عضو هیئت‌رئیسه مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه مسجد انسان ساز، مجاهدپرور و شهیدپرور می‌شود، گفت: شهید سیدحسن نصرالله دستور داده بودند هیچ یک از کارکنان حزب‌الله در محل کار خود نماز نخوانند و برای نماز به مسجد بروند، چون اعتقاد داشتند مسجد باید به کانونی برای جمهور مقاوم، جمهور مومن، جمهور مجاهد و جمهور شهیدپرور تبدیل شود.

یت الله «عباس کعبی»، نماینده خوزستان در مجلس خبرگان رهبری و عضو هیئت رئیسه این مجلس و نیز نایب‌رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در گردهمائی منطقه‌ای ائمه جمعه استان های ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، قم و لرستان به سخنرانی پرداخته و نکات مهمی را درباره مسجد و مسجدداری مطرح کرده که در ادامه مشروح کامل این سخنان مرور می شود:

مسجد در هندسه نظام اسلام محوری ترین نقش را دارد. هجرت نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) از مکه به مدینه در روز دوشنبه اتفاق افتاد. اولین کاری که پیامبر (ص) انجام دادند، ساخت مسجد بود و بنا بر روایات معتبر روزهای دوشنبه، سه شنبه، چهارشنبه مسجد ساخته شد و روز جمعه در همان مسجد نماز جمعه به عنوان گردهمایی بزرگ مسلمین با محوریت مسجد اقامه شد. این امر اهمیت مسجد را می رساند.

مسجد شخصیت حقوقی مستقل دارد

 مسجد محور همه نهادها اعم از دولتی و غیردولتی است و یک شخصیت حقوقی مستقل دارد. این مکان هم نهاد عمومی و هم غیردولتی است و هم نقش محوری در ساخت دولت اسلامی دارد. در دولت های معاصر دستگاه های دولتی نقش محوری دارند اما در نظام اسلامی مسجد باید نقش محوری را بر پایه بندگی خدا پیدا کند. همان گونه که ما اصول دین و فروع دین را مطرح می کنیم، دین نیز یک ساختاری دارد. ساختار دین طبق آیات ۱۲۴ تا ۱۳۰ سوره بقره به چند بخش تقسیم می شود که عبارتند از امام دین، خانه دین، شهر دین، مراسم دین، محتوا و تعلیم و تربیت دین. این پنج بخش به عنوان ساختار دین باعث گسترش خرد، عقلانیت، عدالت و پیشرفت می شود. اینجاست که خداوند می فرماید دین ابراهیم مبتنی بر ساختارهای پنج گانه است. نقش محوری امام در راس ساختارهای پنج گانه است. در آیه ۱۲۴ سوره بقره آمده جایگاه اصلی امام، خانه خداست جایگاه اصلی امام و مسلمین مسجد است و مسجد را باید تبدیل به محور کنند، حتی اگر بگوییم مسجد دارالحکومه است، این تنقیص است و ترفیع مسجد نیست. چون یکی از کارکردهای مسجد حکومت است.

محور سوم یعنی کارکرد مسجد این است که شهر را باید دینی کند. در آیه ۱۲۶ آمده است که مأموریت اصلی مسجد بر پایه شهر دینی است چراکه شهر دینی شهری امن، عادل، پیشرفته و متمدن با محوریت مسجد است. برای مرتبط کردن این دو به یکدیگر نیازمند ایجاد شبکه ای در این خصوص هستیم. شبکه همان مسجد هستند که با محوریت مسجد مرکزی یا جامع باید پیش بروند. رکن چهارم مناسک هستند. مناسک به معنای مراسم دینی است برای اینکه پرچم های دین برافراشته شوند. مناسک دستاورد دین است به این معنا که شما پس از یک سال فعالیت در حج بیت الاحرام یا مناسک عمومی ثمره و دستاورد آن را می بینید. برای تثبیت این چهار رکن نیازمند محتوا و عمق بخشی هستیم، چون محتوای دین که محتوای تعلیم و تربیتی است برای ساخت جامعه مومن با تولید عمل صالح و به هم پیوسته و منسجم، حرکت بر مدار پیشرفت، تحقق عدالت و تمدن سازی مولفه های دین را تشکیل می دهند. دین، شریعت، ملت و منهاج واژگان آشنایی هستند.

