شفقنا (پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه) - پژوهشگر ارشد پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با بیان اینکه در کشورهای عربی تابعیت مساجد از حکومت ها، مسجد را به تریبونی دولتی تبدیل کرده است، گفت: مسجد زمانی به عنوان مهمترین نهاد جامعه مدنی بوده که مسلمانان در آن گرد می آمدند و تمام مسایل را در آن بررسی می کردند؛ اما برنامه مسجد در حال حاضر در کشور های اسلامی تنها به برپایی نمازهای پنجگانه منحصر و برای موضوعات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نهادها در نظر گرفته شده است.

دکتر محمد علی مهتدی در گفت وگو با شفقنا با اشاره به وضعیت مساجد در کشورهای عربی، دولتی بودن این مساجد را موجب از دست رفتن اهمیت سیاسی مسجد در آن جوامع دانست و گفت: تامین هزینه مساجد در کشورهای عربی بر عهده دولت است به همین دلیل مواضع مساجد تابع مواضع حکومت هاست. این در حالی است که در بسیاری از موارد رویکرد این حکومت ها با موازین اسلامی مغایرت دارد و توام با عدالت نیست. همین مساله باعث می شود که مسجد در آن جوامع اهمیت سیاسی خود را از دست دهد و تریبونی برای ترویج سیاست دولت شود که معمولا دولت های این کشورها متعلق به مردم نیستند.

مهتدی در پاسخ به اینکه آیا مسجد می تواند در تاسیس و همیاری تشکل های مردمی نقشی ایفاء کند؟ گفت: در زبان عربی برای مسجد از کلمه «جامع» استفاده می کنند چون مسجد در گذشته فرهنگی ملل عرب، تنها جایی برای گردآمدن مردم به منظور نماز نبود بلکه مکانی برای تجمع مردم به منظور تصمیم گیری برای همه امور بود.

پژوهشگر ارشد پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با اشاره به بعضی مساجد تاریخی همچون مسجدِ قرویینِ مراکش، مسجدِ قیروانِ تونس و مسجدِ الازهرِ مصر که هم جامع (به معنی محل تجمع) و هم جامعه (به معنی دانشگاه) هستند، تصریح کرد: این نمونه های مساجد مربوط به دوران صدر اسلام تا دوران عباسی هستند و بعد از آن این مساجد کاربری خود را از دست می دهد و تبدیل به مکانی تنها برای نماز خواندن می شود.

او با ابراز تاسف از تغییر این جایگاه اجتماعی مسجد، اظهار کرد: مسجد زمانی به عنوان مهمترین نهاد جامعه مدنی بوده است که مسلمانان در آن گرد می آمدند و تمام مسایل را در آن بررسی می کردند؛ اما برنامه مسجد در حال حاضر در کشور های اسلامی تنها به برپایی نمازهای پنجگانه منحصر و برای موضوعات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نهادها در نظر گرفته شده است.

مهتدی در پاسخ به این پرسش که مسجد و نماز جماعت چگونه می تواند در راستای وحدت مسلمین کارساز باشد؟ گفت: در لبنان گوناگونی دینی و مذهبی وجود دارد و هر مذهب مسیحی کلیسای خود را دارد مثلا مارونی ها کلیسیایی جدا از ارتدوکس ها دارند و کلیسای ارمنی های کاتولیک از کلیسای ارمنی های ارتودکس جداست. مساجد اهل تسنن و تشیع هم از یکدیگر متفاوت است. امام موسی صدر به اتحاد بین ادیان ابراهیمی به عنوان یک اعتقاد تمدن ساز و همچنین به عنوان یک روش مبارزه برای مقابله با توطئه های رژیم صهیونیستی علیه مسلمانان شیعه و سنی از یک سو و بین ادیان مختلف از سوی دیگر می اندیشید. چون ایشان به وحدت ادیان ابراهیمی معتقد و در پی ایجاد وحدت ملی در لبنان بود، نه فقط در مساجد شیعه و سنی، بلکه در کلیساها هم حضور می یافت و موعظه روز یک شنبه را ایراد می کرد که بسیاری از مسیحی ها جذب شخصیت ایشان شده بودند.

