سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی، ۲۵ فروردین ۱۲۹۲ در تبریز متولد شد. پدرش میرزا باقر قاضی، از آیات سیدمحمدکاظم یزدی، فاضل شربیانی و سیدابوالحسن اصفهانی اجازه روایت داشت. بیشتر افراد این دودمان از بزرگان دین و سیاست و به «قاضی» و «شیخ‌الاسلام» مشهور بوده‌اند.
محمدعلی از هفت سالگی تحصیلات را تحت نظر دو تن از علمای تبریز و در دو مسجد این شهر آغاز کرد. او پس از ناآرامی‌های تبریز در سال‌های ۱۳۰۷ ـ ۱۳۰۸ و مخالفت علما و روحانیون با برنامه‌های ضد اسلامی پهلوی اول، به همراه پدرش به تهران و سپس به مشهد تبعید شد. در ۱۳۱۸ به قم رفت و تحصیلات خود را نزد امام خمینی(ره) ادامه داد. آیات عظام سیدمحمدحجت کوه‌کمره‌ای، سیدصدرالدین صدر اصفهانی، شیخ عبدالنبی عراقی و سیدحسین بروجردی از دیگر استادان وی در حوزه علمیه قم بودند.
محمدعلی در ۱۳۲۸ عازم نجف شد و از درس شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء، سیدمحسن حکیم، سیدحسن بجنوردی و میرزاباقر زنجانی استفاده کرد و سپس در ۱۳۳۱ به تبریز بازگشت.
اولین فعالیت سیاسی قاضی طباطبایی در مهر ۱۳۴۱ علیه مصوبه انجمن‌های ایالتی و ولایتی شکل گرفت. تصویب این لایحه با اعتراض گسترده مراجع و علمای سراسر کشور همراه شد و قاضی جزو روحانیونی بود که پا به پای مبارزه امام، در آبان۱۳۴۱ اعلامیه مخالفت با این لایحه را در تبریز امضا کرد. در موضوع «انقلاب سفید» نیز پس از آنکه امام خمینی(ره) به مخالفت با آن پرداخت و اعلامیه‌هایی به شهرهای مختلف از جمله تبریز فرستاد، قاضی نیز اقدام به تکثیر و پخش این اعلامیه‌ها کرد. وی همچنین اعلامیه تحریم نوروز سال ۱۳۴۲ امام را در تبریز تکثیر و توزیع کرد.
روز دوم فروردین ۱۳۴۲ مدارس فیضیه قم و طالبیه تبریز مورد حمله مأموران دولتی قرار گرفت. پس از این وقایع، محمدعلی قاضی در منبرها حملات خود به حکومت پهلوی را علنی‌تر کرد و تظاهرات عاشورا در همان سال (۱۳ خرداد ۱۳۴۲) در تبریز با برنامه‌ریزی او برگزار شد.
پس از دستگیری امام خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، آیت‌الله قاضی خبر آن را در مسجد جامع تبریز به اطلاع مردم رساند و از امام به عنوان مرجع شیعی نام برد. وی در مسجد شعبان نیز حملات خود علیه دولت را شدت بخشید و حکومت وقت را «رژیم جبار وابسته به استعمارگران غربی، بهائیت و فراماسونرها» معرفی کرد. وی گفت حکومت پهلوی مصمم است تا با کمک آمریکا و انگلیس اساس اسلام را از بین ببرد. او از وعاظ تبریز تعهد گرفت در منابر بر ضد حکومت سخنرانی کنند و به همین دلیل، تحت نظارت ساواک قرار گرفت. قاضی در بیشتر سخنرانی‌ها، به حکومت پهلوی حمله می‌کرد و از ضرورت آزادی امام خمینی سخن می‌گفت.
روز ۱۱ مرداد، امام خمینی از پادگان عشرت‌آباد به منزلی در خیابان شریعتی تهران انتقال داده شد. آیت‌الله قاضی نیز در ۱۳ مرداد در تلگرامی از تبریز، آزادی امام از زندان را تبریک گفت.
قاضی در آستانه برگزاری انتخابات مجلس بیست‌ویکم (۲۶ شهریور ۱۳۴۲) سخنرانی‌های متعددی علیه انتخابات انجام داد، در نتیجه ممنوع‌المنبر شد. او در پاسخ رئیس ساواک تبریز گفت: «تا من در تبریز باشم به منبر می‌روم وَاِلاّ وسیله حرکتم را به سمت عتبات فراهم کنید.» به همین دلیل روز ۳۱ مرداد ۱۳۴۲ انتشار شایعه احتمال تبعید وی، سبب تظاهرات گسترده هزاران نفر از مردم این شهر شد.
