حجت الاسلام هادی عجمی کارشناس مذهبی نماز، طی گفت و گویی با خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان به ارائه پنج راهکار برای یاری نماز و دعوت دیگران به آن پرداخت و در اولین راهکار پیشنهادی خود ضمن بیان این نکته که بایستی با فطرت انسان‌ها سخن بگویید گفت: اگر بخواهید چند زبان بین المللی را نام ببرید، چه می‌گویید؟ آیا فطرت را از آنها می‌دانید؟ فطرت زبانی نیست که غربی‌ها به زور آن را زبان بین الملل کرده‌اند، فطرت آن درکی است که خداوند همراه با آن دنیا فرستاده است. پيامبر اکرم ص مي‌فرمايد: " كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ "؛ هر مولودي بر فطرت الهي از مادر متولد مي‌شود. چون همه این فطرت را دارند، کسی که بتواند در دعوت دیگران، فطرت آنها را مخاطب قرار دهد موفق است. اگر از این زبان استفاده کنید، می‌توانید نماز را برای غیر مسلمان هم توجیه کنید!

وی افزود: امتیاز دومِ شیوه‌دعوت فطری، تاثیر عمیق آن است. تاثیر این روش از دانش افزایی نیز بیشتر است؛ چون در دانش‌افزایی شما اطلاعاتی را می‌دهید، اما معلوم نیست که در جان و دل او بنشیند و او را به یقین برساند. شیوه دعوت فطری چون در عمق جان انسان جای دارد، زودتر به انگیزه کشیده می‌شود و امکان ریزش آن کمتر است. بخصوص اگر طرف صحبت شما جوانان باشند. جوان هرچند گنه کار باشد، چراغ فطرتش هنوز روشن است و کورسویی دارد. او هنوز سخن فطری شما را بهتر می‌پذیرد، یا حد اقل او را به فکر فرو می‌برد.

وی در خصوص ویژگی کلی همه انسان‌ها تصریح گرد: همه انسان‌ها در مقابل كسي که به ما لطفي مي‌كند يا هديه مي‌دهد، احساس سپاس‌گزاري دارند. در برابر عظمت يا زيبايي قرار مي گيريم،  احساس ستايشگري پیدا می‌کنند. وقتی خطری آنها را تهدید می‌کند، احساس پناه جویی دارند. وقتي دلتنگ می‌شوند، احساس رازگویی دارند. وقتي محتاج می‌شوند، احساس نیاز خواهی و نیایش‌گری در آنها تقویت می‌شود که این احساس‌ها اختصاص به فردی خاص ندارد؛ آنها فطری است. فقط کافی است این احساسات فطری را به‌سمت نماز هدایت کنیم.

وی با اشاره به این که نماز پاسخگوی به احساسات فطری است، گفت: چه کلماتی که در نماز گفته می‌شود و چه حالاتی که در به برکت نماز در انسان پرورش می‌یابد، پاسخگوی فطرتِ سپاسگزار، ستایشگر، پناه‌جو، رازگو، نیازخواه و دوستار نیایش است. به صورتی که تنها توجه به سوره "حمد" که در تمام نمازها خواندنش واجب است، نشان می‌دهد که پاسخگوی تمام این احساسات است. نکته دیگر حالاتی است که ما در نماز داریم. حالات رکوع و سجده و کلمات مناسب آنها با آن حالت، به تمامه پاسخگوی این احساسات است. دیگر امکانی که برای نمازگزار به‌وجود می‌آید، امکان رازگویی با او بعد از نماز است. در روایات بر نیایش، رازگوی و ابراز این احساس‌های فطری در بعد از نماز تاکید شده، به گونه‌ای که اگر کسی بدون این ارتباط و بعد اتمام نماز سریع از جای خود برخیزد، خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: آیا به بندة من نمی‌نگرید، گویا خیال می‌کند که برآورده­شدن خواسته­هایش به ­دست غیر من است! آیا نمی‌داند که برآورده شدن خواسته‌هایش به ­دست من است؟!