مسجد محل بندگی است

دین مجموعه باورها و ارزش هاست و به فرمایش علامه طباطبایی آیین زندگی است اما زیرمجموعه دین بایدها و نبایدهاست که همان شریعت است. زیرمجموعه شریعت نیز ملت هستند. زیرمجموعه ملت نیز منهاج است. منهاج یعنی روش اجرایی تحقق خط امام و منظومه فکری امامین انقلاب در سیاست ها، برنامه ها و امثالهم. اگر بخواهیم رنگ خدایی پیدا کنیم باید این روش را برگزینیم، عبادت بر پایه رنگ خدایی. گوهر دین بندگی خدا است. جای بندگی خدا مسجد است، بندگی خدا یک معنای اخص دارد و یک معنای اعم دارد که کارکردهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی و امثال آنها با محوریت عبادت را شامل می شود. نکته دوم رابطه دین و مردم است. برخی تمایل دارند بین مذهب و دین و کارکردهای مختلف سیاسی، اجتماعی، امنیتی و... و. دوگانگی ایجاد کنند که این امر کاملا اشتباه است. یک بحثی مطرح می شود رابطه دولت با مردم یا مردم برای دولت. در نظام های استبدادی و نظام های توتیالیتر مردم برای دولت هستند یعنی مردم باید ابزار شوند تا تنها یک نفر رشد کند؛ مثلا هیتلر. آنها معتقدند که دولت ابزاری در اختیار مردم است و دولت وکیل مردم هستند در حالی که این ادعا دروغی بیش نیست چرا که دولت نمی تواند وکیل شود.

اما رابطه دین و مردم چیست؟ دین برای مردم است خداوند در قرآن کریم می فرماید: خانه خدا هم برای مردم است. خانه خدا خانه خانه خدمت به مردم است و خانه ارتباط با خدا برای مردم است. در سایه خدمت به مردم شهر مبارک می شود، استان مبارک می شود، کشور مبارک می شود، جامعه برکت پیدا می کند و برکت به معنای خیر مادی و معنوی است. در سایه این برکت هدایت جهانی اتفاق می افتد و هدایت عمومی فراگیر می شود؛ بنابراین مسجد برای مردم، تامین کننده منافع مردم و مرکز هدایت جهانی است و این سخن بسیار مهمی است. از این منظر دین برای مردم و رهبر دینی نیز در خدمت مردم است. خداوند در قرآن کریم درباره رسول گرامی اسلام(ص) می فرماید: خدا رهبری را فرستاده از جنس مردم برای مردم. رهبر تلاش می کند تا به مردم خدمت کند. روش کار او جذابیت مطلق بر پایه رحمت و مودت است لذا دشمنان بشریت از بندگی خدا و فراگیری بندگی خدا و بندگی تمدن ساز واهمه دارند.

