهِ الرَّحـْمـنِ الرَّحيمِ

در بین عبادات نماز از یک برجستگی برخوردار است. نماز، از وقتی که به تکلیف می‌رسیم تا از دنیا می رویم نماز هست،‌ نمازهای شبانه روزی،‌ نمازهای مستحبی، نمازهای به جماعت،‌ جمعه،‌در اسلام 350 نوع نماز طراحی شده است ،‌ یعنی رابطۀ معنادار با خدا، پغیمبر فرمود : الصلاة عهد الله ،‌ نماز عهدِ خدا است. فرمود: قرته العين فی الصلاة ، ‌نور چشم من در نماز است.

در قرآن کریم نماز از مشترکات ادیان شمرده شده است. دربارۀ نماز حضرت ابراهیم،‌ نماز حضرت اسماعیل، نماز حضرت موسی، نماز حضرت عیسی،‌ نماز حضرت زکریا،  نماز حضرت مریم، ‌نماز حضرت شعیب و نماز پیامبر اسلام آیه یا آیاتی آمده است.  از مشترکات ادیان است. در همۀ‌ادیان آسمانی نماز بوده و هست. فرمود: روزِ قیامت اولین ایستگاه ایستگاه نماز است. اگر نماز مورد قبول واقع نشود بقیه اعمال قبول نمی شود. پیامبر اسلام به مدینه که آمد اولین کاری که کرد جایی برای نماز ساخت،‌ مسجد.  یکسال بعد جنگ ها شروع شد. اصرار داشت پیامبر در جنگ ها نماز باشد در پیشانی کار ،‌معلوم شود جنگ ما  با همۀ‌جنگ های دنیا متفاوت است. ما بندگان خدا هستیم،‌ در این جبهه خداپرستان می جنگند.

آیۀ‌102 از سورۀ‌ نساء ‌پیامبر اسلام را موظف کرد نماز را با رزمندگان به جماعت بخوانند. اینها نشانۀ ‌اهمیت نماز است در بین عبادات.

خود ما هم مشاهده کردیم اگر کسی نماز نخواند خیلی بعید است روزه بگیرد، خیلی بعید است اهل خمس دادن باشد. نماز ستون خیمۀ‌ دین است. نماز چشم دین است. نماز سر دین است. نماز پرچم دین است. پیامبر فرمود : موضِعِ الصَّلاة مِنَ الدِّین کَموضِعِ الرَّأسِ مِنَ الجَسَد.  جایگاه نماز در دیدن شباهت دارد به جایگاه سر در پیکر. سر را اگر از پیکر جدا کنیم یک لاشۀ متأفنی می شود،  ممکن است یک پیکر دست نداشته باشد،‌ چشم نداشته باشد، پا نداشته باشد اما بدون سر چه؟ اسلام حتی اگر اقتصادش باشد  سیاستش باشد نمازش نباشد، ‌نماز سر دین است.

وقتی پیامبر اسلام استانداری را به یمن به نام معاذ بن جبل ،‌ نامه ای را برای او نوشت. یک فراز آن نامه این است . ای استاندار،‌ استاندار هم یک عالم دین نیست،‌ کارهای اقتصادی عمرانی دارد و  کارهای فرهنگی اما به معاز فرمود،‌ ای معاذ: اظهِرْ أمْرَ الاسلامِ کلَّهُ ، پیاده کن اسلام را تمامش را ،‌ صغيرَه و کبيرَه ،‌ مسائل کوچک اسلام را و مسائل کلان اسلام را ، و لكن اكثر همك الصلوة ،‌ اما بیشترین دغدغۀ ‌تو نماز باشد. امیرالمؤمنین (ع) در نامه اش به استاندار مصر فرمود: إِجْعَلْ أَفْضَلَ أَوْقَاتِكَ لِلصَّلَاةِ. گل وقت خود را،‌ پربهاترین وقتِ‌شبانه روز خود را  برای نماز قرار بده. به استانداران، ‌به قاضیان،‌ به فرماندهان نظامی پیامبر و امیرالمؤمنین امر می کردند خودتان امام جماعت بشوید. دغدغۀ برپایی نماز جماعت را داشته باشید. فرمود: نماز صورت دین شما است. سیمای دین شما است. نماز کلید بهشت است. نماز میزان وسیلۀ سنجش مردم است.

وهی الاخر وصايل الانبيا، آخرین دغدغه و وصیت انبیاء نماز بوده ،‌ما دشمنی داریم که در قرآن 99 بار نامش آمده 88 بار به نام شیطان  11 بار به نام ابلیس، 14 خداوند در قرآن فرموده است: او دشمن است، مسلمانان بیدار باشید. فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً ،  او را دشمن حساب کنید.احادیث به ما می گوید  شیطان با نماز مخالف است مواظب باشید.

إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللّهِ وَعَنِ الصَّلاَةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ. شیطان اولین هدفش این است که می خواهد بین شما دودستگی و تفرقه ایجاد کند و هدف دوم یاد خدا را و اقامۀ‌ نماز را می خواهد راهش را ببندد. امروز هم شیاطین جنی و انسی، ابرقدرت ها، ‌استکبار جهانی،‌ در قالب فیلم در قالب رمان و قالب انیمیشن اینها هدفدار کار می کنند. یکی از هدف هایشان خاموش کردن فروغ نماز است. خلوت کردن مساجد از نوجوانان و جوانان است.