حجت الاسلام هادی عجمی خاطرنشان کرد: می‌توان با توجه به این احساس‌های فطری، نماز را گوش‌زد و تبیین کرد و از طرفی نماز را بهترین پاسخگو به این نیازها نشان داد. اگر این احساسات به‌سوی نماز نرود به‌سمت عرفان‌های دست ساز انسان می‌رود که تنها، مخدری است برای توهم بر طرف شدن این نیازها!

وی در معرفی دومین راهکار به ابراز اهمیت نماز اشاره کرد و گفت: مشغول کارهایتان در خانه هستید، اما گوشتان به صدای تلفن است. تا کسی می‌خواهد صدای تلویزیون را زیاد کند، سریع می‌گویید: صدایش را کم کن؛ ممکن است صدای زنگ تلفن را نشنوم! کارهایتان را انجام می‌دهید و آنهار را تعطیل نمی‌کنید، اما مراقب صدای تلفن نیز هستید. تا صدای زنگ تلفن بلند می‌شود، سریع به‌سوی آن می‌روید تا انتظارتان پایان یابد. از این حالت شما همه متوجه می‌شوند که تماس مهمی است. چون متوجه رفتار خاص شما که شده‌اند، درصدد هستن که بدانند موضوع چه بوده و ...

وی با بیان داستانی پیرامون این مطلب گفت: نقل شده که "شهید رجایی" عادتش این بود که در هر شرایطی، نمازهای واجبش را سر وقت آن برپا می‏داشت. یک‏بار شهید رجایی، در حال پرسش و پاسخ با مسؤولان بود که صدای اذان بلند شد. شهید رجایی خطاب به حضّار و آن جمع گفت: اگر خبر داده باشند برای مدت بیست دقیقه ضرورت دارد ارتباط تلفنی با مرکزی برقرار کنم، آیا اجازه هست که همین‏جا صحبت را متوقف و ادامه‏ی آن را به بعد از تلفن موکول کنیم؟ حاضران که از پیشنهاد غیرمنتظره‏ی شهید رجایی غافل‏گیر و شگفت‏زده شده بودند، گفتند: اختیار دارید. بله قربان! او گفت: هم اکنون دستگاه بی‏سیم الهی (اذان) خبر از انجام فریضه‏ی ظهر داده است. ما فعلاً وظیفه داریم با اقامه‏ی نماز، این ارتباط را برقرار کنیم. لحظه‏ای بعد شهید رجایی در برابر نگاه ناباورانه‏ی حضّار، با جمعی به نماز ایستاد و این تکلیف الهی را سر وقت انجام داد.

این کارشناس تخصصی حوزه نماز تصریح کرد: نزدیک اذان که می‌شود، باید حالت یک یاور نماز به‌گونه‌ای باشد که تا اذان گفته شد همه بدانند که اتفاق مهمی افتاده است. همین عمل بهترین شیوه نشان دادن اهمیت نماز است. گاهی با مقداری تاخیر شاید بشود کاری را به جایی رساند و سپس به سوی نماز رفت؛ اما یاور نماز، به‌محض شنیدن صدای اذان به سمت نماز یا آماده شده برای آن می‌رود. البته این یک دستور تشکیلاتی برای نماز یاوران نیست، بلکه یک شوق درونی است به سخن گفتن با دوست.

وی با بیان اینکه باید این شوق را ابراز کرد؛ گفت: در هر جایی که باشد باید این شوق را ابراز کرد. چگونه است که برخی علاقه خود را به گناه ابراز می‌کنند، اما ما علاقه به نماز و اهمیت آن را ابراز نکنیم. اذان که شد هر کاری که دارید را ترک کنید. اهمیت و تاثیرگذاری در همان بلافاصله ترک کردن کارهاست.

