حجت الاسلام علی اکبر وحیدی، از اساتید باسابقه مرکز تخصصی نماز، از ابتدای تاسیس مرکز با این مجموعه همکاری داشته‌اند. زمینه اصلی پژوهش‌های وی تفسیر قرآن و خصوصا آیات نماز است و با همین موضوع، سال های متمادی به تدریس می پردازند.
در این مصاحبه درباره آثار وی و دغدغه های نویسندگان گفتگو می کنیم.
چند سال با مرکز تخصصی نماز همکاری دارید؟
توفیق داشتم از همان موقعی که مرکز تخصصی نماز می خواست تاسیس بشود به پیشنهاد حاج آقای کفیل با مرکز تخصصی نماز همکاری داشتم و این همکاری ها بعضا در زمینه تحقیق و پژوهش بود و بعضا در زمینه تدریس آیات نماز و تبلیغ نماز. خداوند ان شاء الله به همه ما کمک کند و به شما خیر دنیا و آخرت عطا کند.
چند سال قلم میزنید و چند اثر دارید و چند اثر شما در مورد نماز است؟
بیش از پانزده سال است که خداوند توفیق داده و توفیق داشتم چند کتاب را در این چند سال تالیف کردم. یکی از کتاب ها تفسیر همراه هست که از هر صفحه قرآن یک آیه انتخاب شده و تفسیرش نوشته شده که چهار جلد هست و به صورت گروهی نوشته شده که حقیر هم یکی از مولفین آن هستم.
یکی دیگر از کتاب ها، تفسیر آیات نماز هست که سه جلد هست و دوجلدش چاپ شده و یک جلد متاسفانه هنوز چاپ نشده است.
یک کتاب یک جلدی هم با عنوان شیوه های بیان تفسیر که این نیز به صورت گروهی تالیف شده و حقیر یکی از نویسنده های آن هستم.
انگیزه شما از نوشتن کتاب با موضوع نماز چه بود؟
در بین عبادت های مختلفی که ما در اسلام داریم مثل نماز و روزه و حج و زکات و حجاب و امر به معروف و نهی از منکر، بیشترین کتاب را نماز به خود اختصاص داده ولی متاسفانه در این کتاب ها هر کسی با نگاه خودش به بیان معارف نماز پرداخته و به بیان معارف نماز از زبان خداوند متعال کمتر پرداخته شده بود و اگر کتاب هایی هم بودند، بسیار مختصر بودند.
من خیلی دوست داشتم که به بیان معارف نماز از زبان خود خداوند تبارک و تعالی بپردازم و هم خودم این معارف را بفهمم و هم به دیگران منتقل کنم که الحمدلله با نوشتن این کتاب ها این هدف محقق شد.
در چند جمله کتاب تفسیر آیات نماز را معرفی کنید؟
این کتاب در سه جلد نوشته شده، جلد اول آن در دو بخش هست. بخش اول درباره اهمیت نماز هست و بخش دوم در رابطه با عواقب کوتاهی، سهل انگاری و ترک نماز. جلد دوم این کتاب سه بخش دارد که بخش اول به آثار نماز می پردازد، بخش دوم به احکام نماز اشاره می کند و بخش سوم این جلد هم به آداب نماز در قرآن پرداخته است.
جلد سوم آن هم در قسمت اول بحث نماز و خانواده هست که به بیان اصول دعوت به نماز در زندگی انبیا پرداخته و بخش آخر هم به پیوند های نماز اشاره می کند که در آیات قرآن نماز با چه چیزهایی همراه شده و به تفسیر این آیات پرداخته شده است.
در چند خط ارکان اصلی این کتاب را توضیح بدهید؟
دو رکن اساسی که این کتاب دارد یکی بحث نماز هست و یکی هم بحث کلام خداوند تبارک و تعالی. در واقع تمامی سرفصل هایی که در سوال قبل بیان شد که اهمیت، آثار ، عواقب و حتی نماز و خانواده باشد به تمام این ها از نگاه قرآن و از دید کلام وحی پرداخته شده و فکر می کنم این ویژگی منحصر به فردی باشد که این کتاب را از بقیه کتاب ها ممتاز می کند.