ضرورت ایجاد قدرت بازدارنده برای مساجد

یکی از کارکردهای جهاد فی سبیل الله ایجاد قدرت بازدارنده برای حفظ مساجد و خانه های خدا برای عبادت است. بر این پایه تمدن نوین اسلامی که در بیانیه گام دوم آمده و دو مقدمه خودسازی جمعی و جامعه پردازی دارد، دارای چهار عنصر است. عنصر اول آن تولید ایمان، ایمان سازی، انسان سازی، عمق بخشی به ایمان با محوریت مسجد است. عنصر دوم یعنی کسی که مومن شد، عمل صالح انجام می دهد. در تولید عمل صالح بحث های زیادی مطرح است. یکی از این مباحث این است که نظام های سوسیالیستی مردم را حذف کرده، نظام های سرمایه داری به چند درصد توجه و مردم را حذف می کنند و دولت برای فرد یا فرد برای دولت است در صورتی که نظام اسلامی چنان افراد را تربیت می کند که افراد در خدمت جمع قرار می دهد و جمع را در خدمت افراد. رکن سوم تمدن، دگرگونی مناسبات ظالمانه حاکم بر فرد و جامعه در سطح جهان بر پایه بندگی خدا است؛ چه طاغوتی که ممکن است در یک روستا، شهر، استان و یا کشور باشد و چه طاغوت رسانه ای، چه طاغوت هنری، چه طاغوت فرهنگی، چه طاغوت جنگ شناختی، چه طاغوت اقتصادی و چه طاغوت سیاسی.

طاغوت‌زدایی با شبکه مساجد

رکن سوم برای تحقق ایمان طاغوت زدایی است. امام با طاغوت ایران مقابله و با شبکه مساجد و پیشگامی روحانیت طاغوت زدایی کرد. امام بعد از انقلاب طاغوت زدایی را گستره جهانی بخشید و فرمود آمریکا شیطان بزرگ و طاغوت اکبر است و ما بدون طاغوت زدایی نمی توانیم تمدن سازی کنیم؛ بنابراین یکی از عرصه های تمدن سازی طاغوت زدایی با گستره جهانی است. رکن چهارم تمدن بر پایه مسجد صبر است. صبر ابعاد گسترده ای دارد که یکی از ارکان آن بالا بردن ظرفیت و حوصله است و انسان به اندازه ای که صبرش بیشتر است، قدرت مدیریت و رهبری بیشتری پیدا می کند. قرآن می فرماید: به خاطر صبر ائمه رهبر شدند و منشا این صبر یقین است. صبر سه بعد دارد؛ صبر و مقاومت تمدن ساز که در مسجد باید تولید شود، صبر و مقاومت در مقابل خط قرمزها، صبر دوم صبر در مقابل کاهلی ها است که انسان در وظایف خود کاهلی، کوتاهی و سستی نکند و وظایف خود را خوب انجام دهد. صبر سوم صبر در برابر ناملایماتی ها و سختی ها و مدیریت بحران ها، هیجان ها، تلاطم ها، ناکامی ها، سختی ها و دشواری ها است که باید جامعه را به این سمت و سو بیاوریم.

صبر مولفه‌ای تمدن‌ساز

قرآن می فرماید: تولید صبر به هنگام هیجانات و تحریک عواطف و احساسات ناشی از ملایماتی ها و سختی ها نیز یکی از کارکردهای مهم تمدن ساز است که افراد مقاومت و پایداری کرده و راه را ادامه دهند.

مسجد برای همه است نه جناح و حزب خاص

نکته چهارم آنکه مسجد برای همه مردم است و متعلق به یک قبیله، یک قشر، یک مجموعه و یک جماعت نیست. با وجود آنکه مسجد با چنین عناوینی نیز داریم اما به طور کلی مسجد برای همه است و نباید به یک جناح یا حزب خاصی منصوب شود. حسینیه ها و مراکز فرهنگی و هنری باید مردم را به سمت ترویج مساجد و حمایت از جریان مسجد تشویق کنند و پایه گذاری حسینیه، کانون، پایگاه فرهنگی و ... نباید جمعیت مسجد را کم کند باید حسینیه ها، کانون های فرهنگی هنری، پایگاه های بسیج و ... در خدمت مسجد باشند و جریان موازی مسجد نباید وجود داشته باشد.