روز ۲ شهریور به دستور آیت‌الله قاضی و دو نفر دیگر از علمای تبریز، اعلامیه‌های مراجع عظام در تحریم انتخابات مجلس در شهر توزیع شد. در ۵ شهریور جامعه روحانیت آذربایجان با انتشار اعلامیه‌ای از نقشه ساواک برای تبعید آیت‌الله قاضی به بهانه «فراهم ساختن زمینه سفر مشارٌالیه به عتبات» پرده برداشت و هرگونه تصمیمی در این خصوص را محکوم کرد.
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های فعالیت‌های آیت‌الله قاضی در سال‌های منتهی به انقلاب، حمایت مالی از انقلابیون بود. وی در سال‌های دهه ۱۳۵۰ با اجازه‌هایی که از امام دریافت کرده بود به خانواده‌های زندانیانی که علیه حکومت شاه مبارزه می‌کردند، کمک می‌کرد او در بهمن ۱۳۵۲ با همکاری تعدادی از بازاریان تبریز «صندوق قرض‌الحسنه مجاهدین اسلام» را ایجاد کرد که هدفش تغذیه مالی حرکت‌های ضد دولتی اعم از کمک به خانواده‌های زندانیان سیاسی و مساعدت به فعالانی بود که مجبور به ترک خانه و کاشانه خود می‌شدند. دامنه این حمایت‌ها به مبارزان فلسطینی نیز رسید و مبالغی برای کمک به فلسطین جمع‌آوری و ارسال شد. آیت الله قاضی همچنین سعی می‌کرد رابط جریان‌های دانشجویی و نهضت امام خمینی باشد. او علاوه بر هماهنگی با نمایندگان امام، از طریق همسر خود نیز در سازماندهی زنان در اعتراض علیه حکومت پهلوی، فعال بود.
مسجد مقبره به عنوان یکی از مساجد مهم و بزرگ بازار تاریخی و مسقف تبریز، مامن و خاستگاه حرکت های انقلابی دهه های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ شمسی بوده است.
امامت جماعت آیت الله شهید قاضی در این مسجد تاریخی از عوامل تاثیرگذار در مبارزات مردم آذربایجان و تبریز علیه رژیم ستم شاهی بود، به گونه ای که هسته ای اولیه بسیج توده های مردمی به رهبری آیت الله شهید قاضی از این مسجد رشد و نمو پیدا کرد.
نگاهی به تاریخ این مسجد و حضور خاندان قاضی طباطبائی در آن نشان می دهد که جایگاه و پایگاه اجتماعی و مذهبی بالای این خاندان به بیش از ۳۵۰ سال قبل باز می گردد.
وی، یکی از عالمان روشن بین و ژرف نگری بود که همیشه بر وحدت اسلامی تاکید داشت و در فرصت های مناسب با رفتار مدبرانه در جهت تحقق بخشیدن هر چه بیشتر وحدت بین مسلمانان جهان می کوشید.
یکی از نزدیکان شهید قاضی خاطره ای از ایشان نقل کرده و می گوید: در سال های قبل از انقلاب در عراق هنگام غروب برای ادای نماز مغرب توقف کردیم، وضو گرفتیم و در صحن خانه وسیعی حصیر اندخته خواستیم مشغول نماز شویم. دیدیم عده‌ای از جوانان اهل تسنن آمدند و در چند قدمی ایستادند، فهمیدیم که می خواهند بدانند که چطور سجده خواهیم کرد! آیت الله قاضی در موقع سجده پیشانی را بر بالای حصیر گذاشت و سایر رفقا نیز اغلب از وی تبعیت کردند.
بعد از فراغت از نماز چند نفر از آنها جلو آمده از حقیقت سجده بر تربت کربلا که بعضی از همراهان نماز گذاشته بودند، سئوال کردند، آیت الله قاضی واقع امر را به آنها بیان کرد، بسیار قانع شده و امتنان بجا آوردند و اظهار نمودند که به ما به گونه دیگر تلقین کرده‌اند.
شهید محراب آیت الله قاضی به لحاظ تالیفات و نویسندگی نیز از جمله مولفان پرکاری بود که در طول عمر بابرکت اش با تلاش گسترده و نیتی خالصانه توانست تحقیقات ارزنده‌ای را با بیانی رسا، قلمی شیوا و نثری استوار به جهان تشیع و فرهنگ اسلامی عرضه بدارد.
وی سرانجام در ۱۰ آبان ۱۳۵۸ همزمان با عید قربان بعد از اقامه نماز عید در راه بازگشت به منزل توسط اعضای گروه فرقان به شهادت رسید. وی که به عنوان «اولین شهید محراب» شناخته شد، پس از تشییع در مسجد مقبره تبریز به خاک سپرده شد.
تأسیس و بازسازی مساجد و دیگر بناهای عام‌المنفعه از جمله فعالیت‌های آیت‌الله قاضی بود. وی در ساخت و بازسازی مساجد طوبائیه، واقع در قریه ارزیل استان آذربایجان شرقی، مسجد امام حسین(ع) واقع در تبریز، مسجد آیت‌الله حکیم و مسجد شعبان اقداماتی انجام داد.
شبستان
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
