خبرگزاری شبستان - سرویس قرآن و معارف: "مسلما اربعین نمود موفق و عظیمی از عزاداری است. وقتی اربعین می شود عده بسیاری زیادی بر اساس سنت پیاده روی از نجف و بصره و شهرهای دیگر به صورت پیاده عازم کربلا می شوند تا آن جایی که در محافل بین المللی ثبت شده تجمع اربعین بزرگ ترین اجتماع مسالمت آمیز جهان با حدود 20 میلیون نفر جمعیت است. خب وقتی این تعداد از افراد در روز اربعین جمع می شوند نه تنها توجه رسانه ها را به خود جلب می کنند بلکه خود مراسم به عنوان یک رسانه عمل می کند. شما به ویژه در سال های گذشته می بینید حتی غیر مسلمان ها هم در این مراسم حضور دارند و این پرسش برای خیلی از غیر مسلمان ها ایجاد می شود که این جا چه خبر است و چرا این همه انسان دور هم جمع شده اند. شما می بینید چقدر مستند هر سال درباره این واقعه ساخته می شود و خود به خود این فعالیت ها و کنجکاوی ها باعث آشنایی بیشتر دنیا با فرهنگ امام حسین علیه السلام و زندگی حسینی می شود. پس می شود این نکته را امروز با فراغ بال مطرح کرد که اربعین و اجتماع بزرگ و میلیونی شیعیان در این روز کارکرد رسانه ای پیدا کرده است. البته این موقعیت هم دلیل روشنی دارد. یعنی این طور نیست که این رسانه بی قاعده و ضابطه شکل گرفته باشد. مهم ترین دلیل این اجتماع همان محبت عظیمی است که خداوند در قلب ها قرار داده است."
آنچه در ادامه می آید بخش اول گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین هادی عجمی، کارشناس مرکز تخصصی نماز درباره ظرفیت های مراسم مذهبی از جمله اربعین به مثابه یک رسانه است.
ما کم تر از زاویه و چشم رسانه بودن به مراسم مذهبی و دینی نگاه کرده ایم. می خواهم ببینم آیا به ظرفیت های دینی و مذهبی به ویژه در شیعه می توان به مثابه یک رسانه توجه کرد؟
درباره کارکردهای یک رسانه یا مدیا گفته می شود که رسانه تغییرات و گزارش از محیط را به مخاطبان خود می رساند اما رسانه به معنای اصطلاحی امروز آن یعنی نهادی که دست به فرهنگ سازی می زند و جریان سازی فرهنگی را دنبال می کند. اگر از این زاویه به موضوع نگاه کنیم امروز همه رسانه ها به نوعی دنبال فرهنگ سازی هستند. فی المثل در غرب شما می بینید که رسانه ها با ابزار فرهنگ سازی که در دست دارند زندگی آمریکایی را به عنوان یک استاندارد زیستن به مخاطبان خود ارائه می کنند. زندگی ای که با آب پرتقال صبح شروع می شود و با ارتباط ها و تماس هایی که در این فرهنگ تعریف شده ادامه پیدا می کند. در واقع یک استانداردی از زندگی صبح تا شب در این رسانه ها به مخاطب ارائه می شود.
البته همین خصلت فرهنگ سازی در رسانه های دینی هم وجود دارد، منتها تعریف یک رسانه دینی از مقوله فرهنگ طبیعتا با آنچه که در غرب دنبال می شود متفاوت خواهد بود. مثلا شما در فرهنگ آمریکایی می بینید که استاندارد خاصی از اندام برای دختران و نوجوان ها تعریف می شود. از طریق رسانه ها و بازار اسباب بازی ها این اتفاق شکل می گیرد و تبعات خاص خودش را هم دارد. می بینید که بخش قابل توجهی از همین دختران دچار خودزشت پنداری شده اند و وسواس های ذهنی و روانی گرفته اند یا دچار سوء تغذیه شده اند. این همان قدرت رسانه است که می تواند ذهن ها را فریب بدهد و آن ها را به سویه های تاریکی ببرد یا نه در نقطه مقابل قرار بگیرد.