مسجد انسان ساز، مجاهدپرور و شهیدپرور می شود

نکته پنجم مسجد انسان ساز، مجاهدپرور و شهیدپرور می شود و اکثریت شهدا در مساجد تربیت شدند که این نیز حائز اهمیت است. نکته ششم اینکه روحانیت برجسته باید فعالیت خود را بر مسجد متمرکز کند و در مسجد حضور داشته باشند که این غیر از نقش رهبری ائمه جمعه برای مساجد است. روحانیت برجسته نیز باید در شهر سامان یابند. در اینجا به ذکر خاطره ای می پردازم؛ در یکی از سفرهایمان به لبنان در شبکه المنار وقت ضبط یک برنامه تلویزیونی داشتیم. پایان ضبط برنامه با زمان نماز ظهر همزمان شد. وقتی به نماز جماعت ایستادم، متوجه شدم تنها خبرنگار و ۳-۴ نفر از عوامل اجرایی مانده اند و خبری از کارکنان پرتعداد المنار نیست. وقتی دلیل آن را پرسیدم گفتند آنها به مسجد نزدیک رفته اند. وقتی سوال کردم چرا به این مسجد رفته اند، گفتند سید حسن نصرالله دستور داده اند که هیچ یک از کارمندان حزب الله در محل کار خود نماز نخوانند و باید به مسجد بروند. وقتی به دیدار شهید سید صفی الدین رفتم درباره این مسئله از وی سوال کردم. ایشان در جواب به من گفتند ما به این جمع بندی رسیدیم برای اینکه مردم را حفظ کنیم و آنها را داشته باشیم، این کار را انجام می دهیم. همان گونه که ما جمهوری اسلامی می گوییم آنها به مردم خود جمهور می گویند و مسجد می بایست به کانونی برای جمهور مقاوم، جمهور مومن، جمهور مجاهد و جمهور شهیدپرور تبدیل شود. شهید صفی الدین گفتند ما گمان کردیم که در حال تلاطمات و تهاجمات زیادی هستیم، بنابراین تقسیم کار کردیم و پنج منطقه لبنان را به پنج شخص بزرگ سپردیم. من عهده دار جنوب لبنان شدم، شیخ اکرم برکات که مسئول فرهنگی حزب الله است عهده دار بیروت و مسجد قائم، مسجد مرکزی آنجا شد. هر یک از اینها منطقه ای را بر عهده گرفت و این منطقه ای کردن و مدیریت مساجد به این شکل نیز حائز اهمیت است.

مسجد الگو را باید برجسته کنیم

نکته بعدی توجه به مسجد الگو است. ما هم مسجد جامع و هم مسجد الگو داریم. مسجد الگو را باید برجسته کنیم تا مساجد دیگر از آن ایده بگیرند. در اهواز فعالیت مساجد به گونه ای شد که مسجد موسی بن جعفر اهواز تبدیل به مسجد الگو شده بود و از دل آن برنامه طرح صالحین در جاهای مختلف مطرح شده و سپس در خود استان و سطح کشور همه گیر شد. مسجد الگو به طور کلی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این خصوص خاطره ای بیان می دارم. بنده در زمان کودکی در لشکر عباد بودم. وقتی کلاس اول دبستان بودم در محله ای که مسجد عباد در آنجا بود در حال بازی بودم. درب مسجد باز بود و طنین قوی و شنیدنی الله اکبر به گوشم خورد. امام جماعت آن مسجد در آن زمان مرحوم شیخ صالح طرفی بود. من جذب صحنه معنوی مسجد شدم؛ بنابراین بازی را ول کرده، به منزل رفته، حمام کرده و با ادب تمام به سمت مسجد رفتم. مسجد ما خادمی به نام حاج طاهر داشت که مرحوم شد، معمولا در آن زمان بچه ها را به مسجد راه نمی دادند اما وقتی این خادم دید که ما مودب هستیم ما را به مسجد راه داد. وقتی پای ما به مسجد باز شد از فعالیت های گوناگون آن نظیر پایگاه قرآن، کتابخانه، سرود، فعالیت سیاسی و ... استفاده و رشد کردیم. در سنین ابتدایی و راهنمایی نیز وارد مدرسه مرحوم آیت الله کرمی شدیم که در آنجا مسجدی مستقر بود و طلاب در آن نماز می خواندند اما من به دنبال مسجدی بودم که مراکز فعالیت نیز در آنجا برقرار باشد. بنده نماز مغرب و عشا را در مسجد آیت الله جزایری می خواندم. در این مسجد جمعیت فراوان با سنین پایین حضور داشتند و اعلامیه های ضد رژیم نیز در آنجا دست به دست می شد. این امر برای ما جذاب بود. یک سنگی در محراب گذاشته بودند که برایم جالب توجه بود و با دیدن آن ذهن ما ناخودآگاه به یاد شاه و رژیم پهلوی می افتاد. در حال حاضر نیز مسجد محل حرب است و جنگ ترکیبی، جنگ رسانه ای، جنگ شناختی، جنگ روانی دشمن در آن صورت می گیرد. مسجد جایگاه جهاد ترکیبی است و ما باید مساجد الگو در شهر داشته باشیم و محور کانون نیز آنجا باشد. برای آنکه در نقشه راه پیشرفت و تحول در مساجد موفق شویم باید به سمت و سوی شبکه سازی برویم.

