پاسخ: در روایات چنین آمده است:
الف. استحباب استغفار میان دو سجده[1]
1. روزى امام صادق(ع) به حَمّاد بن عیسى فرمود: «اى حمّاد! آیا می‌توانى خوب نماز بخوانى؟» به امام عرض کردم: اى سرور من! "کتاب حریز"[2] را که درباره نماز است در حافظه دارم. آن‌حضرت فرمود: «عیبى ندارد، اى حماد! برخیز و نماز بخوان». حماد می‌گوید: در برابر حضرت صادق(ع) بپاخاستم و رو به قبله نماز را شروع کردم، به رکوع رفتم و سجده کردم. آن‌گاه امام فرمود: «اى حماد! نیکو نماز نمی‌خوانى! ...». حماد می‌گوید: در خود احساس خوارى کردم و به امام گفتم: فدایت شوم، نماز را به من بیاموز. پس امام برخاست، رو به قبله ایستاد و ...» [و امام(ع) اجزای نماز را بجا آورد تا این‌که رسید به سجده]، سپس امام سر از سجده برداشت و چون درست به حالت نشسته درآمد تکبیر گفت. آن‌گاه بر ران چپ نشست و روى پاى راست را بر کف پاى چپ‏ قرار داد و فرمود: «أستَغفرُ اللهَ ربّى و أتوب إلیه» (یعنی از پروردگارم خدا آمرزش می‌طلبم و به درگاهش، توبه می‌کنم). سپس در حال نشسته تکبیر گفت و سجده دوم را به‌جاى آورد...».[3]
2. امام صادق(ع) می‌فرماید: «هرگاه سرت را [از سجده‏] برداشتى، میان دو سجده بگو: «اللّهمَ‏ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ أجِرْنِی وَ ادْفَعْ عَنِّی إِنِّی‏ لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ تَبَارَکَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ»؛[4] بار خدایا! مرا بیامرز، و بر من، رحم آور و پناهم ده و از من، حمایت کن که من به هر خیرى بر من بفرستى، نیازمندم. بزرگ و خجسته است خدایى که پروردگارِ جهانیان است.
ب. استحباب استغفار پس از تسبیحات اربعه[5]
عبید بن زُراره می‌گوید: از امام صادق(ع) درباره دو رکعت آخر نماز ظهر پرسیدم. فرمود: «خدا را تسبیح و ستایش می‌گویى و از گناهانت، آمرزش می‌خواهى...».[6]
ج. ثواب استغفار به طور کلی
هرچند درباره استغفار بعد از تسبیحات اربعه در نماز ثواب خاصی ذکر نشده است، اما می‌توان گفت که ثواب کلی استغفار (آمرزش‌خواهى) شامل کسی که در نماز استغفار کند، هم بشود؛ چرا که از منظر قرآن و احادیث؛ استغفار، افزون بر پاک‌سازى گناهان، شیطان را از انسان دور می‌کند، دل را جلا می‌دهد، نور علم را در دل جلوه‌گر می‌سازد، غم و اندوه را از دل می‌برد، به رزق وسعت می‌بخشد و در یک جمله، از انواع آفات مادّى و معنوى پیشگیرى می‌نماید و انواع برکات دنیوى و اخروى را براى انسان به ارمغان می‌آورد؛ از این‌رو گفتن و تکرار این ذکر با حضور قلب در هر فرصتى که پیش آید، بویژه لحظات حسّاس و پُربرکت؛ مانند: سحرها، در نماز، ماه‌هاى رجب، شعبان و رمضان، توصیه شده است.
در این‌جا برای نمونه؛ به ذکر چند روایت درباره ثواب استغفار بسنده می‌شود:
1. رسول خدا(ص): «هر کسی پیوسته استغفار نماید، خداوند براى او در هر تنگنایى، راهى براى بیرون آمدن، و در هر اندوهى، گشایشى قرار می‌دهد و از آن‌جا که او نمی‌پندارد، روزی‌اش می‌دهد».[7]
2. امام على(ع): «خداوند سبحان، استغفار را مایه فراوانىِ روزى و رحمت مردم قرار داده و فرموده است: "از پروردگارتان آمرزش بخواهید؛ همانا او بسیار آمرزنده است. [تا] بر شما از آسمان بارانِ پى در پى فرستد. و شما را به اموال و پسران، یارى کند، و برایتان باغ‌ها قرار دهد و نهرها براى شما پدید آورد."[8] پس، رحمت خدا بر کسى که به توبه‌اش روى آورد و از خطایش پوزش طلبد و به استقبال مرگش رود!».[9]
3. امام باقر(ع): «هر کس بعد از هر نماز واجب و پیش از آن‌که پاهایش را بگشاید [و دنبال کار دیگرى برود]، سه بار بگوید: "أستَغفِرُ اللهَ الَّذی لا إلهَ إلّا هُوَ الحَیُّ القَیّومُ، ذُو الجَلالِ وَ الإِکرامِ و أتوبُ إلَیهِ" (از خداى یگانه زنده بر پا دارنده با جلال و شُکوه و گرامى، آمرزش می‌خواهم و به سوى او باز می‌گردم)، خداوند عزّ و جلّ گناهانش را می‌آمرزد، حتّى اگر مانند کف دریا [فراوان‏] باشد».[10]

[1]. ر. ک: محقق داماد، محمد، کتاب الصلاة، ج ‏4، ص 106، قم، مؤسسة النشر الإسلامی‏، چاپ دوم؛ حکیم، محسن‏، مستمسک العروة الوثقى، ج ‏6، ص 394، قم، مؤسسه دار التفسیر، چاپ اول.
[2]. علمای رجال اشاره کرده‌اند که حریز بن عبدالله سجستانی چندین کتاب داشته است و اغلب روایات وی، راجع به نماز بوده که تقریباً تمام متن اثر مشهور حریز، کتاب الصلاة، در باب الصلاةِ کتب اربعه شیعه باقیمانده است. ر. ک: نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 144 – 145، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏3، ص 311 – 312، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[4]. کافی، ج ‏3، ص 321.
[5]. ر. ک: خویى، ابو القاسم‏، شرح العروة الوثقى، ج ‏14، ص 451، قم، شرکت التوحید نشر، چاپ اول؛ مستمسک العروة الوثقى، ج ‏6، ص 258 – 259.
[6]. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج ‏2، ص 98، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[7]. قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات (سلوة الحزین)، ص 86، قم، مدرسه امام مهدی (عج)، چاپ اول، 1407ق.
[8]. نوح، 10.
[9]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خطبه 143، ص 199، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[10]. کافی، ج ‏2، ص 521.