حضرت عیسی (ع) در گهواره که به زبان آمد یکی این را گفت : وَأَوْصَانِی بِالصَّلَاةِ وَالزَّکَاةِ مَا دُمْتُ حَيّا ، تا زنده ام خداوند مرا به نماز و زکات سفارش فرموده، آنقدر نماز اهمیت دارد که ابراهیم خلیل سرزمین خوش آب و هوای فلسطین را ترک کرد و به مکه آمد برای چی؟ برای حج؟ نه ، گفته برای نماز، رَّبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِن ذُرِّيَّتِی بِوَادٍ غَيْرِ ذِی زَرْعٍ عِندَ بَيْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُواْ الصَّلاَةَ. من خانواده ام را اسکان دادم در سرزمین بی آب و علفی، نزدیکِ‌خانۀ‌تو ای خدا ،‌ رَبَّنَا لِيُقِيمُواْ الصَّلاَةَ،  پروردگارا هدف من اقامۀ‌نماز است.

کسانی بودند حاضر بودند مسلمان شوند ولی نماز نخوانند. از جمله مردم طائف ، پس از فتح طائف طائفی ها مقاومت می کردند. جمعی از نمایندگان طائف نزد پیامبر آمدند که ما همۀ‌ اسلام را می پذیریم ولی نماز نمی خوانیم، ‌پیغمبر قبول نکرد مسلمانی آنها را . فرمود رَبَّنَا لِيُقِيمُواْ الصَّلاَةَ لَه ،  در دینی که همه چیز هست اما نماز نیست خیر نیست. ما گاهی این حدیث را می خوانیم نماز ستون دین است ولی قبول نداریم.

ستون را حساب می کنیم مثل ستون های ینولیتی که بچه ها در سن تئاتر می گذارند و بعد از تمام شدن نمایش هم آن ستون ها را بر می دارند و هیچ سقفی هم فرود نمی‌آید. ما باید در عمل نشان بدهیم که نماز ستون دین است.  یک مدیر مدرسه،‌ یک مدیر اداره وقتی به نماز اهتمام ندارد چطورمی تواند ادعا کند که نماز  ستون دین است. یک استاندار،‌یک فرماندار که صد روز می گذرد یک روز در نمازِ‌ جماعت حضور پیدا نمی‌کند چطور می تواند ادعا کند که نماز ستون دین است؟

آن مرد نابینا وقتی به پیامبر گفت گاهی کسی نیست من را بیاورد مسجد من در خانه تنها نماز میخوانم قبول است؟ پیغمبر فرمود نه جماعت، یک طنابی از خانه به مسجد وصل کن حتی وقتی که کسی نیست دستت را به طناب بگیر و به مسجد بیا. حالا اگر وزیر باشد پیغمبر به او چه می گوید؟ وزیر جمهوری اسلامی ایران،  مدیر، فرمانده، می‌گوید من نمازم را در اتاق خودم می خوانم، قابل قبول نیست. در میدان جنگ آیۀ 102 از سوره نساء‌ پیغمبر را موظف کرد با اینکه خطر داشت  ممکن بود چند نفر کشته شوند، بعضی ها مجروح شوند،‌ جماعت،‌ فرادی نه. 3 نفر بودند مسلمان ها،‌ پیامبر، امیرالمومنین،‌ حضرت خدیجه. روبروی مشرکان به جماعت نماز می خواندند،‌این معنا دارد. کسانی که تاریخِ‌اسلام نوشته اند گفته اند اولین خونی که در اسلام ریخته شده برای نماز بوده،‌ مسلمان ها یک زمینی را گرفته اند در خارج از مکه می رفتند پنهانی نماز را به به جماعت می خواندند،‌مشرکان مطلع شدند درگیری پیش آمد ،‌ خونی ریخته شد،‌ این ها نشانۀ‌اهمیت نماز است. پیامبر در لحظۀ‌آخر عمرش نگرانی اش از نماز نخواندن نبود از سبک شمردن نماز بود.

استخفاف  یعنی چه ؟ یعنی نماز می خوانم در اتاقِ خودم. نماز می خوانم آخر وقت. اینها استخفاف نماز است. امیرالمومنین می دانسته استاندار تراکم کار دارد، اشتغالاتش زیاد است به او فرموده اول وقت نماز بخوان ،‌ اینها معنادار هستند.

حکومت هم از نظر رهنمودهای پیامبر و ائمه کارهایی که باید برای نماز بکند مجبور کردن نماز نیست ولی تبلیغات برای نماز،‌ آموزش برای نماز، تمهیدات برای نماز، تشویق برای نماز،  اینها کار حکومت است.

مطمئناً هیچ کس طرفدارِ نماز اجباری،‌ نماز تشریفاتی، ‌نمازِ ریایی نیست. اینها که همه می‌دانند خاصیت ندارد. اما خودِ‌قران فرموده: الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ.خداپرستان کسانی که وقتی به قدرت می رسند،‌ حکومت را در دست می گیرند اولین اقدامشان این است که نماز را به پا می دارند،‌ وَآتَوُا الزَّكَاةَ ، بازار زکات را گرم نگه می دارند وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ ،‌ در رأسش اقامۀ‌نماز است. الان این بیداری اسلامی که خبرش دنیا را گرفته،‌ ایران اعلام می کند که این بیداری اسلامی اسمش است نه بهارِ‌عربی از کجا؟ از همان نماز،‌ این نماز را که منها کنیم، وقتی در میدان الله اکبر می گویند همه در کنارِ‌هم خدا را می پرستند این لقبِ بیداری اسلامی پیدا می کند.

از خداوند می خواهیم که همۀ‌ما را نسبت به نمازی که قرآن از ما خواسته و پیامبر عزیز و امام زمان از مان  انتظار دارند هم آگاه و هم عامل قرار بفرماید.