وی در ادامه اضافه کرد: یکی از هم رزمان و همکاران شهید سید مرتضی آوینی می گوید: در ایامی که شبانه روز برای تدوین و مونتاژ در صدا و سیما بودیم، به محض اینکه وقت نماز می رسید، همین که قرآن شروع می شد، سید، قلم را زمین می گذاشت، لباس را می پوشید و بچه ها را صدا می کرد: حرکت کنید که وقت نماز است. سپس به طرف مسجد بلال حرکت می کرد. سید همیشه از اولین کسانی بود که وارد مسجد می شد!

حجت الاسلام عجمی در ادامه توصیه کرد: اگر اطرافتان کودکان هستند با زبان آنها این علاقه را ابراز کنید. مثلا: "آخ جون نماز" اگر با دوستان هستید، قبل از اذان اشاره داشته باشید که بعد اذان به نماز می‌روید. البته با رعایت زیبایی گفتار و زننده نبودن آن. مانند زمانی که در ساعتی قراری مهم دارید و هنگام برنامه ریزی با دوستان به آن توجه دارید. به مرور و استقامت شما، افراد متوجه می‌شوند که در ساعت اذان نباید برنامه‌ای برای شما داشته باشند.

وی افزود: اگر کسی برنامه‌ای را در اوقات نماز برنامه‌ریزی کرده بود، دوستانه او را دعوت به مقدم کردن نماز بر کارش کنید و او را متوجه کنید که اگر نماز را ابتدا بخواند، کاری هم دارد برکت پیدا می‌کند. 

عضو برجسته مرکز تخصصی نماز در قم در معرفی سومین راهکار دعوت به نماز به مسئله طنین اندازی اذان اشاره کرد و گفت: در پیاده‌روی خیابان در حال حرکتید که صدای بلند موسیقی شما را متوجه خودش می‌کند. ماشینی در خیابان صدای موسیقی را به کمک سیستم آنچنانی تا فیها خالدون زیاد کرده است. خود به‌خود شما متوجه چند چیز می‌شوید: علاقه بسیار او به آن موسیقی؛ نشانه‌اش اینکه دیگران نیز می‌خواهد بهره‌مند از آن کند. لذت بردن او از این موسیقی. پی‌بردن به نوع تفکر او نسبت به نوع آن موسیقی و ...

وی در این خصوص اضافه کرد: حال که هر موسیقی و نوع پخش آن پیام‌هایی دارند، طنین رسای اذان، نشان از معانی زیبا دارد از جمله اینکه: افراد آن فضا، یا آنها که صدا را پخش کرده‌اند، علاقه به نماز دارد. آنها علاقه دارند که دیگران هم به اقامه کنندگان نماز بپیوندند. از کلمات و صدای زیبای اذان لذت می‌برند. اقامه نماز را نه یک وظیفه شخصی، که وظیفه عمومی می‌دانند و ...

حجت الاسلام عجمی اذان را یک دعوت به نماز ویژه عنوان کرد و گفت: بنابراین یاور نماز در هر کجا که باشد، سعی دارد صدای اذان را به افراد بیشتری برساند و در این  هیاهوی غفلت و زندگی، با این صدا دیگرا را به نماز دعوت کند. اگر در خانه است، اذان که می‌شود دیگران را مستقیم یا غیر مستقیم متوجه اذان می‌کند. صدای اذان را که از تلویزیون پخش می‌شود را مقداری بیشتر می‌کند. اگر بتواند خودش اذان می‌گوید. کودکان و نوجوانان را به گفتن اذان ترویج می‌کنند. یاوران نماز در مدرسه، دانشگاه یا محل کار نیز، پیگیر پخش شدن رسای صدای اذان است؛ هر چند در میان راه، مخالفت‌ها و تمسخر‌هایی باشد. شرایط را محیا می‌کند که فردی یا گروهی اذان بگویند تا صدای طبیعی اذان پخش شود.

وی افزود: متاسفانه برخی با افتخار، صدای گناه را در شهر پخش می‌کنند؛ اما نوبت به اذان که می‌رسد، هزاران ملاحظه نابه‌جا می‌آید. در حالی که بنا بر استفتا از آیت الله خامنه ای نه تنها "پخش اذان به نحو متعارف براى اعلام داخل شدن وقت نماز صبح به وسيله بلندگو اشكال ندارد"؛ بلکه پیامبر ص فرمود: "صدایتان را به اذان بلند کنید به درستي که شيطان وقتي صداي اذان را شنيد فرار مي‌کند"‏. شیطان که از هر مکانی بیرون رود، فرشتگان رحمت الهی درآیند و فضا سالم‌تر می‌شود.  بنابراین، حرکت در جهت برپایی صدای اذان، جهادی است فرهنگی برای از میان بردن پلیدی‌ها. پیامبر فرمودند: "اذان گويى كه به خاطر خدا اذان بگويد، مانند كسى است كه در راه خدا شمشيرش را از غلاف بيرون مى‌آورد و میان دو صف (كفر و اسلام ) جنگ مى‌كند" بنابراین: "هر یاور نماز، یک اذان‌گو"

حجت الاسلام عجمی در ارائه راهکار بعدی به بصیرت افزایی اشاره کرد و بیان نمود: خداوند سلامتی را از کسی نگیرد. برخی مریضی‌ها دو درد دارد. درد مریضی و درد قیمت بالای داروهای آن! برخی مبتلا به مریضی می‌شوند که هزینه‌های سنگینی برای دارو می‌پردازند. تا آنجا که وسایل زندگی خودشان را هم در این راه از دست می‌دهند. هر چند تامین مالی آن برایشان سخت است؛ اما چون یقین به این دارند که نیازمند آن دارو هستند، به هر سختی آن را فراهم می‌کنند. گاهی برای به‌دست آوردن آرامش از دست رفته درکنار داروهای متعدد، وقت و هزینه‌های فراوانی  را صرف جلسات روانشناسان یا روانپزشکان می‌کنند...

وی اضافه کرد: نماز داروی دردهای بسیار خطرناک ماست. شما نماز یاوران که طعم درمانگری نماز را چشیده‌اید می‌دانید که باید برای این داروی مهم و حیاتی، هزینه کرد. برای نماز می‌ارزد که از وقت، مال و برخی لذت‌های زودگذر گذشت. اما آنها که از نماز دور هستند این شناخت و یقین را نسبت به نماز ندارد. برای همین برایش هزینه نمی‌کنند. اگر آنها هم به درک  شما از نماز برسند، نه تنها نمازگزار، بلکه دعوت کننده دیگران به این کیمیا خواهند شد. بنابراین، شما یاوران نماز در زکات این شناختتان از نماز باید برای ترویج آن بصیرت افزایی کنید. هرچند لازم است ابتدا خودتان بهره‌ای بیشتر از معارف نماز ببرید، اما در هر مقام و جایگاهی که هستید، می‌توانید روشنگر باشید.

وی در توضیح کارهای مناسبی که یاوران نماز می توانند ارائه کنند گفت: گاهی سخنانتان را به نماز ارتباط دهید. برخی از شبهات اصلی نماز را مطرح و با هنر خود پاسخ دهید. مثلا اینکه می‌گویند: قلبت پاک باشد کافی است؛ نماز باعث عقب‌ماندگی می‌شود و کلاس ندارد؛ نماز برای هزار و چهارصد سال پیش است؛ با این همه گناه، چه فایده دارد که نماز بخوانیم و ...

این کارشناس نماز در ادامه بیان کرد: در سیره اهل بیت در موارد بسیاری خود اهل بیت با هنر مندی و جذابیت بالا، سخن از آثار نماز را مطرح می‌کردند. گاهی حرف‌های معمولی و اتفاق‌های طبیعی را که معمولا در اجتماعات از آن سخن گفته می‌شود را می‌توان به بصیرت افزایی درباره نماز ختم کرد.

وی افزود: سلمان فارسى می­گوید: روزی با پیامبر خدا (ص) در سایة درختى بودیم. ایشان یک شاخه از آن را برداشت و تکان ‏داد تا برگ­هاى آن ریخت. سپس فرمود: "آیا از آنچه کردم نمى‏پرسید؟" عرض کردیم: یا رسول اللَّه! به ما خبر بده. فرمود: "همانا بندة مسلمان هرگاه که به نماز قیام مى‏کند، گناهان او ریخته مى‏شود؛ همان­گونه که برگ این شاخۀ ‏درخت ریخته شد". در این روایت پیامبر (ص) سخنش را از بیان آثار نماز شروع نکردند. ابتدا در مخاطب سؤالی ایجاد می‌کند، سپس نکته اصلی را می‌فرماید. بیان برکات معنوی و ثواب‌های عظیم نماز و آثار دنیوی از جمله، بهداشتی، عاطفی، عقلی می‌توان بصیرت افزایی کند؛ هرچند هدف نماز گذار رسیدن به آثار نیست و هدف انجام دستور خداوند است.

وی در ادامه ارائه راهکار های مرتبط با اشاعه نماز از توجه دادن به تشویق و تنبیه برای نماز خبر داد  و گفت: طبع انسان از تشویق خوشش می‌آید و از تنبیه فراری است. چه مادی باشد و چه معنوی. بسیاری از مردم، عقلشان و احترام‌گذاشتنشان  به چشمشان است و بر اساس ظاهر قضاوت و رفتار می‌کنند؛ از نگاه آنها هر که پولش بیش، احترامش بیشتر. اما قرآن در آیه 13 سوره حجرات تکلیف خود را روشن کرده و ملاک احترام‌گذاری خداوند را تقوا می‌داند: "إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُم‏"؛ از نظر خدا، هر که تقوایش بیشتر، احترامش بیشتر. بنابراین تشویق و تنبیه شما برای نماز باشد. همچنان که بسیاری از تشویق‌ها و احترام‌گذاشتن‌های اشتباه افراد را در راه نادرستشان پیش می‌برد، اگر مؤمنان، تشویق و تنبیه مادی و معنویشان، دوستی و دشمنیان بر اساس تقوا و احترام افراد به نماز باشد، کمک بسیاری به تشویق نزدیکی افراد به نماز است.

حجت الاسلام عجمی تصریح کرد: البته همه بنده خدا هستند و از این جهت قابل احترام، اما ما عمل آنها را تشویق و تنبیه می‌کنیم نه خود آنها را. اگر به فرزند، دوست یا شاگردی، به علت بی‌توجهیش به نماز، بی تجهی کردیم، باید به او بفهمانیم که خودش را دوست داریم اما از کارش ناراحت هستیم. اگر در جمعی به نمازگزاران بیشتر احترام گذاشتیم، باید دیگران بدانند که علت کارمان چیست، تا تاثیرگذار باشد. گفتنی است که در دعوت به نماز بهتر است که از تشویق بیشتر استفاده شود. چون گاهی تنبیه در برخی نتیجه عکس می‌دهد و برخی افراد بر اثر بی‌توجهی شاید از اصل نماز زده شوند!

وی در مورد مدل های تشویقی گفت: تشویق تنها هدیه مالی نیست، محبت، توجه بیشتر و حتی یک لبخند، گاهی تشویق است. در مقابل تنبیه هم می‌تواند حتی با اخم کردن باشد. گاهی احترام و بلند شدن درجمعی برای جوانی نمازگزار می‌تواند تشویق او باشد.

این کارشناس حوزه نماز ضمن مقدم خواندن تشويق بر تنبيه، خاطرنشان کرد: در هدايت به نماز استفاده از تشويق در اولويت قرار دارد؛ زيرا تشويق است كه متربي را به سوي نماز سوق مي‌دهد و به حركت وا مي‌دارد و تنبيه تنها بازدارنده است نه به حركت درآورنده. بايد رفتار و عمل را تشويق يا تنبيه كرد، نه شخصيت فرد را. با عمل تناسب داشته باشد. نوجوانی كه نماز را كامل و در اول وقت مي‌خواند با آنكه نماز را با عجله و آخر وقت مي‌خواند يكسان نيستند. 

این مطلب را به اشتراک بگذارید :