خبرگزاری شبستان –  سرویس قرآن و معارف:" نماز سبب می‌شود حیای الهی در انسان تقویت شود و این حیای الهی تقویت شدنش سبب می‌شود انسان ادب را در قبال خدا رعایت کند نماز تمرین ادب عبودیت است چطور ما نسبت به پدر و مادر رعایت ادب می‌کنیم چرا به خاطر اینکه احساس می‌کنیم حقی نسبت به من دارند به ما کمک کردند که من به اینجا رسیدم استاد حق گردن ما دارد به خاطر این ما رعایت ادب می‌کنیم رعایت ادب می‌کنیم چون او را صاحب حق می‌دانیم. طبق این قاعده عقل می‌گوید شما نسبت به کسانی که صاحب حق هستند ادب را رعایت کنید.  همین عقل می‌گوید شما باید بالاترین سطح ادب را نسبت به بالاتر از خودتان داشته باشید و بالاترین موجود خداوند است و نماز تمرین ادب عبودیت در مقابل خداوند."

مرکز تخصصی نماز  سلسله جلسات گفتار پژوهی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه درباره اثرات نماز بر روی کاهش آسیب های اجتماعی برگزار می کند. در چهارمین جلسه از این گفتار پژوهی، حجت الاسلام دکتر ابوالفضل ساجدی، استاد مرکز تخصصی نماز و عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی قم به ایراد سخنرانی در این باره پرداخته است. آنچه در ادامه می آید بخش اول از بیانات این استاد در  نشست مذکور  است.

نماز و صبح و هدف حیات

یکی از نقش‌های نماز این است که به انسان هویت دینی می‌بخشد و یک هویت مستحکم الهی در او ایجاد می‌کند چون رفتار انسان از هویت او سرچشمه می‌گیرد یعنی انسان یک هویتی دارد که این هویت منشأ رفتار اوست، هر قدر این هویت استحکام و انسجام بیشتری داشته باشد و منطقی‌تر باشد رفتاری که از انسان صادر می شود منطقی‌تر خواهد بود و اتفاقا یکی از آثار مهم نماز این است که به زندگی انسان معنا می ‌بخشد و به انسان هویت قابل قولی می‌دهد  فلذا توصیه شده که شما صبح که از خواب بیدار می‌شوید اولین لفظی که بر زبان جاری می‌کنید این آیه شریفه سوره اعراف باشد: الَّذِينَ‌ يَذْکُرُونَ‌ اللَّهَ‌ قِيَاماً وَ قُعُوداً وَ عَلَى‌ جُنُوبِهِمْ‌ وَ يَتَفَکَّرُونَ‌ فِي‌ خَلْقِ‌ السَّمَاوَاتِ‌ وَ الْأَرْضِ‌ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ‌ هذَا بَاطِلاً سُبْحَانَکَ‌ فَقِنَا عَذَابَ‌ النَّارِ / این کسانی که در همه حالات خدا را یاد می‌کنند. وقتی از خواب بیدار می‌شود اولین جمله اش این باید باشد و تفکر می‌کنم در مورد خلقت آسمان و زمین خداوند،  این ها را بیهود نیافریده و آیتی در این خلقت نهفته است، انسان از خواب که بیدار می‌شود و چشم باز می‌کند اولین جمله اش باید این باشد که‌ ای خدا من در این جهان بیهوده خلق نشده ام هدفی در آن است، هدفی در حیات من نهفته است اما آن هدف چیست؟ مبادا هدف را گم بکنم؟

ارتباط میان رعایت ادب و تشخیص حق

سخن ما این است که نماز به من کمک می‌کند من هدف واقعی را بیابم. یکی از نقش‌های نماز در تقویت اراده انسان و جلوگیری از ابتلا به گناه این است که حیای الهی انسان را تقویت می‌کند،  حیا به معنی دور نگه داشتن نفس است از بدی‌ها و وادار کردن خودمان به ترس و خشیت از حق، انسان حیا را نسبت به چه کسی رعایت می‌کند؟  نسبت به کسی که نسبت به او احترام می‌گذارد. ما مثلاً نسبت به پدر و مادر حیا را رعایت می‌کنیم یعنی عقل به ما می‌گوید شما نسبت به والدین خود ادب و حیا را رعایت کنید این هم اختصاص به مسلمان و غیر مسلمان ندارد. انسان شایسته یک انسان با ادب است، اگر نسبت به پدر و مادر بی ادب باشد او یک انسان غیر اخلاقی و انسان بداخلاق تلقی می‌شود. انسان با ادب قانون را زیر پا نمی‌گذارد،  انسان با ادب به پدر و مادر به استاد احترام می‌گذارد، چرا به خاطر اینکه او را صاحب حق می‌داند. آنچه که باعث می‌شود انسان ادب را رعایت کند حیایی است که فرد نسبت به پدر و مادر دارد، به خاطر آن حیا ادب را رعایت می‌کند نماز سبب می‌شود حیای الهی در انسان تقویت شود و این حیای الهی تقویت شدنش سبب می‌شود انسان ادب را در قبال خدا رعایت کند نماز تمرین ادب عبودیت است چطور ما نسبت به پدر و مادر رعایت ادب می‌کنیم چرا به خاطر اینکه احساس می‌کنیم حقی نسبت به من دارند به ما کمک کردند که من به اینجا رسیدم استاد حق گردن ما دارد به خاطر این ما رعایت ادب می‌کنیم رعایت ادب می‌کنیم چون او را صاحب حق می‌دانیم.

