■ جملهی «سمع الله لمن حمده» که به عنوان ذکر بعد از رکوع گفته میشود، جملهای خبری است یا انشایی؟ (خدا ستایشها را میشنود، یا: خدایا! به ستایشها توجه کن)؟
پاسخ از طرف محمد دماوندی: حمد و ستایش خدا هم در شناخت خداوند دارای جایگاه ویژهای است و هم در تربیت انسان. به بیان دیگر، حمد خدا هم در شناخت توحید دارای نقش و جایگاه ویژه است، و هم در تربیت موحد.[1] به همین جهت در روایات به حمد و ستایش خدای متعال سفارش شده و برای آن آثاری بیان شده است:
مفضل از امام صادق(ع) درخواست نمود تا دعای جامعى(تمام و کاملى) به او بیاموزد. امام(ع) فرمود: خدا را حمد و ستایش کن، زیرا هیچ نمازگزارى نیست جز اینکه (آن زمان) براى تو دعا کند (زیرا هر نمازگزارى در نماز) میگوید: «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ»، خداوند بشنود سخن کسى را که او را ستایش کند.[2]
شاید این پرسش در ارتباط با روایت مطرح شود که عبارت یاد شده، عبارتی خبری است و دعایی در آن وجود ندارد، پس چگونه امام(ع) اعلام میدارد که تمام نمازگزاران برای ستایشگر خدا دعا میکنند؟
در پاسخ باید گفت؛ اگرچه این عبارت، از لحاظ شکلی، جمله خبری است، اما نوعی دعا نیز در آن نهفته است؛ یعنی «إِلَهِی اسْمَعْ مَنْ حَمِدَک»، خدایا بشنو از کسی که ستایشت میکند. مواردی از این دست که جملهای خبری بیان شده، اما معنای انشاء و درخواست در آن نهفته است، در زبان عربی – و دیگر زبانها – فراوان است. از اینرو روایت یاد شده قابل درک و پذیرش خواهد بود.
مانند فردی که فرزندی را در حال آزار پدر و مادرش میبیند و به او میگوید که «عاق والدین عاقبت به خیر نخواهد شد» که در این جمله خبری، جمله انشایی دیگری نهفته است که پدر و مادرت را آزار مده!
[1]. «حمد و تسبیح»، 9821؛ «تفاوت میان حمد، مدح و شکر»، 18086؛ «نقش حمد و ستایش خدا در تکامل انسان»، 44034؛ «جایگاه حمد در معارف دینی»، 74266.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 503، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
■ مگر نه اينکه خداوند در همه جا حاضر است پس چرا نماز به سمت کعبه خوانده مي شود؟
قرآن كريم مىفرمايد:« فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ...» ؛«پس روى كن به طرف مسجدالحرام و شما مسلمين نيز هر كجا باشيد در نماز روى بدان جانب كنيد»، و نيز مىفرمايد:« وَ مِنْ حَيْثُ خَر ...
■ چه فرقی بین نمازهای واجب و مستحب وجود دارد؟
در نمازهاى مستحب، برخى ارفاقها وجود دارد كه در نمازهاى واجب نيست:
1.نماز مستحب را، هم مى توان ايستاده خواند، هم نشسته.
2.در نماز مستحب، مى توان فقط سوره حمد را خواند و به ركوع رفت.
3.در نماز مستحب، شكّ ميان ركعت اوّل و دوّم، نماز را باطل نمى ...
■ چرا در نماز جماعت مأموم حمد و سوره را قرائت نميكند؟
درباره چرایی این امر به دو موضوع می توان به چند نکته اشاره کرد:
1- یکی از اسرار نماز جماعت تبعیت از امام است که نوعی تمرین ولایت مداری و اتحاد بر تبعیت از امام عادل است.
2- نماز جماعت كه به صورت گروهى برگزار مىشود، يك نفر امام و ديگران تابع و پيرو ...