یادداشتی از حضرت حجت الإسلام والمسلمین قرائتی در خصوص ضرورت و نحوه استفاده از فضای مجازی

بسم الله الرحمن الرحیم

" حضرت یعقوب به پسرانش گفت: «لَا تَدْخُلُوا مِن بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُّتَفَرِّقَةٍ» (یوسف/67) اگر به دنبال یوسف در شهر می‌روید، از یك در وارد نشوید و از درهای مختلف وارد شوید. تمام جوان‌های ما یوسف هستند و اگر بخواهیم اینها را داشته باشیم، نمی‌شود از یك راه وارد شد. باید از تمام امكانات استفاده كنیم.

امروزه فضای مجازی، شبكه‌ها، ماهواره‌ها، سایت‌ها، اینترنت و تلفن‌های همراه هر كدام یك راه جدید ارتباطی است، كه مورد استفاده عموم مردم خصوصاً نسل نو می‌باشد.

خداوند در قرآن كریم می‌فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ» (ابراهیم/4) ما هیچ پیامبری را، جز به زبان قومش، نفرستادیم و امروز فضای مجازی، زبان نسل جوان است و بسیاری از اطلاعات خود را از این فضا كسب می‌كند.
قرآن به مومنان می‌فرماید: «وَ أَعِدُّوا لَهُم مَّااسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ» (انفال/60) در مقابل دشمن هر چه می‌توانید ابزار و امكانات آماده كنید. در حال حاضر دشمن از ابزار فضای مجازی برای نفوذ و سیطره و سلطه فرهنگی استفاده می‌كند، ما هم باید از این فضا برای تبلیغ و ترویج فرهنگ و معارف قرآن و اهل بیت(علیهم‌السلام) استفاده كنیم.

شما فرض كنید یك دیوار در خیابان است كه هر كس می‌تواند اعلامیه‌اش را بچسباند. اگر مذهبیون از این دیوار استفاده نكنند، قطعاً كسانی كه قصد و نیتشان تخریب و ضربه زدن به مذهب و دین است، از این دیوار استفاده سوء می‌كنند.

ضرورت بهره گیری حداكثری از امكانات پیشرفته

اولیای خدا از هر فرصتی به بهترین نحو استفاده می‌كردند. ما چقدر تا به حال ‌توانسته‌ایم از فضای مجازی استفاده كنیم و نكردیم؟‌ برای عبادت، ماه رمضان یك فرصت است، برای معاد، استفاده از بهار یك فرصت است، برای نزول آیات، شأن نزول یك فرصت است، فضای مجازی نیز برای تبلیغ و ترویج معارف دین یك فرصت است.

در احادیث می‌خوانیم: «الفرصةُ سريعةُ الفَوتِ بَطئيةُ العَودِ!» (بحار/ج78/ص113) و: «بَادِرِ الْفُرْصَةَ قَبْلَ أَنْ تَكُونَ غُصَّةً» (نامه31نهج‌البلاغه) فرصت زود می‌رود و دیر می‌آید و چه بسا اصلاً به دست نیاید. پس پیش از آنكه غصه بخورید از آن بهره بگیرید.
باید بدانیم با علم و تكنولوژی نمی‌شود مخالفت كرد. امام(ره) وقتی از پاریس به بهشت زهرا(س) آمدند. فرمودند: ما با سینما مخالف نیستیم، با فیلم بد مخالف هستیم. امروز فضای مجازی به عنوان یك ابزار در دسترس همه و بویژه جوانان است. ابزاری كم‌هزینه، سریع، فرامرزی، جذاب و دوطرفه كه در واقع یك فرصت خوب است. عكس، فیلم، صوت، متن، و همه نوع محتوایی در آن امكان ارسال و استفاده دارد. شرایطی پیش آمده كه ما نیز باید از آن استفاده كنیم.