شبکه‌سازی امام و امت در مسجد انجام شود

شبکه سازی امامت و امت باید در مساجد ساخته شود و در خدمت رابطه ائمه جمعه و مساجد باشد. صحبت از فعالیت شبکه ای به معنای کار دسته جمعی است نه کار فردی و جزیره ای. شبکه به معنای برخورداری از عقلانیت جمعی، بهره مندی از ظرفیت مردمی، شناسایی، جذب، تثبیت، مصاحبه، توزیع نقش، فرصت دادن، تقسیم کار، بهره مندی، ملاطفت، ایجاد تشویق، پیگیری، ارتباط مستمر، جلسات منظم برای شناسایی آسیب ها، چالش ها، فرصت ها، تهدیدها، تلاش برای جریان سازی این امر که امام جمعه یا امام جماعت تنها کار نکند، شبکه عظیمی از نیروهایی که می خواهند در مسیر ایمان ایفای نقش سازنده کنند. وظیفه همراه کردن اینها با یکدیگر بر عهده امام جمعه یا جماعت است، همانند هیئت. هیئت در حد خودش یک شبکه است. در هیئت نیز یک نفر بر منبر می رود، یک نفر مداحی می کند، یک نفر دم در می ایستد، یک نفر چای توزیع می کند، یک نفر پول هیئت را به دست می گیرد اما همه اینها با محوریت امام حسین(ع) انجام می شود. ما در بحث شبکه نیز باید شناسایی کنیم و نیروهای جریان سازی که می توانند در شبکه امامت و امت در کنار امام جمعه پیش قراول شوند، خیلی حائز اهمیت است. نیروهای پیشران و پیشتازی را که می توانند در مساجد جریان سازی کنند، حلقه های میانی می نامند.

