■ جلوه های معنوی عاشورا
حجة الاسلام والمسلمین جواد محدثی
قیام جاوید امام حسین (ع) و حادثه کربلا دارای ابعاد مختلفی است که هر بعدی می تواند برای ما درس آموز و الهام بخش باشد. ابعاد حماسه، جوانمردی، تربیت و سازندگی، اخلاق و معاشرت، معنویت و عرفان، وفا به بیعت، ولایت و رهبری، سیاست و امور اجتماعی و... از این جمله است.
برای آن که نگرش به عاشورا تنها از بعد حماسی نباشد و این حادثه را در آن بُعد، خلاصه نکنیم، به بعد معنوی عاشورا و جلوه هایی که در آن یک شب و روز داشته است، می پردازیم.
تکیه بر جلوه های معنوی عاشورا، هرگز به معنای غفلت از بعد حماسی آن نیست؛ بخصوص برای جوانان، از این زاویه باید مطرح شود که آمیختن «حماسه» به «عرفان» و «مبارزه» به «معنویّت»، ضرورتی است که بدون آن، ماهیّت قیام عاشورا و چهره پر فروغ شهدای کربلا و سیدالشهدا (ع) دچار تحریف می شود.
نماز
از عالی ترین نمونه های معنوی پیوند با خدا «نماز» است. این ارتباط معنوی، حتّی در مبارزه و جهاد هم به مجاهد راه خدا روحیّه می بخشد. جایگاه مهم نماز در اسلام روشن است. حضرت علی (ع) در جنگ صفین به یکی از یاران خود فرمود: «ما برای نماز با این قوم می جنگیم». امام حسین (ع) نیز، از اقامه کنندگان نماز است، همچنانکه در زیارتنامه های او آمده است: «أشهد أنّک قد أقمتَ الصلاة وآتیت الزکاةَ1».
امام حسین (ع) در مسیر راه کربلا همراه با سپاه حرّ نماز جماعت برگذار کرد. شب عاشورا هم مهلتی که از سپاه کوفه درخواست کرد، برای نماز خواندن بود: «فهو یعلَم أنّی کنتُ أُحبُ الصلاة2» .
طبق نقل ها، امام حسین (ع) و اصحابش تمام شب عاشورا را به نماز و استغفار و تضرّع به درگاه الهی پرداختند: «وَباتَ الحسینُ (ع) وَأصحابه طولَ لیلتهِم یُصَلُّونَ ویستغفرون ویتضرّعون3...».
شب عاشورا، شب مناجات و نماز و دعای اصحاب امام بود. به نقل مورّخان، زمزمه نماز و نیایش و تضرّع، از خیمه های اصحاب، همچون کندوی زنبور عسل به گوش می رسید:
«لهم دَویُّ کندویّ النّحلِ وهم مابین راکعٍ وساجِدٍ وقارئٍ للقرآن4».
ظهر عاشورا نیز وقت نماز، ابوثمامه صائدی به سیدالشهدا یادآور شد که وقت نماز است، دوست دارم خدا را در حالی ملاقات کنم که این نماز را که وقتش رسیده است بخوانم. امام نگاهی به آسمان کرد و فرمود: «نماز زا یادآوری، خدا تو را از نمازگزاران و ذاکران قرار دهد، آری! اینک اول وقت نماز است»:
«ذکّرتَ الصّلاة، جعلک الله من المصلّین الذاکرینَ، نعم هذا أوّل وقتها5» . آنگاه فرمود: «از آنان بخواهید تا دست از جنگ بردارند تا نماز بخوانیم».
سعید بن عبدالله حنفی نیز، در روز عاشورا شهید نماز شد. وی جلوی امام حسین ایستاد تا تیرهایی که از چپ و راست امام رها می شد به آن حضرت اصابت نکند. آنقدر تیر بر او خورد که وقتی نماز امام حسین (ع) تمام شد، این شهید سعید، بر زمین افتاد شهید شد6.
پیروان نهضت اباعبدالله نیز باید به نماز اهتمام ورزند و آن را در رأس امور خویش قرار دهند، بخصوص عزاداران حسینی نباید نماز را که واجب دینی است، فدای مراسم سینه زنی و عزاداری که مستحب است قرار دهند و توجه داشته باشند که نماز، مایه برخورداری از شفاعت حسین (ع) است.
1 . مفاتیح الجنان، زیارت امام حسین در نیمه رجب،ص441.
2 . موسوعة کلمات الامام الحسین، ص392.
3 . بحارالأنوار، ج45، ص3.
4 . حیاة الامام الحسین بن علی، ج3، ص175.
5 . مقتل خوارزمی، ج2، ص17؛ اعیان الشیعه، ج1، ص606.