یكی از اعمال عمره و حج، سعی بین كوه صفا و مروه در كنار مسجدالحرام است كه حاجی باید هفت بار این مسیر را طی كند. پیش از اسلام، روی كوه صفا یك بت و روی كوه مروه بت دیگری قرار داشت. در زمان پیامبر، مسلمان‌ها گفتند: چون روی این دو كوه بت است، ما سعی را انجام نمی‌دهیم. آیه نازل شد كه نگوئید چون بت است، ما نمی‌رویم. بلكه بروید و با حضور خودتان شعائر الهی را تقویت كنید: «إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَائِرِ اللَّـهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَا» (بقره/158)
در فضای مجازی، هم می‌شود كار حق انجام داد، هم كار باطل! اگر دانشمندان، اساتید دانشگاه، علماء، طلاب فاضل، فرهنگیان، دانشجویان و اهل فرهنگ، فضای مجازی را از حق پر كنند، قطعاً حضور باطل در این فضا كم‌رنگ‌تر خواهد شد.
خود من، به این امر معقتد هستم و در این زمینه قدم‌هایی برداشته‌ام. در حال حاضر دوستان و همكاران ما در تلاشند تا از امكانات فضای مجازی به نحو مطلوب در جهت تبلیغ و ترویج معارف قرآنی استفاده كنند. پایگاه اینترنتی وجود دارد كه از طریق آن كتاب‌ها، فیش‌ها، نوارها، فیلم‌ها و هر چه در این چهل سال تبلیغ به دست آورده‌ایم،‌ به صورت رایگان در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد. اگر كسی از آن طرف دنیا بخواهد راجع به شب قدر، مطالبی بداند، می‌تواند با نگاهی به این سایت ببیند كه قرائتی درباره‌ شب قدر چه گفته است؟‌ من سی‌وشش سال است در تلویزیون هستم و هر سال شب قدر، راجع به این شب صحبت كرده‌ام. پس سی و شش سخنرانی برای شب قدر دارم.

اهداف دشمنان در فضای مجازی

باید توجه داشت كه در حال حاضر دشمنان و استكبار، با اهداف مختلفی از این فضا بهره‌برداری می‌كنند:
عده‌ای با مقاصد شیطانی به دنبال ارائه و ترویج باورها و رفتارهای انحرافی هستند. قرآن می‌فرماید: «وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ» (انعام/121) شیطان به ذهن افراد می‌اندازد كه چنین كاری بكنند و وسوسه‌ها از شیطان است.
و عده‌ای به دنبال سلب آرامش و آسایش از مردم هستند و هدف اصلی‌شان ایجاد آشوب در جامعه است. اینان با پخش برخی فیلم‌ها و تصاویر واقعی و ساختگی در صدد از بین بردن فضای وحدت و همدلی و اعتماد و صداقت بین مردم و مسئولین هستند تا از آب گل‌آلودی كه خود ایجاد می‌كنند، ماهی تفرقه و ضربه زدن به دین و نظام را بگیرند.
قرآن كریم می‌فرماید: «فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهُ خُوَارٌ فَقَالُوا هَـذَا إِلَـهُكُمْ وَإِلَـهُ مُوسَى» (طه/88) سامری برای آنان مجسّمه گوساله‌ای كه صدایی همچون صدای گوساله (واقعی) داشت پدید آورد؛ پس (به یكدیگر) گفتند: «این خدای شما و خدای موسی است.» آری! افرادی همچون سامری با بهره‌گیری از ابزار هنر و زرق و برق و سر و صدا می‌خواهند كاری كنند كه مردم غافل شده و از موسی دور شوند.

بایدها و نبایدها در فضای مجازی

بر این اساس باید برای ارائه‌ و تولید محتوا در این فضای پیچیده مسایلی را در نظر گرفت. باید بدانیم این فضا و استفاده‌كنندگان از آن چه حقوقی دارند و چه ملاحظاتی را باید مورد توجه قرار داد. براساس آیات قرآن:
* اولین حق مردم (در فضای مجازی)آن است كه مطالب و اخبار به شكل صحیح و مستند در اختیار آنان قرار گیرد، نه براساس حدس و گمان، توهین و تهمت، یا شایعه و برداشت شخصی. گاهی وقت‌ها می‌گویند: آقا در همه‌ سایت‌ها آمده است. ممكن است همه‌ سایت‌ها اشتباه كرده باشند.
قرآن می‌فرماید: «إِن جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا» (حجرات/6) اگر یك فاسق خبری آورد، تحقیق كنید. پخش اخبار بدون تحقیق در درست و غلط بودن آن، مسئولیت‌آفرین است. هدهد به حضرت سلیمان(ع) گفت: «أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وَجِئْتُكَ مِن سَبَإٍ بِنَبَإٍ يَقِينٍ» (نمل/22) «من بر چیزی آگاهی یافتم كه تو بر آن آگاهی نیافتی؛ من از سرزمین «سبا» یك خبر قطعی و یقینی برای تو آورده‌ام».
* مسأله‌ دوم اینكه هر محتوایی باید به اهلش گفته شود. چون همه‌ مردم ظرفیت هر محتوایی را ندارند. موسی(ع) پیامبر اولوالعزم بود، اما در ماجرای همراهی با خضر نشان داد كه ظرفیت و تحمل دیدن و شنیدن همه چیز را ندارد. قرآن می‌گوید همه‌ مردم ظرفیت یكسان ندارند: «لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِن تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ» (مائده/101)‌ بر این اساس خبر و مطلبی را نقل نكنیم كه امنیت فكری و روانی جامعه به هم بخورد.

