اصطلاحی ‌برای ‌اشاره ‌به‌ صاحبان‌ صحاح ‌سته‌. این ‌لفظ ‌دو كاربرد اصطلاحی ‌دارد: یك ‌كاربرد آن‌ در تعبیراتی ‌نظیر «اهل ُالسنّة ‌و الجماعة‌» است‌(برای ‌نمونه‌رجوع کنید بهابن ‌حجر عسقلانی‌، ج‌1، ص‌ 202، ج‌5، ص‌286؛ نوری‌، ج‌2، ص‌279، 355) كه ‌به ‌مذهب ‌اهل‌ سنّت ‌اشاره ‌دارد و كاربرد آن‌ مبتنی ‌است ‌بر روایتی ‌از پیامبر اكرم ‌و دلایل ‌دیگر (برای ‌تفصیل‌ بیشتر رجوع کنید به اسفراینی‌، ص‌167ـ 168).

كاربرد اصطلاحی‌ دیگر آن‌، بیشتر در كتابهای‌ حدیثی‌ است ‌كه‌، به ‌منظورِ رعایت‌ اختصار، به ‌معنای ‌مجموع ‌صاحبان‌ صحاح‌ سته ‌است‌(رجوع کنید به ذهبی‌، ج‌2، ص‌277؛ ابن ‌كثیر، ج‌1، ص‌347؛ شوكانی‌، ج‌1، ص‌31) و ظاهراً، به‌ سبب‌ تعلقات‌ مذهبی‌، گاه ‌برخی‌ مؤلفان‌ صحاح‌ سته ‌از آن‌ استثنا شده‌ و گاه‌ برخی‌ دیگر از مؤلفان‌ به‌ این‌ جمع‌ افزوده‌ شده‌اند. مثلاً، مِزّی‌(ج‌1، ص‌147ـ149، 279، 316، 398) و ذهبی‌(ج‌2، ص‌277، 574) اصطلاح ‌جماعت ‌را برای ‌یاد كردن ‌از محمد بن‌ اسماعیل ‌بخاری‌(متوفی‌256)، مسلم ‌بن ‌حجاج‌ نیشابوری (متوفی‌261)، ابوداوود سجستانی‌(متوفی‌275)، ابن‌ ماجه‌(متوفی‌273)، محمدبن‌ عیسی‌ تِرمِذی‌ (متوفی‌279) و احمدبن‌ شعیب‌نسایی (متوفی‌303) به كار برده‌اند، حال ‌آنكه ‌ابن‌تیمیه‌(متوفی‌652) گویا به‌ سبب‌ حنبلی ‌بودنش‌، احمد بن‌ حنبل‌(متوفی‌241) را نیز به ‌جمع‌ مذكور افزوده‌ و مصادیق ‌جماعت‌ را به‌ هفت‌تن‌ رسانده ‌است‌(رجوع کنید به شوكانی‌، ج‌1، ص‌ 18). ابوریه‌(ص‌24، پانویس‌1) نیز ابن ‌ماجه ‌قزوینی ‌را از جمع ‌یاد شده ‌خارج ‌كرده‌ و احمدبن ‌حنبل‌ را به ‌این ‌جمع ‌افزوده ‌است‌.

لفظ‌ جماعت ‌در احادیث ‌شیعه‌، بیشتر كاربرد لغوی ‌دارد؛ اما، به ‌نوشته‌ كلباسی‌(ص‌83 84) در برخی ‌موارد كلینی‌ جماعت ‌را به‌معنای‌«عدّه‌» (رجوع کنید به كافی‌* ) به ‌كار برده ‌است ‌كه ‌نزد او معنای ‌خاصی ‌دارد (نیز رجوع کنید به سبحانی‌، ص‌44).

منابع‌:

(1) ابن ‌حجر عسقلانی‌، لسان‌المیزان‌، حیدرآباد دكن‌1329ـ1331، چاپ ‌افست‌ بیروت 1390/1971؛

(2) ابن‌كثیر، تفسیر القرآن‌ العظیم‌، بیروت‌1412؛

(3) محمود ابوریه‌، اضواء علی‌السنة ‌المحمدیة‌، أو، دفاع ‌عن‌الحدیث‌، مصر [ ? 1383/1963]؛

(4) شهفوربن‌ طاهر اسفراینی‌، التبصیر فی‌الدین‌ و تمییز الفرقة ‌الناجیة ‌عن ‌الفرق ‌الهالكین‌، چاپ ‌محمد زاهد كوثری‌، [قاهره‌] 1955؛

(5) ذهبی‌؛

(6) جعفر سبحانی‌، كلیات ‌فی‌علم‌الرجال‌، بیروت‌1410/1990؛

(7) محمد شوكانی‌، نیل‌ الاوطار: شرح ‌منتقی ‌الاخبار من‌احادیث‌ سیدالاخیار، مصر: شوكة‌ مكتبة‌ و مطبعة ‌مصطفی ‌البابی ‌الحلبی‌، [بی‌تا. ] ؛

(8) چاپ‌افست‌بیروت‌ [بی‌تا. ] ؛

(9) ابوالهدی ‌كلباسی‌، سماء المقال‌ فی‌تحقیق‌ علم‌ الرجال‌، چاپ‌ محمدعلی‌ روضاتی ‌اصفهانی‌، قم‌1332 ش‌؛

(10) یوسف‌بن‌عبدالرحمان‌مزّی‌، تهذیب‌ الكمال‌ فی‌اسماء الرجال‌، چاپ‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌1422/ 2002؛

(11) حسین‌ بن ‌محمدتقی‌ نوری‌، خاتمه‌ مستدرك‌الوسائل‌، قم‌1415 ـ1420.

/ ابوالفضل‌والازاده‌/