اصحاب رسانه اگر کج بروند توبیخ می شوند. خداوند در قرآن به کم فروشان می فرماید: “وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ” وای بر کم فروشان یا جایی می فرماید: “وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبِینَ ” همانایی که در خبر و قلم کج می روند سه بار در آیه ۷۹ سوره بقره آمده است «فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ یَکْتُبُونَ الْکِتَابَ بِأَیْدِیهِمْ ثُمَّ یَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِیَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا“؛ پس وای بر کسانی که کتاب [تحریف شده ای] با دست های خود می نویسند سپس می گویند این از جانب خداست تا بدان بهای ناچیزی به دست آرند پس وای بر ایشان از آنچه دست هایشان نوشته و وای بر ایشان از آنچه [از این راه] به دست می آورند.
اخبار واقعیت داشته باشد
قرآن می فرماید: “مَا کَانَ حَدِیثًا یُفْتَرَی وَلَکِنْ تَصْدِیقَ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ“؛ به راستی در سرگذشت آنان برای خردمندان عبرتی است سخنی نیست که به دروغ ساخته شده باشد بلکه تصدیق آنچه [از کتابهایی] است که پیش از آن بوده و روشنگر هر چیز است و برای مردمی که ایمان می آورند رهنمود و رحمتی است. جایی دیگر می فرماید: “إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ” آری داستان درست [مسیح] همین است. یعنی خبر باید بر اساس حق و حقیقت باشد.
خبر باید مستند باشد
قرآن می فرماید: «إِن جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا» (حجرات/۶) اگر یک فاسق خبری آورد، تحقیق کنید. پخش اخباربدون تحقیق در درست و غلط بودن آن، مسئولیت آفرین است. در روزگار ما اگر عادل هم خبر آورد تحقیق کنید چون شاید خبر کذب به آن داده باشند.
خبر باید مفید باشد. “وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ “و آنان که از بیهوده رویگردانند. قرار نیست هر خبری را منتشر کنیم. چه کسی گفته هر چیزی را که می بینیم باید منتشر کنیم. سعی کنیم حرف مفید و حسابی بزنیم تا از فتنه ها و مشکلات جلوگیری شود.
خبرها باید توسط افراد بصیر تحلیل و کارشناسی شود. در این باره قرآن می فرماید: “وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَإِلَی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّیْطَانَ إِلَّا قَلِیلًا” چون خبری [حاکی] از ایمنی یا وحشت به آنان برسد انتشارش دهند و اگر آن را به پیامبر و اولیای امر خود ارجاع کنند. قطعاً از میان آنان کسانی اند که [می توانند درست و نادرست] آن را دریابند و اگر فضل خدا و رحمت او بر شما نبود مسلما جز [شمار] اندکی از شیطان پیروی می کردید.
گاهی خبر به نظر شما حق است امّا به نظر کارشناسان باطل است. در قرآن یک بار کلمه استنباط آمده است. استنباط یعنی اجتهاد و آن هم فقط برای خبر آمده است. باید یک عده کارشناس باشند تا اخبار را تشخیص دهند.
ضرورت انتشار سریع اخبار
قرآن در ماجرای فرار موسی(ع) از مصر می فرماید: «وَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَی الْمَدِینَهِ یَسْعَی قَالَ یَا مُوسَی إِنَّ الْمَلَأَ یَأْتَمِرُونَ بِکَ لِیَقْتُلُوکَ فَاخْرُجْ إِنِّی لَکَ مِنَ النَّاصِحِینَ» (قصص/۲۰) وقتی دربار فرعون تصمیم گرفت موسی را بگیرند و او را بکشند. شخصی با سرعت به شهر آمد و این خبر را به موسی داد. اگر او به موقع نمی آمد، کار موسی تمام شده بود.
هر خبری را به هر کسی نگویید. یوسف (ع) خواب دید و خوابش را به پدرش گفت و حضرت یعقوب (ع) به او فرمود که خوابت را به کسی نگو. “قَالَ یَا بُنَیَّ لَا تَقْصُصْ رُؤْیَاکَ عَلَی إِخْوَتِکَ فَیَکِیدُوا لَکَ کَیْدًا“[یعقوب] گفت ای پسرک من خوابت را برای برادرانت حکایت مکن که برای تو نیرنگی می اندیشند.
اگر خبر شما دلهره در دل مومنان بوجود می آورد از انتشارش پرهیز کنید.” یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْیَاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ وَإِنْ تَسْأَلُوا عَنْهَا حِینَ یُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَکُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْهَا وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِیمٌ” ای کسانی که ایمان آورده اید از چیزهایی که اگر برای شما آشکار گردد شما را اندوهناک می کند مپرسید و اگر هنگامی که قرآن نازل می شود درباره آنها سؤال کنید برای شما روشن می شود خدا از آن [پرسشهای بیجا] گذشت و خداوند آمرزنده بردبار است.
به کسی توهین نکنیم. “وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ” و آنهایی را که جز خدا می خوانند دشنام مدهید که آنان از روی دشمنی [و] به نادانی خدا را دشنام خواهند داد. اینجا می فرماید به بت پرستان فحش ندهید یعنی اخبار شما تحریک آمیز و فتنه انگیز نباشد.
سوژه دست دشمن ندهید
باید مراقب باشیم مطلبی که منتشر می کنیم، بازتاب منفی نداشته باشد و مورد سوء استفاده و بهره برداری غلط قرار نگیرد. قرآن می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انظُرْنَا وَاسْمَعُوا» (بقره/۱۰۴) ای افراد با ایمان! (هنگامی که از پیغمبر تقاضای مهلت برای درک آیات قرآن می کنید،) نگوئید: «راعنا»؛ بلکه بگوئید: «انظرنا». (زیرا کلمه اول، هم به معنی «ما را مهلت بده!» است و هم به معنای «ما را تحمیق کن!»؛ و دستاویزی برای دشمنان است).