* نكته دیگر اینكه مسایل و مطالب، به روز و به موقع باشد. تقریباً چهل سال پیش در كتابی، ماجرای جالبی را خواندم. شخصی برف‌های خانه‌اش را در منزل همسایه ریخته بود. همسایه شكایتش را به دادگاه برده و در تابستان حكم صادر شده بود كه برف‌های ریخته شده را برگرداند. زمانی كه همه‌ برف‌ها آب شده بود. نوشدارو بعد از مرگ سهراب!
قرآن در ماجرای فرار موسی از مصر می‌فرماید: «وَجَاءَ رَجُلٌ مِّنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعَى» (قصص/20) وقتی دربار فرعون تصمیم گرفت موسی را بگیرند و او را بكشند. شخصی با سرعت به شهر آمد و این خبر را به موسی داد. اگر او به موقع نمی‌آمد، كار موسی تمام شده بود.

* مسئله بعد اینكه باید فعالیت‌ها و حركات دشمنان را رصد كنیم. ببینیم در دیگر سایت‌ها و فضاها چه می‌گذرد و چه گفته می‌شود؟ از دشمنان دین و كشور غافل نباشیم. البته این كار خواص است. كسانی كه مسئول هستند، مثل نیروی انتظامی، وزارت اطلاعات، سازمان تبلیغات، حوزه‌ها، دانشگاه‌ها و...

در قرآن می‌خوانیم كه وقتی مادر موسی، نوزادش را در صندوقی گذارد و آن را به نیل انداخت، آن را رها نكرد، بلكه به دخترش گفت: «وَ قَالَتْ لِأُخْتِهِ قُصِّيهِ فَبَصُرَتْ بِهِ عَن جُنُبٍ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ» (قصص/11) بدون آنكه كسی متوجه شود، این صندوق را دنبال كن. ما نیز باید همه چیز را رصد كنیم. خیلی وقت‌ها از مسایل مهم، زمانی خبردار می‌شویم كه كار از كار گذشته است.
خبرها باید توسط افراد بصیر تحلیل و كارشناسی شود. در این باره قرآن می‌فرماید: «وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى(ص) أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ» (نساء/83) اگر اخبار جامعه به پیامبر و پیشوایان -كه قدرت تشخیص كافی دارند- بازگردانده شود، مردم از ریشه‌های مسائل آگاه خواهند شد.

* فضای مجازی باید سالم باشد و حب و بغض شخصی در آن نباشد. قرآن می‌فرماید: «شُهَدَاءَ لِلَّـهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ» (نساء/135) برای خدا شهادت دهید، اگرچه (این گواهی) به زیان خود شما، یا پدر و مادر و نزدیكان شما بوده باشد! این بدین معناست كه در درج اخبار و مطالب قبل از رعایت مصالح شخصی، خدا را در نظر بگیریم.

* باید مواظب بود به افراد بی‌گناه آسیبی نرسد و با آبروی اشخاص بازی نشود. شنیده‌ام كه در سایت‌ها تصاویر و فیلم‌هایی از افراد معروف و غیرمعروف بدون در نظر گرفتن حریم خصوصی و شخصی افراد دست به دست می‌شود. قرآن می‌فرماید: «أَن تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ» (حجرات/6) مبادا به گروهی از روی نادانی آسیب برسانید!

