پاسخ: بي اعتنايي به نماز و توجه نكردن و عدم رسيدگي به آن، سبب شده كه نماز امري ساده، بي ارزش و پيش پا افتاده شناخته شود و گروهي آن را كاري بي فايده و عملي بي اثر در زندگي خود بدانند و حتي كار به جايي برسد كه عده اي بگويند نماز چه اثري در زندگي دارد و حال آن كه هر كسي به ميزان معرفت و شناخت خود از نماز بهره مي برد و چون معرفت و ايمان افراد با هم متفاوت است، نمازهاي آن ها و آثار آن نمازها نيز مختلف است.

از مجموع آيات و روايات، بر مي آيد كه نمازها از نظر اثرگذاري بر سه قسم است:

1- نماز بي اثر:
نمازهايي كه مهر« باطل»، بر روي آن ها نقش مي بندد. چه بسيار افرادي كه به دليل كوتاهي در فراگيري احكام و عدم آشنايي با احكام نماز، حتي بدون اين كه خودشان هم متوجه باشند نمازشان باطل است از همين رو بهره اي از آثار نماز نمي برند و يا آن كه نماز خود را به جهت ديدن ديگران (ريا)، مي خوانند و به محض دگرگون شدن شرايط و بر هم خوردن اوضاع، ديگر نه از نماز خبري است و نه از نمازگزار.

2- نماز با اثر كم يا متوسط:
عمده نمازها اين گونه است. نمازهايي كه بدون خشوع و خضوع، بدون مراعات شرايط بدون رعايت آداب باطني و عرفاني و... خوانده مي شود.

3- نماز پراثر:
نمازهاي نابي كه تمامي شرايط قبولي نماز در آن رعايت مي شود. اين نماز بهترين وسيله براي قرب به خدا، جامع ترين مظهر عبوديت و بندگي و كامل ترين نمونه شكر و سپاسگزاري است. اين نماز عامل نيرومند و مؤثري است در صلاح حال فرد و جامعه و عبادتي است كه از جهت تربيت و سازندگي به راستي، بي نظير است. [1]چنين نمازي است كه انسان را به تمامي آثار و بركات نماز نائل مي نمايد و نمازگزار به خوبي از بركات آن بهره مي برد.
بطور مسلم اگر انسان مومن به نماز خود توجه نمايد و رابطه اش را با خداي خود هر چه قدر هم كه ضعيف و كم رنگ باشد، قطع ننمايد و همين ارتباط ضعيف را روز به روز تقويت نمايد تا به تدريچ به درجات عالي قرب و معرفت خداي متعال برساند نماز تاثير خود را در تمام جوانب زندگي انسان خواهد گذاشت اما به شرط اين كه:
گرت هواست كه معشوق نگسلد پيوند *** نگاه دار سر رشته تا نگه دارد
لذا انسان با ايمان بايد بكوشد با تمرين و تصميم و اراده قوي به نمازش عمق و شور و حال ببخشد و با مراجعه به علماي دين و مطالعه كتاب هايي كه درباره احكام نماز و هم چنين اسرار و نكات ظريف نماز بيان گرديده و نيز مطالعه شرح حال بزرگاني كه به نماز عشق مي ورزيده اند و نماز آن ها نمونه اي از معراج مؤمن بوده به تدريج و كم كم بر حضور و توجه در نمازش بيفزايد و شور و نشاط خود را در حال نماز بيش تر نمايد تا از اين طريق نمازي كامل و قابل قبول درگاه الهي را اقامه نموده و به دنبال آن آثارو بركات نماز را روز به روز در زندگي خود بيش تر لمس نمايند هر چند اين تاثير گذاري در دراز مدت و اندك اندك صورت پذيرد.

در پايان ذكر چند نكته ضروريست:

اول - آثار متعددي كه براي عبادتي مانند نماز در روايات بيان شده به اين معنا نيست كه لزوما همه آن ها با هم در يك فرد ظهور مي يابد بلكه ممكن است در هر فردي متناسب با شرايط روحي و جسمي او برخي در آن ها تحقق يابد و يا در فردي كه آمادگي و زمينه كامل دارد همه آن ها محقق شود.

دوم - تحقق آثار مادي و معنوي فراواني كه در آيات و روايات براي نماز بيان شده مشروط به وجود شرايطي مثل اخلاص و توجه و حضور در نماز و مانند آن مي باشد و علاوه بر آن بايد موانع موجود بر سر راه تحقق اين آثار نيز بر طرف گردد. مثلا اگر انسان نماز شب بخواند ولي از گناهان پرهيز نداشته باشد و يا نسبت به والدينش رعايت احترام را نكند و يا به حق الناس بي توجه باشد بدون شك اين آثار زمينه تحقق و تبلور پيدا نمي كند و يا در حد ضعيفي كه قابل احساس و درك نيست ظاهر مي گردد.

سوم - گاهي ظاهر نشدن آثار لطف خداوند است و خداوند مي خواهد كه بنده اش هميشه در خانه او بيايد و با او سخن بگويد و نجوا كند و اگر اين آثار را زود و سريع به بنده نماز شب خوان بدهد دچار غرور و خود بيني مي شود و اين غرور و عجب مانع رسيدن او به مقامات و درجات بالاتر و عالي تر گردد. پس در واقع اين لطف مخفي خداوند در حق بنده اش مي باشد.

پي نوشت :
[1] - مجتبي كلباسي، يكصد پرسش و پاسخ درباره نماز، ستاد اقامه نماز، پاييز 80 ش، چاپ نهم، ج 2، ص 117
كتاب پرسش ها و پاسخ هاي نماز، سيد حسن موسوي (مركز تخصصي نماز)