خاطره ای از نوشتن این کتاب نماز دارید؟
یادم هست وقتی که مرکز تخصصی نماز می خواست تشکیل بشود مدیر محترم مرکز نماز، حاج آقای کفیل فرمودند که می خواهیم این جور کاری انجام بدهیم و این مرکز را تاسیس کنیم و به حقیر گفتند که اگر امکانش هست من هم فعالیتی داشته باشم. حقیر با افتخار پذیرفتم ولی گفتم که فعالیت من یک شرط دارد و آن شرطش هم این است که من هر چه بخواهم مطالعه کنم ، تحقیق کنم و تدریس کنم همه اش را از کلام خداوند تبارک و تعالی بحث می کنم و درباره تفسیر قرآن کار می کنم. الحمدلله خدا را شکر به خاطر منتی که بر من گذاشت و توانستم هفت هشت سال این کار را انجام بدهم. خوشحالم و واقعا به این نتیجه رسیدم که تمامی موضوعات مهمی که بحث نماز دارد اهم مباحث آن در قرآن مطرح شده است، مباحثی مثل اهمیت نماز و آثار نماز و عواقب ترک نماز. اگر مثلا شما برای نماز، صد اثر یا بالاتر از صد اثر فردی اجتماعی، دنیوی اخروی مادی معنوی بیان کنید اهم این آثار و مباحث در آیات قرآن هست و هم مباحثی مثل شیوه های دعوت به نماز که انصافا باید درباره قرآن گفت ، آنچه خوبان همه دارند تو تنها داری. اگر کسی با قرآن کار بکند قطعا تسلط به همه مباحث قرآنی دارد که خداوند ان شاء الله از همه ما قبول کند.
مخاطب اصلی این کتاب چه کسانی هستند و بیشتر برای چه اقشاری مفید است؟
الحمد لله این کتاب می تواند برای عموم مردم مفید باشد چراکه حقیر بعد از آنکه این کتاب ها تالیف شد، توفیق داشتم این کتاب ها را حدود هفت هشت سال، هم در مرکز تخصصی نماز قم تدریس کردم و هم در سرتاسر کشور برای روحانیون و ائمه جماعات تدریس کردم. بعد از این برنامه ای در رادیو معارف هم به نام « تا آسمان» که برنامه ظهرگاهی است و قبل از نماز ظهر پخش می شود؛ آنجا حقیر را دعوت کردند و توانستم مباحث این کتاب در صد قسمت پنج دقیقه ای برای عموم مردم بیان کنم و این هم یکی از برکات این جلسات بود. آن مجموعه صد قسمتی هم توسط مرکز تخصصی نماز به صورت نرم افزار «عطر بهشت» در آمد که برادر عزیزمان آقای رحیمی زحمت آن را کشید و خلاصه آن مباحث هم الحمدلله نوشته شد. فکر می کنم که خیلی با برکت بود و خیلی از عزیزان از جمله ائمه جماعات هم از آن استفاده کردند که برکت قرآن بود.
نکته خاصی هست که خودتان بخواهید به آن اشاره کنید ولی در کتاب شما نیامده باشد؟
نکته خاصی که می شود به آن اشاره کرد و در کتاب نمی توانیم این را بیان کنیم این هست که ما تمامی آیات قرآن را که واژه صلاه در آن ها به کار برده شده را جمع آوری کردیم و هر کدام را در ذیل یک عنوان گذاشتیم مثلا بعضی آیات در ذیل اهمیت و بعضی آیات در ذیل آثار یا آداب یا مباحث دیگر، ولی آنچه برای خودم خیلی جالب بود گرچه ما این کار را انجام دادیم یعنی بعضی آیات را در ذیل عناوین خاص انجام دادیم ولی اعجاز قرآن به گونه ای هست که گاهی اوقات خداوند تبارک و تعالی در یک آیه ای که مطرح می کند چندین عنوان را گنجانده مثلا در سوره بقره آیه ۲۳۸ وقتی می فرماید: «حافظوا علی الصلوات و الصلاه الوسطی و قوموا لله القانتین» در واقعا هم اهمیت نماز هست چون امر به محافظت از نماز می کند، هم به یکی از وظایف ما در مقابل نماز اشاره می کند که بحث محافظت از نماز است و می دانیم محافظت به کمیت و کیفیت نماز برمی گردد و هم به انواع نماز اشاره می کند که صلوات باشد و صلاه وسطی که در جای خودش بحث شده یک نوع از نماز هاست که معمولا شیعه میگوید این نماز ظهر هست و هم در انتهای آیه به آداب نماز اشاره می کند که قوموا لله قانتین در واقع قنوت اطاعت خاضعانه است که یکی از آداب نماز است که خضوع در نماز باشد. انصافا اعجاز قرآن را ما نمی توانیم به تصویر بکشیم. ما مباحث را در ذیل عناوینی که خودمان گذاشتیم می گنجانیم ولی در یک آیه قرآن ما می بینیم چهار پنچ سرفصل گنجانده شده که این خودش می تواند یکی از وجوه جالب اعجاز قرآن باشد.
