حجت‌الاسلام ساجدی پاسخ داد■ آیا می‌توان برای اصلاح سیاست از نماز بهره گرفت
به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، نماز در ابعاد مختلف دنیوی، اخروی، روحی، جسمی، فردی، اجتماعی، سیاسی، تربیتی، اخلاقی، فرهنگی و ... دارای آثار و برکات متعددی است، درباره آثار و برکات اخروی نماز می‌توان به مواردی نظیر اجابت اعمال دعا، پذیرش اعمال، میانجی میان نمازگزار و فرشته مرگ، چراغ روشن کننده قبر، همدم در شادی و گرفتاری و باران رحمتی بر قبر تا روز رستاخیر، توشه مؤمنان در سفر دنیا به آخرت، سبب گذشتن و عبور کردن از پل صراط اشاره کرد، همچنین نماز دارای برکات جسمی علاوه بر آرامش روحی و صفای ذهنی نظیر نشاط بخشیدن به کار قلب و دستگاه‌هاى گردش خون، بهبود فعالیت‌هاى مغزى به دلیل کمک به تغذیه بهتر آن، تقویت جداره شریان‌هاى مغزى و حفظ حالت ارتجاعى آنها، آماده کردن بدن براى مقابله با پیشامد حالت‌هاى ناگهانى که ممکن است بسیارى از مردم دچار آن شوند؛ مثل سرگیجه و سیاهى رفتن چشم و بیهوشى‌هاى زود گذر و افزایش طول عمر است، برای آشنایی بیشتر درباره آثار و برکات نماز با حجت‌الاسلام ابوالفضل ساجدی نویسنده کتاب «آثار نماز» گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌آید:
*از چه روش‌های پژوهشی در نگارش کتاب «آثار نماز» استفاده شده است؟
-این کتاب از آثار نماز در ابعاد و ساحات مختلف زندگی انسان سخن می‌گوید، به عبارتی هم به ابعاد روانشناختی آدمی نظر دارد و هم رویکرد دینی را مد نظر قرار می‌دهد؛ در این کتاب با توجه به آیات و روایات، آثار روانشناختی و جامعه‌شناختی نماز مورد بررسی قرار گرفته‌اند، آثار روانشناختی مربوط به افراد و آثار جامعه‌شناسی هم مربوط به اجتماع هستند که در هر مورد از کتاب‌ها و منابع مرتبط بهره گرفته شده است؛ در این بین آثار به چهار بخش تقسیم شده‌اند، شناختی - اندیشه‌ای، عبادی – معنوی، اخلاقی – رفتاری و زیستی و روانی و البته هرچند نگاه روانشناختی وجود دارد اما منابع اصلی، آیات و روایات بوده‌اند.
در بخش دوم هم که به آثار اجتماعی پرداخته شده، علاوه بر استفاده از آیه‌های قرآن و روایات اسلامی، نگاهی جامعه‌شناختی هم حاکم بوده است؛ نماز و سیاست، نماز و اقتصاد و نماز و فرهنگ بخش‌هایی از این مسئله هستند که در هر مورد به تفصیل سخن گفته شده است، در نگارش کتاب «آثار نماز» می‌توان گفت ترکیبی از روش‌های کتابخانه‌ای و تحقیق میدانی به کار گرفته شده است؛ تا کنون پژوهش‌هایی در حوزه آثار نماز صورت گرفته که از نتایج این تحقیقات به خوبی بهره گرفتیم و در این بین به آثار و پژوهش‌های خارجی هم توجه داشتیم.
کتاب «جامعه شناسی کجروی» چاپ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، آثار رانگ پی ویلیام و مالین دی مکشین بخشی از منابع مورد استفاده در بخش جامعه‌شناسی کتاب بوده‌اند؛ به هر حال از این منابع بهره گرفته شد، اما مواد اصلی نگارش مطالب، آیات و روایات بوده‌اند و به طور مفصل بر روی هر یک از آنها بررسی‌های کارشناسانه صورت گرفته است، به نظر می‌رسد این شیوه نگارش تاکنون در هیچ کتابی مورد استفاده قرار نگرفته باشد، بنابراین می‌توان گفت «آثار نماز» دارای جامعیتی است که البته شیوه‌ای نوین را پیش روی محققان و نویسندگان قرار می‌دهد و همچنین گویای این حقیقت است که می‌توان آثار نماز را در ساحت‌های مختلف فردی و اجتماعی مورد بررسی و موشکافی قرار داد.