او افزود: بسیاری از علمای سنی هم این روش را داشتند که در مساجد اهل تشیع حاضر می شدند. در حقیقت علمای مهم سنی مذهب در لبنان در چار چوب حرکت امام موسی صدر عمل می کردند و معتقد به «وحدت مذاهب»، «وحدت اسلامی» و حتی «وحدت ادیان» بودند؛ به طوری که به غیر از اختلافاتِ فقهیِ فردی، نمی توانستیم در حرکت های جمعی و اجتماعی هیچ تفاوتی بین آنها قائل شویم.

این پژوهشگر ادامه داد: ما در زمان امام موسی صدر در مناسبت هایی مثل عید فطر و قربان که جنبه وحدت بین مسلمین را داشت سعی می کردیم که به مساجد اهل سنت برویم و به نماز جماعت اهل سنت اقتداء کنیم تا نشان دهیم که ما به اختلاف میان شیعه و سنی قائل نیستیم و مسلمانان می توانند به رغم اختلافات فقهی در مسائل کلان جهان اسلام با هم یک دل و یک زبان باشند.

مهتدی افزود: من خودم اهل بلوچستان هستم و در شهر زاهدان بزرگ شده ام. این شهر، شهری است که هم مسلمانان شیعه در آن زندگی می کنند و هم مسلمانان سنی. در سال های اولیه انقلاب که شور انقلاب همه جا را فراگرفته بود و مذهب نمی شناخت، همه شیعیان و اهل تسنن یک هفته نماز جمعه را در مسجد جامع زاهدان به امامت مرحوم آیت الله کفعمی (از علمای شیعه) اقامه می کردند و جمعه بعد، همه نماز جمعه را در مسجد اهل تسنن به امامت مرحوم مولوی عبدالعزیز  (از علمای اهل تسنن) می خواندند. این سنت بسیار خوبی بود که شیعه و سنی نماز را با هم اقامه می کردند و هیچ کس اختلافات فقهی را در نظر نمی گرفت. در همین زمینه روایت از امام صادق(ع) است که می فرماید: «کسى که در صف اول نماز جماعت اهل سنت شرکت نماید، مانند آن است که در صف اول پشت سر پیامبر اکرم(ص) نماز خوانده باشد.»

او در پاسخ به اینکه مسوولیت مسجد در ایجاد روابط عاطفی و زدودن اندوه و دل افسردگی چست و چگونه می تواند به تقویت پیوندهای سالم اجتماعی-اعتقادی کمک نماید؟ گفت: امام موسی صدر مسجد را به همان معنای «جامع» تعریف می کردند. در دوره ایشان در کنار مساجدِ شهری و روستایی، مکان هایی به نام «نادی» تاسیس کرده بودند. «نادی» به معنای محل گردآمدن افراد است که آن را به «باشگاه» ترجمه می کنیم. اگر بعضی از تجمعات با مسائل نماز مغایرتی داشت یا شرایط ورود به مسجد از نظر طهارت مانع حضور بعضی از افراد در مسجد می شد، این تجمعات اجتماعی در نادی ها انجام می شد که به نام ائمه اطهار (ع) نام گذاری شده بود.

مهتدی ادامه داد: امام موسی صدر معتقد بود که روحانی نباید در خانه یا مسجد بنشیند تا مردم به سراغ او بیایند؛ بلکه او باید به سراغ مردم برود بنابراین ما شاهد بودیم که امام موسی صدر به صورت مرتب از یک روستا به روستای دیگر و از این شهر به آن شهر می رفت و در همان نادی ها مردم را جمع، برای آن ها سخنرانی و به درد دل آن ها گوش می داد؛ همین مساله باعث شده بود که مردم برای اولین بار ببینند که یک شخصیت والای دینی به جای این که در مسندی بنشیند و مردم به سوی او بروند، او به سوی مردم می رود. این دیدارها در مسجد بود و اگر در مسجد مناسبتی وجود نداشت دیدار در همان نادی، کنار مسجد صورت می گرفت.

مهتدی در پاسخ به اینکه مسجد در مناطقی که مسلمانان در اقلیت هستند، چه ویژگی های متفاوتی را شامل می شود؟ گفت: در کشورهای اروپایی که مسلمانان خود را در اقلیت می بینند، این احساس اقلیت باعث می شود که مسلمانان به هم بیشتر نزدیک شوند و این گردهم آیی در مسجد تجلی پیدا می کند. به طوری که شیعیان و سنی ها همه در مسجد گرد هم می آیند؛ این گرد هم آیی ها در ماه رمضان نیز بیشتر جلوه می کند.

انتهای پیام

این مطلب را به اشتراک بگذارید :