بالاترین ادب ها نسبت به خداوند است

طبق این قاعده عقل می‌گوید شما نسبت به کسانی که صاحب حق هستند ادب را رعایت کنید.  همین عقل می‌گوید شما باید بالاترین سطح ادب را نسبت به بالاتر از خودتان داشته باشید و بالاترین موجود خداوند است و نماز تمرین ادب عبودیت در مقابل خداوند. نماز سبب می‌شود که رعایت ادب حیای انسان را تقویت کند. وقتی که حیا تقویت شد او دستورات خدا را بهتر انجام می‌دهد، به همان دلیل که من به خاطر ادب هر کاری در برابر پدر و مادر انجام نمی‌دهم، هر کاری در مقابل استاد انجام نمی‌دهم در مقابل خداوند هم هر کاری انجام نخواهم داد و چون خدا در همه جا حاضر است من در طول زندگی به خاطر رعایت ادب الهی بعضی کارها را انجام نخواهم داد و البته می‌دانم انجام ندادن این کارها به صلاح من است، بر اساس دیدگاه شیعه همه احکام اسلام تابع مصالح و مفاسد است یعنی اگر خدا گفته این کار را نکن چون برای کمال ما ضرر دارد برای رشد من ضرر دارد من حیا می کنم و انجام نمی دهم.  اگر گفته این کار را  انجام بده چون باعث ترقی و رشد و کمال من می‌شود مرا ارتقا می‌دهد، سطح وجودی مرا  بالا می‌برد من انجام می دهم. یعنی اگر اوامر را عمل کردیم به آن مصالح هم می‌رسیم و اگر نواهی را ترک کردیم از آن مفاسد خودمان را حفظ کرده ایم، جان مان رو حفظ کرده ایم ولی به هر حال به رغم اینکه دستورات خداوند تابع مصالح و مفاسد هست ولی رعایتش در چه صورتی انجام می‌شود؟ در صورتی که من مؤدب بار آمده باشم؛ حیای الهی در من تقویت شده باشد و نماز تقویت کننده حیای الهی است و این تقویت حیای الهی منجر می‌شود به تقویت اراده انسان در ترک گناه و استمرار حرکت در مسیر خداوند.

نماز و تقویت وجدان اخلاقی انسان

آموزه‌های دینی،  آموزه‌های فراوان اخلاقی دارد.  من هر یک از آن ها را  بخواهم مرتکب شوم نفس من جلوگیری می‌کند اما نماز سبب می‌شود که  وجدان اخلاقی در ما تقویت شود. همه انسان‌ها  تأیید می‌کنند، همه‌ شان قبول دارند که باید به انسان نیازمند کمک کرد ولی کسی کمک می‌کند که اراده قوی دارد و اراده قوی در این است که انسان حیای الهی را در خودش تقویت کند بنابراین نماز چنین نقشی می تواند داشته باشد، با تقویت اراده نماز معرفت قلبی انسان را نسبت به خدا افزایش می‌دهد، نماز در اسلام  معراج مومن و نور چشم او تلقی شده و همراه با احکام و اجزایی که دارد رفتار ویژه ای است همراه با آداب خاصی که در زمان خاصی با شرایط خاصی باید انجام شود.  

حداقل هایی که نماز دارد

البته قرآن در مقام بیان جزئیات نماز  نبوده است.  ما جزئیات نماز را در روایات می‌ بینیم و پیامبر اکرم (ص) که مبین وحی هستند احکام و شرایط نماز را ارائه داده اند. آنچه که مد نظر ما هست این نمازی است که اسلام دارد می‌فرماید ولی خب در نماز ما باید هم سنخ شناسی داشته باشیم، برای انواع نمازها، نماز ناظر به رخدادهای طبیعی، نماز ناظر به روابط خانوادگی، نمازهایی که مستحب است و نمازهایی که واجب هست، نمازهای یومیه که من ابتدا اشاره کردم و بعد در تحلیل محتوا هم نماز ابعاد مختلفی دارد که ما باید به همه اینها توجه کنیم، یعنی ماهیت نماز را یک ماهیت جامع در نظر بگیریم که نماز از یک درجه‌ای آغاز می شود و یک حداقلی برای پذیرش دارد ولی هر قدر این حداقل ها  افزایش پیدا کند اثرگذاری ش بیشتر می شود.

دو کاری که جامعه ما درباره نماز باید انجام دهد

در روایتی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده که به حضرت عرض شد  فلانی نماز می‌خواند و خطا هم می‌کند حضرت فرمودند که همین نماز یک روزی او را از خطا باز می‌دارد و جلوگیری خواهد کرد یعنی همان نماز حداقلی هم اثر خواهد کرد ولی آنچه مهم است اینکه وقتی جامعه ما به نماز اهمیت بدهد  ما برخوردمان با نماز باید مثل برخوردمان با علم باشد،  بچه نیازمند به رشد علمی است و جامعه ما نیازمند به برخورداری از اندیشمندان برجسته است، ما برای رشد علمی هم باید قدم برداریم و جوان ها را تشویق کنیم بروند سراغ رشد علمی خودشان و از وقتشان برای رشد علمی استفاده کنند بعد که پذیرفتند باید تشویقشان کنیم برای ارتقاء رشد علم،  یعنی حالا که می‌خواهند بیاموزند از بهترین مدارس از بهترین کتابها و از بهترین اساتید با بهترین شیوه علم آموزی عمل کنند تا علمشان به ثمر بنشیند و بتواند  نیازهای علمی جامعه را  برآورده کند،  پس دو تا گام باید برداریم هم تشویق کسب علم و هم ارتقا بخشیدن به نوع کسب علم. در مورد نماز هم همین وضعیت حاکم است، ما یک گام باید برداریم که تشویق به اصل توجه به اقامه نماز و ادای اصل فریضه است و بعد در گام بعدی باید تلاشمان برای ارتقای کیفیت نماز باشد، همان گونه که برای رشد علمی هم همین کار را می‌کنیم.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :