پاسخ: 1- میزان ضعف یا قوت در آگاهی و شناخت در حوزه مسائل دینی بویژه توحید – نبوت – امامت – عدل و معاد و نیز ارزش های اخلاقی ضعف و قوت ما در نماز را تعیین می کند.

فراموش نکنیم که نماز یک قطعه از پازل تکالیف دینی و اعتقادات مذهبی ماست. کاهلی نماز محصول ضعف در شناخت و پذیرش در سایر ابعاد دین می باشد. ساده ترین راه، مطالعه کتابهایی در زمینه های دینی و نماز می باشد.

2- تجربه های تلخ یا شیرین از نماز یا محیط های مذهبی تأثیرات فوق العاده در گرایش و یا عدم گرایش به نماز خواهد داشت. مسافرت های خانوادگی و فامیلی به اماکن متبرکه و زیارتگاه ها اگر توأم با خاطرات خوش و شیرین همراه باشد همراهان را به نماز و ارزش های دینی علاقمند می سازد.

3- معاشرت و تعامل با خوبان خویشان و اطرافیان اگر اهل نماز و رعایت شئون اخلاقی و دینی باشند، در تقویت بنیه ی دینی و علاقمندی به نماز و انجام تکالیف شرعی نقش بسیار مهمی دارد، تا آنجا که در روایات آمده است: انسان به آئین دوستان و معاشرانش می باشد.

4- گناه، سم روح و روان است. اگر روان خود را مسموم کنیم تا زمانی که با توبه سم گناه را از روح و روان خود پاکسازی نکنیم، حقیقت تلخ خواهد بود و نماز زجرآور و از هر آنچه خوب است گریزان خواهیم شد. دروغ، غیبت، اتلاف وقت، اسراف، خودنمایی و مدگرایی، بدحجابی و معاشرت با اهل معصیت، .... از جمله سموم مهلک اند .

5- انتظار ناروا از نماز. استفاده ابزاری از نماز جهت تأمین نیازهای غریزی نیز از جمله موانع رسیدن به مقام اهل نماز و دعا و عبادت است. کم نیستند افرادی که خدا را برای خرمایی خواهند. نماز می خوانیم تا پولدار بشویم، نماز می خوانیم تا صاحب مسکن بشویم و یا در دانشگاه قبول بشویم. دختر خانمی می گفت من نماز می خواندم و دعا می کردم تا شوهر خوبی نصیبم شود حالا که نشده دیگر نماز نمی خوانم.

این گروه از افراد وقتی از نماز محصول دنیوی و غریزی بدست نمی آورند بدنبال بهره گیری از خرافات رمال و فالگیر و دعانویسهایی که خود دعا را قبول ندارند و دهها روش غیر عقلی و دینی دیگر می روند. اینان نمی توانند اهل نماز و عبادت واقعی باشند مگر با توبه و استغفار، دل و روح خود را پاک نمایند.

لقمه حرام، شب نشینی های طولانی حتی اگر حرام بنیی در آن صورت نگیرد (همین که وقت تلف می شود و حال و هوای مجلس لهو است و بیهودگی) ذهن و ضمیر آدمی را آلوده ساخته و قوت و قدرت عبادت و نماز را به حداقل رسانده یا انسان را به بی نمازی و گناهان بزرگ تر فرو می غلتاند خداوند می فرماید: «كُلُوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا » خوراک (خوراک جسمی – فکری و روحی) خود را پاک کن عمل صالح (نماز و ...) نیز پشت سر آن خواهد آمد.(سوره مۆمنون آیه 51)

6- عدم پاسخگویی صحیح، صریح و به موقع به پرسش ها و ابهاماتی که گاهی از سوی نمازگزاران طرح و تبیین می شود موجب دور ماندن نمازخوان ها از شناخت و آگاهی های لازم در حوزه دین و دعا و نماز شده و به دنبال آن رغبتی به نماز نشان نمی دهند.

7- زور و اجبار و تحمیل نیز که گاهی از سوی والدین در برخی خانواده ها علیه فرزندان و بعضا علیه همسر اعمال می شود موجب انزجار نسل جوان از ارزشها و فرائض دینی شده در این میان نسبت به نماز شرطی انزجاری می شوند یعنی نماز و نمازگزاران را با زور و تحمیل و تحقیر توأمان تداعی نموده و از نماز و نمازخوان ها فاصله می گیرند. غنچه با زور گل نمی شود. فراموش نکنیم که تمامی سوره های قرآن (جز یکی) با رحمن و رحیم آغاز شده و بهترین راه تقویت بنیه دینی در بین مردم زبانی نرم و استدلالی محکم و موعظه ای شیرین و نیکو داشته شده است.

8- تأخیر در انجام فریضه مهم نماز و بی اهمیت جلوه دادن عبادات نیز از عوامل زمینه ساز دوری و کاهلی در نماز خواهد شد نماز هم به لحاظ قالب (شکل) هم به لحاظ قیمت (محتوا) می بایست زیبا و غنی اقامه شود تا برای خود و دیگران انگیزه و عشق بیشتری برای به پا داشتن نماز فراهم شود.9

9- در مورد فرزندان می بایست فرآیند تربیت دینی از قبل از ازدواج – اذان اقامه در گوش راست و چپ نوزاد – نام نیک نهادن – بردن کودکان به مسجد و نماز جماعت و اماکن متبرکه – بیان قصه های جذاب درباره ی نماز – تهیه و تدارک وسایل و فضای مناسب برای نماز (سجاده و لباس نماز زیبا و خوش رنگ، عطر، تسبیح و مهر تمیز و ...) مورد توجه جدی قرار گیرد.