حلقه میانی دلسوز بوده و منتظر دیگران نمی نشیند

درباره نقش حلقه های میانی باید بگویم در مورد بیانیه گام دوم انقلاب حضرت آقا چهار بحث مهم را مطرح می کنند؛ اولین مبحث وصف عظمت انقلاب است که انقلاب ما یک انقلاب فطری، توحیدی با مقیاس جهانی بر پایه رحمت الهی است. دومین مبحث عظمت دستاوردهای انقلاب اسلامی است. سومین مسئله بیان افق های آینده توسط رهبر انقلاب است. چهارم افق های آینده با محوریت جوانان پیشرانِ آینده‌ساز انقلاب اسلامی است. اجرای این امور را پیش قراولان انجام می دهند. این پیش قراولان خط اول جبهه هستند. این خط اولی ها بن بست شکن و اهل ابتکار و خلاقیت بوده و دارای فناوری، دلسوزی و میدان دار هستند، آنها تمایل دارند تا به آنها نقش داده شود تا راه بیفتند تا خود راه را باز کنند. آنها حاضر هستند سر مین بروند. به این افراد حلقه های میانی می گوییم، حلقه های میانی جریان ساز دارای پیشرفت و عدالت و ایجاد تحول و کلام هستند، هر موسسه فرهنگی را نمی توانیم حلقه میانی بنامیم بلکه حلقه میانی به فکر خودش نیست بلکه به فکر اسلام و انقلاب است. حلقه میانی دلسوز بوده و منتظر دیگران نمی نشیند. در دوران امیرالمومنین جریانی به شوق الخمیس راه افتاد. شوق الخمیس افرادی بودند که شرط کرده بودند یا فدای دین و امیرالمومنین شده و امیرالمومنین نیز بهشت را جزای آنان دانست. یکی از کارهای امیرالمومنین(ع) در دوران ۲۵ سالی که حکومت دستشان نبود، کادرسازی یا ایجاد حلقه های میانی بود.

نکته دیگر اینکه مسجد باید امنیت اجتماعی را تأمین کند. امنیت اجتماعی مسئله‌ای بسیار مهم و راه حلش این است که مسجد و حلقه های میانی پل ارتباطی بین نهادهای رسمی و غیررسمی و دولتی و غیردولتی شوند و کار را پیش ببرند؛ به طور مثال در زمینه هایی نظیر احقاق حقوق عامه، گسترش عدل و آزادی و امنیت محله، ارتباط با پلیس، ارتباط با نهادهای امنیتی، ارتباط با فرمانداری، ارتباط با شهرداری و ... که در ابتدای انقلاب نیز شاهد آن بودیم، فعالیت کنند.

جماعت اسلامی باید در مسجد ایجاد شود

امام جماعت صرفا امام نماز جماعت نیست بلکه امام جماعت است و باید جماعت اسلامی راه بیندازد. مسجد می تواند مسائل کشور را شناسایی و در حد توان برای حل آنها کمک کند. باید به جذابیت مساجد اضافه کنیم و بی رغبتی به حضور در مسجد را در جوانان باید از بین ببریم. نکته بعدی اینکه درب مساجد نباید هیچ گاه بسته شود اما درب مساجدمان تنها هنگام نماز جماعت باز است و در برخی مساجد نماز صبح اقامه نمی شود و موذن، خادم، امام جماعت، کانون فرهنگی هنری، پایگاه بسیج مسجد باید هماهنگ عمل کنند.

مسجد وقف عام است

یک نکته فقهی نیز بگویم که مسجد وقف عام است و این گونه نیست که متعلق به یک عده خاص باشد. وقف عام به معنای آن است که نظام باید روی آن مدیریت کند. باید نقشه جامعی برای ساخت مساجد با هماهنگی با حکومت و بر اساس نیاز و جایگاه تدوین شود. باید در ساخت مساجد استحکام و امنیت رعایت شود و ساده باشد و هیچ گونه تزئینات و تشریفاتی در آن صورت نگیرد به گونه ای که جذابیت معنوی باید در مسجد حرف اول را بزند.

نکته پایانی اینکه استفاده از فناوری های نوین در مسجد نیز باید مورد توجه قرار گیرد. پخش زنده مراسم ها بسیار امر ضروری و موثری است. کلاس های آنلاین، کتابخانه دیجیتال، جذابیت برای جوانان به گونه ای که مسجد رفع کننده نیاز جوانان باید باشد و مسجد جریان ساز اجتماعی و تقویت کننده حکمرانی مردمی و در بعد کاهش شکاف های اجتماعی و دوقطبی ها نیز تاثیرگذار باشد. در مسجد همه اقشار اعم از جوانان، زنان، دانش آموزان و ... باید سود ببرند. همچنین بحث حمایت از محرومان نیز باید در مسجد مورد توجه قرار گیرد.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :