محسن طبسی، عضو هیئت علمی و رئیس دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، شهر اسلامی را شهری دانست که در آن دین علاوه بر ظاهر شهر در همه‌ زمینه‌های زندگی افراد نقش داشته باشد.

وی در ادامه افزود: باید به این نکته توجه داشت که شهر اسلامی با شهر مسلمانان فاصله دارد؛ به عبارتی غایت مطلوب، شهر اسلامی است و آن وضعیتی که ما اکنون در آن قرار داریم شهر مسلمانان است و هنگامی که بین این دو تفاوت وجود نداشته باشد، شهر اسلامی تحقق پیدا خواهد کرد.

خداوند برای شهر اسلامی شاخص معرفی کرده است

طبسی به شاخص‌هایی که دین برای شهر اسلامی مشخص کرده است، اشاره کرد وافزود: دانش امروزی ما متأسفانه نتوانسته است بین آنچه از قرآن و ائمه(ع) به ما رسیده است و آنچه در عمل انجام می‌دهیم، جمع برقرار کند لذا فاصله‌ای بین شهر ما با شهر اسلامی به وجود آمده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد گفت: این تفکر وجود دارد که دانش شهرسازی را از غرب‌ بگیریم و آن را با دین تطابق دهیم در صورتی که دین، دانش شهرسازی را در اختیار ما گذاشته است لذا اگر ما بتوانیم این دانش را از دین استخراج کنیم و آن را با علوم جدید تطبیق دهیم، به شهر اسلامی دست خواهیم یافت.

وی در ادامه افزود: به عنوان مثال، در قرآن و احادیث بیان شده است که مسجد باید دعوت کننده افراد به نماز باشد و این اصل کلی را خداوند مشخص کرده، پس معمار باید طوری سازه مسجد را بنا کند که این اصل در آن رعایت شود.

طبسی گفت: در معماری سنتی، جلوی هر مسجد یک فضای باز به وجود می‌آوردند، درب ورودی فاخری به همراه نقش و نگارهای زیبا برای آن تعبیه می‌کردند، کتیبه‌ای بالای آن قرار می دادند که همه این فاکتورها باعث می‌شد ورودی مسجد جذاب و به عبارتی دعوت کننده باشد.

رئیس دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد در ادامه عنوان کرد: اگر به مساجد امروزی نگاه کنیم برخی را می‌بینیم که سردر و نمای ورودی جذابی ندارند حال باید این سؤال مطرح شود که آیا چنین مساجدی می‌تواند آن اصل دعوت کنندگی را داشته باشد؟ پاسخ منفی است چون در این گونه مساجد، معماری اسلامی به حاشیه رفته است.

مسجد جامع هر شهر باید از تمام نقاط شهر قابل رؤیت باشد

طبسی مسجد را در شهر اسلامی یک مرجع مهم دانست و عنوان کرد: از احادیث و روایات این اصل را می‌توان استخراج کرد که باید نقاط مرجع در شهر اسلامی قابل رؤیت باشد به عنوان مثال مسجد که مهم‌ترین مرجع در شهر است باید از تمام نقاط شهر قابل تشخیص باشد.

وی در ادامه افزود: اگر به شهر یزد نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که این اصل در آن رعایت شده و گلدسته‌های مسجد جامع یزد از همه نقاط شهر دیده می‌شود اما شاخصه‌ شهر تهران به عنوان پایتخت یک کشور اسلامی یک برج است که این مکان نمی‌تواند به عنوان شاخص دینی معرف فرهنگ ما باشد.

رئیس دانشکده مهندسی و معماری دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در ادامه گفت: این سؤال به وجود می‌آید که با داشتن تکنولوژی که توانسته است این برج را به وجود آورد آیا نمی‌توانیم شاخصی با همین تکنولوژی به وجود آوریم که معرف فرهنگ دینی ما باشد؟ به عنوان مثال آیا نمی‌توانیم برای مسجد جامع شهرهای بزرگ مثل تهران و مشهد مناره‌هایی بسازیم که همان تکنولوژی در آن به کار رفته و از تمام نقاط شهر قابل رؤیت باشد؟

فرهنگ مردم، شکل شهر را به وجود می‌آورد

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد به تأثیر فرهنگ بر شکل ظاهری شهر اشاره کرد و گفت: این مسلمانان هستند که شهر اسلامی را به وجود می‌آورند، پس می‌توان گفت، راه رسیدن به شهر اسلامی ساختن مسلمان واقعی است.

وی در ادامه افزود: به عنوان مثال زمان قدیم اگر کسی توانایی مالی زیادی داشت، نمای بیرون ساختمان خود را طوری می‌ساخت که تفاوت زیادی با ساختمان‌های اطراف نداشته باشد و اگر تفاوتی وجود داشت، در اندرونی و داخل منزل بود و با این کار، افراد این عمل اخلاقی را رعایت می‌کردند که نباید دارایی خود را به رخ دیگران بکشند، اما متأسفانه این فرهنگ از بین رفته و به همین دلیل ناهمگونی زیادی در ساختمان‌های شهر مشاهده می‌شود.