10- انسان نسبت به زمان و مکان شرطی می شود به عبارتی اگر جا و مکان مخصوصی برای اقامه نماز در نظر گرفته شود و سعی در به جا آوردن نماز در زمان مقتضی شود اعضای خانواده در همان زمان و آن مکان به راحتی و بدون زحمت و یا فراموشی حال و هوای نماز می یابند.

11- دیر خوابیدن موجب دیر بیدار شدن و سنگینی به هنگام نماز صبح خواهد شد. پس باید به موقع بخوابیم تا صبح به موقع و سرحال برای اقامه نماز بیدار بشویم.

12- شام دیر هنگام باعث سستی و بی حالی خواهد شد. برای مقابله با تنبلی و سستی به هنگام صبح و شام زودتر صرف شود.

حرام
13- لقمه حرام، شب نشینی های طولانی حتی اگر حرام بیّنی در آن صورت نگیرد (همین که وقت تلف می شود و حال و هوای مجلس لهو است و بیهودگی) ذهن و ضمیر آدمی را آلوده ساخته و قوت و قدرت عبادت و نماز را به حداقل رسانده یا انسان را به بی نمازی و گناهان بزرگ تر فرو می غلتاند خداوند می فرماید: "کلوا من الطیبات و اعلمو ا صالحاة" خوراک (خوراک جسمی – فکری و روحی) خود را پاک کن عمل صالح (نماز و ...) نیز پشت سر آن خواهد آمد.

14- اعتیاد و یا علاقه زیاد به تماشای برنامه های غیرعلمی و آموزشی تلویزیون و ماهواره و اینترنت روح و روان آدمی را در هم پیچیده و تمرکز و توانایی انسان را در زمینه های علمی و ایمانی بشدت کاهش می دهد. کسانی که روزانه بیش از یک ساعت و نیم از رسانه های تصویری برای تفریح و تماشای فیلم ها و سریال های حتی آموزنده صرف می کنند بدانند که مغز و ذهن آنان خرفت و غیر خلاق و تنبل و غیر فعال شده و نسبت به ذکر و فکر و نماز، بی حال و بی تفاوت می شوند.

معاشرت و تعامل با خوبان خویشان و اطرافیان اگر اهل نماز و رعایت شئون اخلاقی و دینی باشند، در تقویت بنیه ی دینی و علاقمندی به نماز و انجام تکالیف شرعی نقش بسیار مهمی دارد، تا آنجا که در روایات آمده است: انسان به آئین دوستان و معاشرانش می باشد

15- ریشه تمامی بدبختی ها و دین گریزی ها و گناهان انسان، حب دنیا است. علاقه به دنیا، جایی برای علاقه و ایمان به امور معنوی باقی نمی گذارد. چه زیبا فرموده است امام صادق (علیه السلام) که: حب الدنیا رأس کل خطیئه – و امیرمۆمنان (علیه السلام) تأکید فرموده: حب الدنیا یفسد العقل؛ علاقه به دنیا عقل را ضایع می کند. حب دنیا حتی فرزندان ما را نیز نسبت به نماز و عبادت بی تفاوت می کند.

بنابراین زهد و ساده زیستی و قناعت گوهر گرانبهایی است که ریشه همه دلبستگی ها و وابستگی های کاذب را می سوزاند، و فرصت و فضای عبادت و اقامه نماز واقعی و تأثیرگذار را هم می سازد .

16- حضور در مساجد و نماز جماعت، به خصوص در مساجدی که از فضای مادی و معنوی خوبی برخوردارند مساجدی که با مدیریت خوب و امام جماعت پویا و متعهد و آگاه، اداره می شوند، در تقویت علاقه و اعتقاد ما و فرزندانمان به دین و عبادات و نماز تأثیر فوق العاده ای دارد این مهم نباید مورد غفلت نمازگزاران و تصمیم گیران مساجد قرار گیرد.

مسجد باید انسان را یاد مساجد صدر اسلام بیندازد مسجد نباید شبیه کاخ ها و اماکن اشرافی باشد مسجد نباید فقط برای نماز آن هم روزانه چند دقیقه قبل و بعد از نماز باز باشد. مسجد باید دانشگاه باشد مطالعه کتابهای مذهبی تفسیر قرآن و حدیث، سخنرانی و کلاس های آموزش مهارتهای زندگی حضور مشاوران مذهبی و روانشناسان و کارشناسان متعهد برای حل مشکلات فکری و فرهنگی و حتی خانوادگی و تربیتی و ایجاد فضایی با نشاط و معنوی، زمینه های زیبایی را برای حضور نسل جوان در مساجد و انس با نماز فراهم می سازد.

مسجد نباید نسل جوان و نوجوان را به یاد مجالس ختم و ترحیم و سوگواری بیندازد نباید بلند گوههای مسجد همسایه ها را آزار دهد. تریبونهای مساجد نباید بطور رایگان در اختیار افراد کم سواد و کج سلیقه که توانایی دفاع جانانه از ارزشها و مبانی دینی را ندارند قرار گیرد.
منبع: تبیان