پاسخ:
در باب فضیلت نماز شب و جایگاه ویژه آن در بین مستحبات و تأکیدات بسیار زیادی که درباره آن در روایات وجود دارد جای بحث و مناقشه نیست. زیرا مروری بر روایاتی که در باب نماز شب وارد شده است هر جویای مناجات و راز و نیازی را به یقین می رساند و تردیدی برای او باقی نمی گذارد. در اینجا به برخی از این روایات اشاره می کنیم.

جبرئيل (عليه السّلام) بر پيامبر خدا (صلّى اللّٰه عليه و آله) نازل گرديد، آن حضرت به او فرمود: اى جبرئيل مرا موعظه كن، جبرئيل گفت: اى محمّد تو هر گونه كه مى‌خواهى زندگى كن (ولى بدان كه ناگزير) خواهى مرد، و هر كس را مى‌خواهى دوست بدار ولى بالاخره روزى از او جدا خواهى شد، و هر چه مى‌خواهى انجام ده كه بالاخره آن را ملاقات خواهى كرد، بدان كه شرف و بزرگى مؤمن نماز شب او است.(1)

امام صادق (عليه السّلام) فرمود: شما را به نماز شب سفارش مى‌كنم كه آن سنّت پيامبر شما است و طريقه و شيوۀ صالحان و نيكوكاران پيش از شما، و برطرف كنندۀ درد و ناخوشى از تن‌هاى شما است.(2)

یکی دیگر از روایات در باب فضیلت و اهمیت نماز شب روایت زیر است:
وَ قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام)‏ لَيْسَ‏ مِنْ‏ شِيعَتِنَا مَنْ لَمْ يُصَلِّ صَلَاةَ اللَّيْلِ.(3) کسی که نماز شب نخواند از شیعیان ما نیست.

شیخ مفید (رحمه الله علیه) در توضیح روایت فوق می نویسد:
منظور از روایت فوق این است که کسی که نماز شب نخواند از شیعیان مخلِص نیست. البته کسی که فضیلت آن را باور نداشته باشد و مستحب موکد بودن آن را قبول نداشته باشد از شیعیان نخواهد بود. اما روایت فوق کسی را که از روی عذر یا کسالت نماز شب نخواهد از زمره شیعیان بیرون نمی کند زیرا نماز شب نافله و مستحب است و فریضه و واجب نیست هر چند مستحبی است که دارای فضلیت بسیار است.(4)
با توجه به توضیح مرحوم شیخ مفید (رحمه الله علیه) روشن می شود که نماز شب مستحب موکد است و ترک آن آدمی را از زمره شیعیان خارج نمی کند هر چند انکار فضلیت آن انکار یک اصل ضروری دین است و کسی که شیعه باشد آن را انکار نمی کند.

سوالات دیگری در باب نماز شب مطرح می شود که به ترتیب و به اختصار به پاسخ آنها می پردازیم.

س: آیا خواندن نماز شب با حالت خواب آلودگی و کسالت صحیح است؟
ج: خواندن نماز شب با حال خواب آلودگی و کسالت هم صحیح است هر چند آدمی در این حال حضور قلب نداشته باشد.

س: زمان نماز شب چه ساعتی است؟
ج: وقت نماز شب از نصف شب است تا اذان صبح ولی بهتر است در موقع سحر یعنی در ثلث آخر شب بخواند.(5) منظور از نیمه شب نیمه شب شرعی است.

س: آیا می توان قضای نماز شب را به جا آورد؟
ج: آری، در روایتی از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم: هنگامی که بنده ای برخیزد و قضای نافله را بخواند خدای سبحان ملائکه خویش را به تعجب فرا می خواند و می فرماید ای ملائکه، بنده من قضای نمازی را می خواند که بر او واجب نکرده بودم.(6)

س: آیا می توان نماز شب را با وجود امکان ایستاده خواندن، نشسته به جا آورد؟
ج: نماز نافله را می توان نشسته خواند، ولی در این صورت احتیاط این است که هر دو رکعت را یک رکعت حساب کند . مثلا به جای هشت رکعت نافله ظهر ایستاده، شانزده رکعت نشسته بخواند.(7)

س: دعا کردن چهل مومن در نماز شب سفارش شده است حال دعا کردن کسی که اهل نماز نیست به امید اصلاح او چه حکمی دارد؟
ج: چنین دعایی کاملا مطلوب است و چنین افرادی بیش از دیگران به دعا نیازمندند.

س: دعا برای کودکان در نماز شب چه حکمی دارد؟
ج: می توان برای کودکان در نماز شب دعا کرد برای آینده آنها برای عاقبت به خیر شدن آنان برای اینکه آنان فرزندی صالح و مفید برای جامعه و خانواده خود باشند و هزاران دعای دیگر. پس دعای برای کودکان همواره طلب آمرزش برای آنان نیست تا گفته شود آنان چه گناهی کرده اند و یا اینکه هنوز تکلیفی ندارند. دعای بیست و پنجم صحیفه سجادیه اختصاص به دعا برای فرزندان دارد که مطالب مهمی را در این دعا مطرح نموده است که طلب صحت و سلامت جسمی و دینی و اخلاقی بخشی از این دعاست.

لازم به ذکر است که خواندن سوره فلق و ناس و ذکر استغرالله واجب نیست. بلکه سفارش هست بهتر هست. لذا مثل نماز صبح هم که خوانده شود و سوره توحید قرائت شود و فقط نیت نماز شب و شفع داشته باشد کافی است. در باره نماز یک رکعتی هم همینطور فقط یک رکعت باید بخواند در قنوت آن هم می تواند هرچه می خواهد دعا کند. دعای به زبان فارسی هم طبق نظر برخی از مراجع قبول است(به نظر مرجع تقلید خود مراجعه کنید) همینکه بگوید خدایا مرا ببخش و از خطاهایم درگذر کافی است اگر نمی تواند کلمه استغفرالله را بگوید.

پی نوشت ها:
1 . قمّى، صدوق، محمّد بن على بن بابويه، من لایحضره الفقیه، مترجم: غفارى، على اكبر ، نشر صدوق، 1409 ه‍ ق، چاپ اول، تهران - ايران، ج 2، ص 158.
2 . همان، ص 159.
3 . مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ناشر: کنکره جهانی هزاره شیخ مفید،1413ق، چاپ اول، قم، ص 119.
4 . همان، ص 119.
5 . مکارم شیرازی، ناصر، رساله توضیح المسائل ، ناشر: انتشارات امام علی (علیه السلام)، 1391ش، چاپ چهل و هفتم، قم، ص 140.
6 . كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي (ط - الإسلامية) محقق ومصحح: علی اکبر غفاری، ناشر: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق، چاپ چهارم، تهران، ج 3، ص 488.
7 . مکارم شیرازی، ناصر، رساله توضیح المسائل ، ناشر: انتشارات امام علی (علیه السلام)، 1391ش، چاپ چهل و هفتم، قم، ص 139.

منبع: پرسمان اعتقادی