اگر الان بخواهید این کتاب را بنویسید چه تغییراتی در کتاب ایجاد می کنید و چه خلاء پژوهشی در موضوع بحث شما باقیمانده است؟
اگر این کتاب قرار باشد دوباره چاپ بشود به نظرم باید یک تغییر ساختاری پیدا بکند مثلا در جلد اول ما بحث اهمیت را داریم و عواقب سهل انگاری و کوتاهی درباره نماز و در جلد دوم آثار را داریم به همراه احکام و آداب. به نظرم می رسد اگر قرار است دوباره نوشته شود در جلد اول اگر اهمیت ، احکام و آداب باشد خیلی بهتر است و در جلد دوم هم آثار و عواقب در کنار هم باشد. از طرف دیگر سرفصل هایی هم به این بخش ها می توانیم اضافه کنیم مثل برخورد انسان ها با نماز و از آن طرف وظایف ما در مقابل نماز. برخوردهای با نماز مثل منع از نماز، نهی نماز، مسخره کردن نماز، ترک نماز یا سهو از نماز که گاهی فرد نماز می خواند و گاهی نمی خواند و ضایع کردن نماز که می خواند ولی نماز را ضایع می کند . این برخوردهای منفی با نماز است و از آن طرف وظایف ما در مقابل نماز که حداقل آنها مداومت است که اشاره به کمیت نماز دارد. وقتی می فرماید این ها برنماز شان دائمون هستند یعنی همیشه نماز می خوانند. یک پله بالاتر و وظیفه سنگین تر بحث محافظت است که محافظت از نماز به کمیت و کیفیت برمی گردد. علاوه بر این که مومنین نماز می خوانند با خشوع می خوانند و یک وظیفه سنگین تر و در واقع جامع ترین کامل ترین وظیفه ای که در مقابله با نماز داریم که علاوه بر کمیت و کیفیت اشاره به گسترش نماز در جامعه دارد که خیلی در آیات قرآن خداوند تبارک و تعالی به اقامه اشاره می کند . فکر می کنم این دوتا سرفصل هم می تواند به صورت مستقل بیان شوند.
به نظر شما در حوزه نماز چه موضوعاتی جای کار دارد و باید کار شود؟
این که فرمودید چه موضوعی نیاز به کار داره من پیشنهادم این هست که همان جور که در رابطه همه آیات قرآن ما نظرمان این است که اگر قرار است حق آیه ای ادا شود وقتی قرار است تفسیر آن آیه نوشته شود یک جامعه شناس باید بیایید نظر جامعه شناسانه خودش را بدهد و حقایق را در آن حیطه تخصصی خودش بیان کند. یک روانشناس باید بیایید در حیطه تخصص خودش بیان کند. یک کسی که مدیریت خوانده بیاید آن آیه را در حیطه تخصصی خودش بیان بکند کما این که معتقدیم مثلا یک ادیب باید بیاید نکته های ادبی آیه را بگوید و یک فقیه باید نکته های فقهی آیه را بگوید . در بحث آیات نماز هم ما همین نظر را داریم و آنچه که معتقدیم و آنچه که حق مطلب را ادا نمی کند این است که یک نفر بیاید به تنهایی تفسیر یک آیه را بنویسد واقعا نمی شود این کار را کرد. اگر قرار است تفسیر آیات نماز نوشته بشود مثلا مخصوصا بحث نماز و خانواده خب کسانی که خانواده کار کرده و مباحث را تربیت را کار کرده بعضا مباحث روانشاسی را کار کرده این ها همه باید با هم جمع شوند حتی آن کسی که مثلا نظرات جامعه شناسی دارد، بررسی کرده آسیب های اجتماعی را در جامعه و آن مدیری که رفته آسیب شناسی کرده و ضعف های مدیریت را در بعضی از جاها دیده همه این متخصصین باید با هم بیایند بنشینند و یک آیه قرآن را تفسیر بکنند دقت داشته باشید ما نمی گوییم نظرات روانشاسی بر آیات قرآن تحمیل شود ولی می