مکان نمازگزار یعنی جایی که نمازگزار در آن نماز می‌خواند.

شرایط مکان نمازگزار

۱- مباح باشد، یعنی غصبی نباشد.

۲- بدون حرکت و تکان خوردن باشد. مقصود این است که محل نماز باید قرار و آرام داشته باشد، نه این که در حال سیر نباشد. بنابراین، اگر در حال اختیار در کشتی، هواپیما، قطار و مانند آن بخواهد نماز بخواند، در صورتی که در حال سیر، استقرار و آرامش بر نمازگزار حاکم باشد اشکالی ندارد؛ ولی باید بقیه شرایط مانند رو به قبله بودن را مراعات کند. اما در شرایط اضطرار می‌تواند در جایی که قرار و آرام ندارد، نماز بخواند. البته به قدری که ممکن است باید در حال تکان خوردن وسیله در حال حرکت چیزی نخواند و همچنین در صورت امکان با چرخش آن وسیله، جهت قبله را رعایت کند. تحریر الوسیلة ج۱، ص۱۵۱.   

۳- سقف برای قیام کوتاه نباشد و از نظر طول و عرض، محل نماز به گونه‌ای باشد که بتواند رکوع و سجده کند. اگر ناچار شود در جایی که سقف آن کوتاه است، یا به اندازه‌ای کوچک است که جای رکوع و سجده ندارد، نماز بخواند، باید به حدی که ممکن است قیام، رکوع و سجده را به جا آورد.

۴- محل قرار گرفتن پیشانی باید پاک باشد، یعنی پیشانی بر روی موضع نجس قرار نگیرد.

۵- موضع پیشانی از جای زانوها، بیش از چهار انگشت بسته پست‌تر یا بلندتر نباشد. احتیاط واجب آن است که موضع پیشانی از سرانگشتان پا هم بیشتر از چهارانگشت بسته، پست‌تر یا بلند تر نباشد.

۶- محل نماز (غیرموضع پیشانی) اگر نجس است، خشک باشد؛ واگر مرطوب است، رطوبت آن طوری نباشد که به بدن و لباس نمازگزار سرایت کند.

نماز در ملک غصبی

۱- نماز خواندن در مِلک غصبی؛ اگر چه روی فرش، تخت و مانند این‌ها (باشد) و نیز ملکی که منفعت آن مال دیگری است، بدون اجازه کسی که منفعتِ مِلک، مال او می‌باشد، باطل است، مثلا" در خانه اجاره‌ای اگر صاحب خانه یا دیگری بدون اجازه کسی که آن خانه را اجاره کرده، نماز بخواند، نمازش باطل است، و همچنین است اگر در ملکی که دیگری در آن حقی دارد نماز بخواند، مثلا" اگر میّت وصیت کرده باشد که ثُلث مال او را به مصرفی برسانند، تاوقتی ثلث را جدا نکنند، نمی‌توان در ملک او نماز خواند.

۲- اگر یا عین پولی که خمس و زکات آن را نداده مِلکی بخرد، تصرف او در آن ملک، حرام، و نمازش هم در آن باطل است.

۳- تصرّف در ملک میتی که خمس یا زکات بدهکار است حرام و نماز در آن باطل است، مگر آنکه بنا داشته باشند که آن بدهکاری‌ها را بدهند.

مستحبات  مكان نمازگزار

مستحب است امور زير برای مكان نمازگزار رعايت شود:

1.نمازخواندن درمسجد وبهترين مسجد،مسجدالحرام وسپس مسجدالنبی ومسجدكوفه ومسجدبيت المقدس است وپس ازآن ها مسجدجامع شهر وسپس مسجدمحله ومسجد بازار. امام صادق ع فرمودند: یک نماز جماعت در منزل معادل بیست و چهار نماز(فرادی)است. و یک نماز جماعت در مسجد چهل و هشت نماز(دو برابر نماز جماعت در منزل) است. و یک رکعت نماز در مسجدالحرام معادل هزار رکعت نماز در مساجد دیگر است و نماز (فرادی) در مسجد معادل بیست و چهار نماز در غیر مسجد است.^[1]

2.مستحب است نماز درحرم امامان خوانده شود وآن ها ازمساجدبرتراست.