گاهی یک آدم کوچک حرف بزرگ می زند. هدهد به حضرت سلیمان(ع) گفت: «أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وَجِئْتُکَ مِن سَبَإٍ بِنَبَإٍ یَقِینٍ» (نمل/۲۲) «من بر چیزی آگاهی یافتم که تو بر آن آگاهی نیافتی؛ من از سرزمین «سبا» یک خبر قطعی و یقینی برای تو آورده ام». خبر باید یقینی باشد یعنی حدس و گمان و تحلیل نباشد.
با سوء ظن قلم به دست نگیرید
اگر قلم به دست، سوء ظن داشته باشد همه چیز را وارونه می بیند. ” مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ ” ای کسانی که ایمان آورده اید از بسیاری از گمان ها بپرهیزید که پاره ای از گمانها گناه است و جاسوسی مکنید و بعضی از شما غیبت بعضی نکنید آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده اش را بخورد از آن کراهت دارید [پس] از خدا بترسید که خدا توبه پذیر مهربان است.
چرا می گویند کسی که غیبت می کند گوشت مرده می خورد چونکه گوشتی که زنده است جایش پر می شود اما گوشت مرده پر نمی شود یعنی غیبت آبروی مومن را می برد و اگر آبرویش رفت دیگر جایش پر نمی شود. یکی دیگر این است که مرده نمی تواند از خود دفاع کند.
مسخره نکنید
قرآن می فرماید: “یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَی أَنْ یَکُونُوا خَیْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَی أَنْ یَکُنَّ خَیْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ” ای کسانی که ایمان آورده اید نباید قومی قوم دیگر را ریشخند کند شاید آنها از اینها بهتر باشند و نباید زنانی زنان [دیگر] را [ریشخند کنند ] شاید آنها از اینها بهتر باشند و از یکدیگر عیب مگیرید و به همدیگر لقبهای زشت مدهید چه ناپسندیده است نام زشت پس از ایمان و هر که توبه نکرد آنان خود ستمکارند. بلال حبشی نمی توانست اذان بگوید. خدمت رسول الله(ص) رفتند و گفتند ایشان نمی تواند واژه “شین” را درست تلفظ کند. رسول الله(ص) فرمودند تلفظ او نزد خداوند صحیح می شود.
در خبر تقلید نشود. “إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَی أُمَّهٍ وَإِنَّا عَلَی آثَارِهِمْ مُقْتَدُونَ” ما پدران خود را بر آیینی [و راهی] یافته ایم و ما از پی ایشان راهسپریم. قرآن آیه دیگری دارد که می فرماید از بزرگان هم تقلید نکنید. “إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَکُبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلَا ” ما رؤسا و بزرگتران خویش را اطاعت کردیم و ما را از راه به در کردند.
برخی کارها خرافی هستند امّا ما آن را منتشر می کنیم. هرچیزی را به اندازه خودش ارزش دهیم. مثلاً شب یلدا خوب است امّا واقعاً چقدر باید به شب یلدا بها داد. شان هر چیزی را باید حفظ کرد.
حکم قرآن درباره شایعه پراکنان چیست؟
قرآن خطاب به کسانی که تولید کننده مسائل انحرافی هستند و اخباری را در فضای مجازی منتشر می کنند که در جامعه ولوله می اندازند. درباره این افراد دستور برخورد شدید داده است و در آیات پایانی سوره احزاب می فرماید: «لَّئِن لَّمْ یَنتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَهِ لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لَا یُجَاوِرُونَکَ فِیهَا إِلَّا قَلِیلًا * مَّلْعُونِینَ أَیْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِیلًا * سُنَّهَ اللَّـهِ فِی الَّذِینَ خَلَوْا مِن قَبْلُ (ص) وَلَن تَجِدَ لِسُنَّهِ اللَّـهِ تَبْدِیلًا» (احزاب/۶۰-۶۲) اگر منافقان و بیماردلان و آنها که اخبار دروغ و شایعات بی اساس در مدینه پخش می کنند دست از کار خود برندارند، تو را بر ضدّ آنان می شورانیم و جز مدّت کوتاهی نمی توانند در کنار تو در این شهر بمانند! آنها از همه جا طرد می شوند و هر کجا یافت شوند، دستگیر و به سخت ترین مجازات خواهند رسید! این سنّت خداوند در اقوام پیشین است و برای سنّت الهی هیچ گونه تغییری نخواهی یافت!
مردم حق دارند در آرامش زندگی کنند. اگر کسی با انتشار یک خبر یا فیلمی، زلزله ای در جامعه انداخت، خداوند در ابتدا مجازات طرد و تبعید و در مراحل بالاتر بازداشت و حبس و در شرایطی حتی قتل را برای این افراد در نظر گرفته است. در روایات داریم اگر نظری از اهل بیت(ع) دیدید حتماً با قرآن مطابقت بدهید. اگر موافق با قرآن بود آن را بپذیرید و اگر ضد آن بود آن را رها کنید. “قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّهُ الْبَالِغَهُ فَلَوْ شَاءَ لَهَدَاکُمْ أَجْمَعِینَ” بگو برهان رسا ویژه خداست و اگر [خدا] می خواست قطعا همه شما را هدایت می کرد.
ستاد اقامه نماز
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