گویم بسیاری از آن مباحثی که به صورت تخصصی بزرگواران مومن و متدین ما خوانده اند در فهم آیه ما را می تواند بسیار کمک کند و اگر قرار است ما یک آیه را بفهمیم و کامل بفهمیم همه متخصص ها در تمامی رشته های حوزوی و غیرحوزوی باید بیایند کنار هم جمع بشوند و یک آیه قرآن را تفسیر بکنند شاید یک مقدار از ظاهر قرآن را ما بفهمیم تا برسیم به بطون قرآن که نیاز به اهل بیت دارد که «ان للقرآن ظهرا و بطنا و لبطنه بطنا الی سبعه ابطان» یا به تعبیر علامه طباطبایی که برگرفته از روایات است الی سبعین بطنا
ما به بطون قرآن کار نداریم اگر بخواهیم ظاهر قرآن را بفهمیم حداقلش این ده بیست تا متخصص باید بیایند کنار هم بنشینند تا یک آیه قرآن را تفسیر کنند و نظر قرآن را درباه نماز بیان کنند.
نوشتن در مورد نماز چه امتیازی دارد و چه سختی هایی؟
امتیازی که بحث نماز دارد این است که در بین عبادت ها مهم ترین عبادت است که خداوند تبارک و تعالی در آیات قرآن به آن پرداخته دقت بفرمایید عرض کردم که مهم ترین عبادت نگفتم مهمترین موضوع چون در آیات قرآن بیشترین موضوعی که بهش بحث پرداخته شده بحث عقیدتی است و آن هم بحث توحید است بعد از توحید بیشترین آیات را معاد به خودش اختصاص داده ولی در بحث عبادات و رفتار مثل روزه، خمس ،زکات و حجاب در بین این عبادت ها مهمترین عبادت نماز است و بیشترین آیات را در این وادی به خودش اختصاص داده است. این جزء امتیازات نوشتن کتاب برای نماز است اما سختی کار، قلم زدن برای نماز این است چون موضوع مهمی بوده بیشترین کتاب را هم به خودش اختصاص داده یعنی در بین این موضوعاتی که عرض کردم خدمت شما، بیشترین کتابی که نوشته شده باز بحث نماز هست و این کار را یک مقدار سخت می کند اگر کسی می خواهد کتاب بنویسد باید یک جوری بنویسد که امتیازهایی داشته باشد و از مابقی کتاب ها ممتاز شود و تداخل با مابقی کتاب ها نداشته باشد.
در حوزه انتشار مکتوبات نمازی چه پیشنهادی برای مرکز تخصصی نماز دارید و چه نقدی در این زمینه دارید؟
پیشنهاد حقیر که اگر قراره موضوعی برای کتاب نوشته بشود و عده ای از بزرگوران نظر بدهند آیا این کتاب چاپ بشود یا نشود آن عزیزانی که می خواهند نظر بدهند باید صاحب نظر در آن موضوع باشند. مثلا در بحث آیات و روایات کسی باید نظر بدهد که قبلا کار کرده باشد و بعد نظر بدهد این چاپ بشود یا نه یا مثلا اگر در بحث نماز و خانواده کتابی می خواهد نوشته شود باید کسی باشد که متخصص این موضوع باشد و در این موضوع کار کرده باشد. نمی شود که یک نظر ارزیابی کند و در همه موضوعات نظر بدهد و نظر او صائب باشد. به نظرم این کار درست نیست و باید متخصصان مختلفی ارزیابی کنند . این پیشنهاد حقیر است و انتقادی که دارم طولانی بودن زمان چاپ کتاب هاست یعنی کتابی نوشته می شود و بعضا یک سال یا بیشتر می گذرد و آن کتاب چاپ نمی شود مثل همین جلد سوم کتاب آیات نماز که بحث نماز و خانواده است و انصافا مباحث خوبی هم درآن مطرح شده ولی متاسفانه به هر دلیلی تاخیر در چاپش صورت گرفته و هنوز چاپ نشده است. خداوند همه ما را کمک کند.
والسلام علیکم و رحمه الله
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