شما می گویید که تعریف ما از رسانه - یعنی آن چیزی که در اسلام می تواند اتفاق بیفتد - با تجربه غرب متفاوت است. در این باره توضیح بیشتری می دهید؟
ببینید، اگر کمی از آن تعریف های رایج فاصله بگیریم می بینیم که اتفاقا اسلام رسانه خاص خود را دارد. فی المثل آیات قرآن به مثابه ابزار رسانه ای خاص عمل می کنند و همان کارکرد فرهنگ سازی را برعهده دارند ولو این که این کارکرد رسانه ای با آن چیزی که در اصطلاحات امروز دنبال آن هستیم نخواند. شما وقتی نگاه می کنید می بینید در اسلام اقامه نماز به عنوان یک رسانه عمل می کند. خداوند در آیه 40 سوره حج می فرماید: "وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ / خداوند حتما یاری می کند کسانی را که خدا را یاری می کنند." البته در آیه 41 همین سوره شرط این یاری کردن را هم بیان می کند: "الَّذِینَ إِن مَّکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ"در این آیه خداوند اقامه نماز را به عنوان یک تابلو برای یاری کنندگان دین مطرح می کند.
همچنین در روایت های متعددی نماز را به عنوان یک عَلَم و پرچم می بینیم. کارکرد عَلَم و پرچم در یک سپاه هدف و شعار آن را تبیین می کند و به معنای امروز آن کارکرد عَلَم و پرچم همان رسانه است. پس وقتی می فرماید نماز عَلَم اسلام است یعنی اقامه نماز به مثابه رسانه ای برای اسلام است.
اما ما در باب ترویج معارف شیعی به رسانه هایی برمی خوریم که توسط اهل بیت علیهم السلام پایه گذاری شده اند. مثلا درباره ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و رساندن جایگاه اهل بیت (ع) به جامعه رسانه ای به نام عزاداری و سوگواری و مراسم های مرتبط با حضرت سیدالشهدا (ع) پایه گذاری شده است. همچنان که شما در روایات هم می بینید که مثلا امام صادق علیه السلام جلسات روضه خوانی را برپا می کردند و حتی گاهی که روضه خوان ها ملاحظه حضرت را می کردند ایشان به این امر اشاره می کردند که روضه ها را راحت بخوانید. در تاریخ ثبت شده است که امام رضا علیه السلام مبلغی را کنار گذاشته بودند و آن را به برپایی مجالس روضه و یادبود حضرت سیدالشهدا (ع) اختصاص می دادند. پس این روضه همان کارکرد فرهنگ سازی را دارد. یا مثلا شما می بینید که اذان گفتن به نوعی رسانه ای برای اسلام است. در تاریخ هم ثبت شده است که در گذشته هر وقت مسلمان ها می خواستند دور هم جمع شوند کسی اذان می گفته است.
اگر بخواهیم مشخصا به عزاداری روز اربعین از این منظر نگاه کنیم چه وجوهی می تواند قابل توجه باشد؟
مسلما اربعین نمود موفق و عظیمی از عزاداری است. وقتی اربعین می شود عده بسیاری زیادی بر اساس سنت پیاده روی از نجف و بصره و شهرهای دیگر به صورت پیاده عازم کربلا می شوند تا آن جایی که در محافل بین المللی ثبت شده تجمع اربعین بزرگ ترین اجتماع مسالمت آمیز جهان با حدود 20 میلیون نفر جمعیت است. خب وقتی این تعداد از افراد در روز اربعین جمع می شوند نه تنها توجه رسانه ها را به خود جلب می کنند بلکه خود مراسم به عنوان یک رسانه عمل می کند. شما به ویژه در سال های گذشته می بینید حتی غیر مسلمان ها هم در این مراسم حضور دارند و این پرسش برای خیلی از غیر مسلمان ها ایجاد می شود که این جا چه خبر است و چرا این همه انسان دور هم جمع شده اند. شما می بینید چقدر مستند هر سال درباره این واقعه ساخته می شود و خود به خود این فعالیت ها و کنجکاوی ها باعث آشنایی بیشتر دنیا با فرهنگ امام حسین علیه السلام و زندگی حسینی می شود.
پس می شود این نکته را امروز با فراغ بال مطرح کرد که اربعین و اجتماع بزرگ و میلیونی شیعیان در این روز کارکرد رسانه ای پیدا کرده است. البته این موقعیت هم دلیل روشنی دارد. یعنی این طور نیست که این رسانه بی قاعده و ضابطه شکل گرفته باشد. مهم ترین دلیل این اجتماع همان محبت عظیمی است که خداوند در قلب ها قرار داده است.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