3.برای زن ها نمازخواندن درخانه واتاق عقب بهتراست ولی اگربتواندكاملاً خودرااز نامحرم حفظ كنند درمسجد بهتراست.^[2]امام صادق ع : صَلَاةُ الْمَرْأَةِ فِي‏ مِخْدَعِهَا أَفْضَلُ‏ مِنْ‏ صَلَاتِهَا فِي بَيْتِهَا وَ صَلَاتُهَا فِي بَيْتِهَا أَفْضَلُ مِنْ صَلَاتِهَا فِي الدَّارِ.^[3] یعنی نماز خواندن زن در پستوی خانه­اش بهتر است از اینکه دراتاق خانه­اش(اندرونی) نماز بخواند و نماز خواندنش در اندرونی(اتاق عقب خانه) بهتر است از اینکه در بیرونی خانه نماز بخواند. 

4.مستحب است درمكان های مختلف نمازخوانده شود زيرا برای نمازگزار شهادت می دهند.

5.كسی كه درجايی نمازمی گذارد كه محلّ رفت وآمداشخاص است ويا كسی درمقابلش می باشد،مستحب است دربرابرخود چيزی بگذارد كه حايل شود بين او وكسی كه پيش روی اوست ويا عبورمی كند ويا ممكن است عبوركند ودرحايل بودن،چوب ياطناب وحتی اگرخطی بكشد كافی است واين كارتعظيم و بزرگ شمردن نمازاست كه اشاره به انقطاع ازخلق وتوجه به خالق است.^[4] در روایتی از امام صادقaنقل شده: كَانَ‏ طُولُ‏ رَحْلِ‏ رَسُولِ‏ اللَّه‏ ص : ذِرَاعاً، وَ كَانَ إِذَا صَلّى‏ وَضَعَهُ بَيْنَ يَدَيْهِ يَسْتَتِرُ بِهِ مِمَّنْ يَمُرُّ بَيْنَ يَدَيْهِ^[5]. یعنی عصای پیامبر ص به اندازه یک ذرع(حدود نیم متر) بود . هر گاه نماز می­خواند آن­را مقابل خود می­گذاشت تا به این وسیله بین خود و آنها که از مقابل او عبور می­کردندحائلی قرار دهد.

مکان‌های مستحب در نماز

در شرع مقدس اسلام بسیار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانند و مساجدی که نماز خواندن در آن‌ها مستحب است به ترتیب اهمیت عبارتند از:

۱-مسجد الحرام

۲-مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم

۳-مسجد کوفه

۴-مسجد بیت المقدس

۵-مسجد جامع هر شهر

۶-مسجد محله

۷-مسجد بازار^[6]

نماز در حرم امامان

نماز در حرم امامان علیهم السلام مستحب، بلکه بهتر از مسجد، و نماز در حرم مطهر حضرت امیرمؤمنان علیه السلام برابر دویست هزار نماز است.

مکان‌های مکروه برای نماز

نماز خواندن در چند جا مکروه است که برخی از آن‌ها را در زیر بیان می‌کنیم:

۱- حمّام^[7]

۲- مقابل عکس و مجسمه چیزی که روح دارد، مگر آنکه روی آن پرده بکشند.

۳- در جاده و خیابان و کوچه که برای عابران زحمت نباشد و چنانچه زحمت باشد حرام، ولی نماز باطل نیست.

۴- در آشپزخانه و هر جا که کوره آتش باشد.

۵- در جایی که عکس باشد؛ اگر چه رو به روی نمازگزار باشد.

۶- روی قبر، بین دو قبر و در قبرستان.^[8]

منبع: احکام اسلامی، ص۶۴-۶۷.