*نگاه کاربردی به مسائل تا چه میزان در نگارش این کتاب مؤثر بوده و اصولاً به عنوان نویسنده اثر، مطالب ارائه شده را تا چه میزان برای مخاطبان کاربردی می‌دانید؟
-می‌توان گفت آنچه از آثار فردی و اجتماعی نماز در این کتاب ذکر شده همگی دارای جنبه‌های کاربردی هستند به عبارتی نماز دارای آثاری است که در زندگی فرد و اجتماع، کارکردهای خاص خودشان را دارند؛ زمانی که با نگاهی جامعه‌شناختی و روانشناختی به مسأله می‌نگریم در حقیقت کاربردی بودن آن را تضمین می‌کنیم، نکته اساسی در کتاب «آثار نماز» آن است که آثار اخروی این عبادت عظیم چندان ذکر نشده و آنچه به مخاطب ارائه می‌شود، برکات دنیوی نماز است و این، همان جنبه‌های کاربردی ماجراست، تأثیرگذاری نماز در روان افراد، اندیشه اعضای جامعه و کلیت آن در این کتاب مورد توجه قرار گرفته و در بخش اجتماعی نیز به کارکرد نهادهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نماز توجه شده است، به همین دلیل کاربردی بودن این آثار کاملاً مشهود هستند.
*آیا در زمینه آثار نماز کتاب‌های دیگری هم با همین مضمون نوشته شده‌اند؟ جای طرح چه مباحثی را در آینده در حوزه آثار و برکات نماز خالی می‌بینید؟
-بررسی‌های انجام شده برای نگارش کتاب آثار نماز بر اساس تحقیقات کتابخانه‌ای بوده و دو رویکرد روانشناختی و جامعه‌شناختی در آن دخیل بوده‌اند، اما می‌توان در حوزه میدانی، کار بیشتری انجام داد، به این ترتیب که امکان افزایش بخش تحقیقات میدانی در مورد آثار نماز وجود دارد، البته برخی پایان‌نامه‌ها هم در همین موضوع به رشته تحریر درآمد‌ه‌اند که کاری ارزشمند محسوب می‌شوند.
می‌توان پرسشنامه‌هایی را برای توزیع میان مردم آن هم در یک جامعه دینی و اسلامی مانند ایران تهیه کرد و سپس با استفاده از اطلاعات درج شده در آنها اقدام به نتیجه‌گیری کرد؛ چنانچه مستقیماً به سراغ فرد و جامعه برویم، تأثیرگذاری این نوع تحقیق میدانی در عمق و غنای مطالب کتاب مشهود خواهد بود، نگاه جامع به نماز و رویکرد علمی به این عبادت عظیم می‌تواند دستمایه تحقیق و پژوهش‌های آینده برای نگارش کتاب‌های دیگری در مورد آثار نماز قرار گیرد؛ توصیه به مراکز فرهنگی و دانشگاه‌ها برای انجام تحقیقات میدانی در مورد نماز و آثار آن یکی از راهکارهایی است که می‌توان از این طریق به آثار نماز و همچنین عواقب ترک نماز بیش از گذشته آگاهی یافت و نتیجه را در اختیار مخاطبان قرار داد، زیرا تحقیقات میدانی مقدمه تحلیل‌های دقیق خواهند بود.
*به نظر خودتان آنچه در این کتاب ارائه شده تا چه حد می‌تواند مشکلات مربوط به بی توجهی به نماز را حل کند؟
-با توجه به اینکه «آثار نماز» نگاه تازه‌ای به این عبادت بزرگ را به وجود آورده و دریچه تازه‌ای را به روی مخاطبان می‌گشاید، به نظر می‌رسد این توان را هم دارد که توجه به نماز را در میان عموم مردم به ویژه قشر جوان بیشتر کند، زیرا بسیاری از افراد فقط برای رفع تکلیف نماز می‌خوانند و توجهی به آثار آن ندارند، در واقع باید سخن گفتن در این باب رونق یابد و جوانان را با این حقیقت آشنا کرد که می‌توان آثار عظیمی را در نماز به دست آورد و اگر نمازشان چنین اثری ندارد، ایراد از نماز نیست بلکه مشکل را باید درون خودشان جستجو کنند، حتی می‌توان اینگونه مطالب را در قالب فیلم و سریال و دیگر ابزارهای هنری هم در اختیار قشر جوان قرار داد تا در آینده نزدیک شاهد ارتقاء وضعیت موجود در گرایش به نماز و همچنین افزایش کیفیت قرائت و توجه در نمازها شود.
*موضوعی که انتخاب کرده‌اید تا چه حد با رسالت‌های ستاد اقامه نماز همسوست؟
-ستاد اقامه نماز مدتی است که رویکردهای علمی خود را تقویت کرده و درصدد است که نماز را به گونه‌ای با نگاهی تازه به قشر جوان معرفی کند که گرایش به سمت آن هم افزایش یابد، بر این اساس ارتقاء کیفی آثار تولیدی با هدف گسترش فرهنگ اقامه نماز در جامعه ایرانی در دستور کار قرار گرفته است و به نظر می‌رسد چنانچه این روند ادامه یابد، رسالت‌های عظیم این ستاد هم محقق شوند و کتاب «آثار نماز» هم این مهم را مد نظر داشته است.