* باید مراقب باشیم مطلبی كه منتشر می‌كنیم، بازتاب منفی نداشته باشد و مورد سوء استفاده و بهره‌برداری غلط قرار نگیرد. قرآن می‌فرماید:‌ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انظُرْنَا وَاسْمَعُوا» (بقره/104)‌ای افراد باایمان! (هنگامی كه از پیغمبر تقاضای مهلت برای درك آیات قرآن می‌كنید،) نگوئید: «راعنا»؛ بلكه بگوئید: «انظرنا». (زیرا كلمه اول، هم به معنی «ما را مهلت بده!» است و هم به معنای «ما را تحمیق كن!»؛ و دستاویزی برای دشمنان است).

* امام صادق(ع) فرمود: اگر یك چیزی از من شنیدید، با قرآن تطبیق كنید، اگر طبق قرآن بود، از ماست. اگر یك چیزی از ما نقل شد كه ضد قرآن بود، قبول نكنید. حدیث را باید تحقیق كرد. احادیث دروغ بسیار است. وقتی آیه نازل شد كه بعضی از مردم جانشان را در راه خدا فدا می‌كنند: «وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّـهِ» (بقره/207) معاویه گفت هر كس بگوید این حدیث در شان ابن ملجم است، من به او جایزه می‌دهم. از معاویه پول گرفتند و آیه‌ای كه در شأن حضرت علی(ع) نازل شده است، گفتند: درباره‌ ابن ملجم است.

* فضای مجازی مانع فضای حقیقی نشود. چنان سرگرم كار در این فضا نشویم كه از خانه و خانواده و رفتن به نماز جماعت و جمعه غافل شویم. بدانیم ارتباطی كه از طریق فضای مجازی با یكدیگر برقرار می‌كنیم، حكم دید و بازدید حضوری و ملاقات چهره به چهره و صله ارحام را ندارد.

* و نكته آخر اینكه باید خط قرمزها را حفظ كنیم و قداست‌ها را نشكنیم. خداوند درباره پیامبرش می‌فرماید: «وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ فَمَا مِنكُم مِّنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِينَ» (حاقه/44-47) اگر او سخنی دروغ بر ما می‌بست، او را با قدرت می‌گرفتیم و رگ قلبش را قطع می‌كردیم و هیچ‌كس از شما نمی‌توانست از (مجازات) او مانع شود! آری! حفظ خط توحید و مقدسات الهی و دینی چنان اهمیتی دارد كه پیامبر محبوب خداوند به خاطر آن تهدید به مجازات می‌شود.
در پایان هم خطاب من با كسانی است كه تولید‌كننده مسایل انحرافی هستند. كسانی كه با قصد و نیت شوم خویش در صدد برهم زدن آرامش جامعه و مردم هستند. كسانی كه اخباری را در فضای مجازی منتشر می‌كنند كه در جامعه ولوله می‌اندازد.
قرآن درباره این افراد دستور برخورد شدید داده است و در آیات پایانی سوره احزاب می‌فرماید: «لَّئِن لَّمْ يَنتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا * مَّلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا * سُنَّةَ اللَّـهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلُ (ص) وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّـهِ تَبْدِيلًا» (احزاب/60-62) اگر منافقان و بیماردلان و آنها كه اخبار دروغ و شایعات بی‌اساس در مدینه پخش می‌كنند دست از كار خود برندارند، تو را بر ضدّ آنان می‌شورانیم و جز مدّت كوتاهی نمی‌توانند در كنار تو در این شهر بمانند! آنها از همه جا طرد می‌شوند و هر كجا یافت شوند، دستگیر و به سخت‌ترین مجازات خواهند رسید! این سنّت خداوند در اقوام پیشین است و برای سنّت الهی هیچ‌گونه تغییری نخواهی یافت!
آری! مردم حق دارند در آرامش زندگی كنند. اگر كسی با انتشار یك شعری، طنزی، كاریكاتوری یا فیلمی در فضای مجازی، زلزله‌ای در جامعه انداخت، خداوند در ابتدا مجازات طرد و تبعید و در مراحل بالاتر بازداشت و حبس و در شرایطی حتی قتل را برای این افراد در نظر گرفته است و در پایان آیه می‌فرماید: در ادیان دیگر هم این‌گونه بوده است. یعنی این قانون فقط برای اسلام نیست. هر حكومتی، با فرد یا افرادی كه امنیت جامعه را به خطر بیندازند، برخود سخت می‌كند."

این مطلب را به اشتراک بگذارید :