*«نماز و سیاست» یکی از سرفصل‌های کتاب شماست، ضرورت پرداختن به این مبحث از نظر شما چیست؟
-عقیده دارم چنانچه بخواهیم رویکردی جامعه‌شناختی به نماز داشته باشیم، باید نگاهی جامع‌نگر را هم بکار گیریم، در این بین یکی از نهادها مهمی جامعه، سیاست است و این امر اقتضاء می‌کند که درباره نماز، به ابعاد سیاسی هم توجه داشته باشیم، به عبارتی باید دید آیا نماز می‌تواند بر روی نهاد سیاست تأثیرگذار باشد یا خیر؛ پیوند دین و سیاست موضوعی است که در اینجا کاملاً برجسته می‌شود، به واقع حتی می‌توان برای اصلاح سیاست هم از نماز بهره گرفت، زیرا نماز عکس آنچه معمولاً ارائه می‌شود، یک عبادت و تکلیف فردی و تحت انزوا نیست، بلکه نماز در ساحت گسترده اجتماع هم می‌تواند منجر به تقویت وحدت و اقتدار سیاسی شود و وقتی چنین آثاری روشن شوند، تقویت نماز یکی از راهکارهای رشد دولت‌ها نیز خواهد بود، تأثیر ویژه‌ای که نماز بر روی وحدت و همدلی، بصیرت اجتماعی و اقتدار سیاسی می‌گذارد معمولاً مغفول مانده بنابراین برجسته کردن این بخش، زمینه‌ای برای توجه بیشتر حاکمیت و دولت‌ها به نماز را فراهم می‌کند.
*با وجود همه مطالب ذکر شده در این کتاب، آیا موضوعی وجود دارد که به آن پرداخته نشده باشد؟
-این گونه کتاب‌ها معمولاً نگاهی جامع‌نگر دارند و در «آثار نماز» هم در دو بعد روانشناختی و جامعه‌شناختی، به بررسی آثار و برکات نماز پرداخته است، کاری که می‌توان در آینده انجام داد، این است که نگاهی موشکافانه‌تر و دقیق‌تر با تکیه بر جزئیات به همین مطالب داشت و آثار دیگری را خلق کرد؛ هر یک از فصول این کتاب جای کار بیشتر را دارند و می‌توان آنها را موضوعات کتاب‌های جداگانه دانست زیرا مجال کمی در نگارش این کتاب برای پرداختن مفصل به موضوعات وجود داشت.
*آیا کتاب «آثار نماز» فقط مختص افراد نمازخوان است یا می‌تواند سبب جذب غیر نمازخوانان به سمت این عبادت شود؟
-عقیده دارم این کتاب برای هر دو گروهی که ذکر کردید مؤثر خواهد بود؛ هم می‌تواند نمازخوانان را آثار و اهمیت نماز بیش از گذشته آشنا کند و همچنین آنها دریابند تاکنون چه بهره‌ای از نمازشان برده‌اند و چه فرصت‌هایی را از دست داده‌اند و هم برای کسانی که تاکنون اهل نماز نبوده‌اند، وسیله‌ای برای ایجاد نگاه کاربردی به نماز و توجه به این حقیقت که بر اساس رویکردهای علمی و روانشناختی، نماز می‌تواند در همه مراحل زندگی به آنها کمک کند، همان طور که آشنایی با توصیه‌های بهداشتی دین مبین اسلام، بسیاری را به این آیین الهی علاقه‌مند می‌کند، اطلاع یافتن از آثار نماز در دنیا نیز چنین تأثیری داشته و پایبندی به نماز را تقویت خواهد کرد.
*رابطه میان حجاب و نماز، چنانکه در یکی از فصل‌های کتاب به آن اشاره کرده‌اید چیست؟
-در هر بخشی که وارد شویم، نماز می‌تواند اثری مثبت داشته باشد، به عبارتی پایبندی به نماز راهی به سوی فرهنگ‌سازی برای حجاب خواهد بود به شرطی که همه عوامل تحقق این امر وجود داشته باشند، اما به هر حال نماز یکی از عوامل مؤثر خواهد بود، حجاب امری ارزشمند در جامعه اسلامی است که نماز یکی از موثرترین عوامل در رشد این فرهنگ است، اما همانطور که ذکر شد سایر عوامل هم باید وجود داشته باشند به همین دلیل دیده می‌شود، گاهی برخی افراد نمازخوان، حجاب خود را به خوبی رعایت نمی‌کنند یا بالعکس، محجبه باشند اما نسبت به نماز اهمیت لازم را ندهند، در این کتاب عنوان شده نماز می‌تواند به گسترش فرهنگ حجاب در جامعه کمک کند، فرهنگ‌پذیری حجاب بر اثر نماز می‌تواند شخص را در ارتباط با پذیرش سایر عوامل هم آماده کند، بنابراین یکی از مؤثرترین راهکارها برای درونی‌سازی فرهنگ حجاب، مواظبت بر نماز است، زیرا یکی از شروط قبولی نماز، رعایت کامل حجاب اسلامی است که این امر، ارزش حجاب را مشخص می‌کند.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
