■ تکویر

 سوره ، هشتاد و یکمین سورة قرآن کریم در ترتیب مصحف . این سوره ، بنا به اجماع مفسران ، از نخستین سوره های مکی است . در ترتیب نزول مشهور، هفتمین سوره و در برخی دیگر از ترتیب نزولها، ششمین یا هشتمین سوره است (ابن عَطیّه ، ج 16، ص 237؛ مقدمتان فی علوم القرآن ، ص 8 ، 11، 14؛ طباطبائی ، ج 20، ص 213؛ رامیار، ص 678، 686). این سوره 29 آیه دارد و نامش از آیة نخست آن گرفته شده است . از این سوره با نامهای «اِذَا الشَّمْس » و «کُوِّرَت » نیز یاد کرده اند ( مقدمتان فی علوم القرآن ، همانجا؛ فیروزآبادی ، ج 1، ص 503؛ آلوسی ، ج 30، ص 49؛ ابن عاشور، ج 30، ص 139).

 

مضمون اصلی سورة تکویر (به معنای درهم پیچیدن )، نشانه های قیامت و رویدادهای پیش از رستاخیز، ویژگیهای فرشتة وحی (جبرئیل ) و دیدار پیامبر اکرم با او، و تشریح حقیقت وحی و قرآن کریم است . این مضامینِ بظاهر مختلف ، چنان به هم پیوسته اند که گویی تمامی آیات سوره یکجا یا در دو نوبت پیاپی نازل شده اند (دروزه ، ج 1، ص 125). سورة تکویر، آهنگین و موزون است و ضرباهنگی کوبنده دارد.

 

این سوره دارای دو بخش است : بخش نخست ، که دوازده جملة شرطیه و یک جزای شرط دارد و بر سر هر جملة شرطیه ، «اذا»ی مفاجات آمده و فعل جمله ها هم ماضی است که این دو بر ناگهانی بودن و قطعیت رویدادها و حوادث نظام جهان پیش از قیامت دلالت می کنند (طوسی ، ج 10، ص 280؛ قطب ، ج 8، ص 476، 481؛ دروزه ، همانجا).

 

بخش دوم شامل سه سوگند (به ستارگان و شب و صبح ) و جواب سوگند است که در آن به اصالت قرآن و مصونیت طریق وحی و نازل شدن قرآن از جانب خداوند به واسطة پیام آور وحی (رسولٍ کریمٍ) اشاره گردیده و به دنبال آن قرآن را «ذکر» برای همة انسانها معرفی کرده است (مراغی ، ج 30، ص 62؛ طباطبائی ، ج 20، ص 216). آیة پایانی سوره (وَ مَاتَشاؤُنَ اِلّا اَنْ یَشاءَ اللّهُ رَبُّ الْعالَمین ) و آیة سی ام سورة دهر که مشابه با این آیه است ، بحثهای کلامی در پی داشته و محل نزاع و گفتگوی برخی فرقه ها نظیر جبریه و قَدَریه و اختلاف مفسران بوده اند (برای نمونه رجوع کنید به طوسی ، ج 10، ص 288؛ فخررازی ، ج 30، ص 262، ج 31، ص 75؛ ابن عاشور، ج 29، ص 414ـ415، ج 30، ص 168). روایت سبب نزول آیة پایانی سورة تکویر نیز حاکی از طرح اینگونه بحثها از سوی مشرکان در اوان نزول این سوره است ( رجوع کنید به واحدی نیشابوری ، ص 325؛ سیوطی ، 1402، ص 325). تعبیر «رَبُّ العالَمین » در پایان سوره ، بر یقینی و قطعی بودن تغییرات و تحولات شگرف جهان هستی ، که در نیمة نخست سوره ذکر شده بود، تأکید و آن را توجیه می کند و به این ترتیب ، آغاز و انجام سورة تکویر به بهترین و زیباترین وجه با یکدیگر ارتباط می یابند ( رجوع کنید به بقاعی ، ج 21، ص 296ـ297).

 

موضوع اصلی سورة تکویر، هشدار به انسان و تنبّه اوست . هفت سورة قرآن کریم ، که همگی با «اذا» آغاز شده اند (واقعه ، تکویر، انفطار، انشقاق ، زلزال ، منافقون ، نصر)، در این موضوع مشترک اند (زرکشی ، ج 1، ص 180؛ سیوطی ، 1363 ش ، ج 3، ص 362)، با این تفاوت که ظاهراً در سوره های واقعه و تکویر و انفطار و انشقاق و زلزال این مطلب آشکارتر است و در سوره های منافقون و نصر با اندکی تأمل آشکار می گردد.

 

تناسب سورة تکویر با سورة انفطار (سورة 82)، از نظر قالب و محتوا و هماهنگی صدر و ذیل و مضامین ، مشهود و آشکار است و محققان نیز عبارات و تعبیرات متشابه و متقارب این دو سوره را با یکدیگر مقایسه کرده اند و موارد اختلاف آنها را توضیح داده اند ( رجوع کنید به فیروزآبادی ، همانجا). سورة انشقاق (سورة 84) نیز از جهت آغاز و انجام ، همانند دو سورة تکویر و انفطار است ؛ چنانکه در حدیث نبوی آمده است : «هر که دوست دارد صحنه های قیامت را با چشم سر مشاهده کند، سه سورة تکویر، انفطار و انشقاق را تلاوت کند» (بقاعی ، ج 21، ص 275، 297؛ سیوطی ، 1408، ص 156؛ آلوسی ، همانجا؛ مراغی ، ج 30، ص 63). همچنین ، سوره های تکویر و انفطار و انشقاق ، توضیح و تفصیل سوره های نبأ و نازعات و عبس (سوره های 78، 79، 80) را برعهده دارند؛ چنانکه در ذیل سوره های نبأ و نازعات و عبس از وقوع قیامت با نامهای «یوم الفصل »، «الطّامّة الکُبری '» و «الصّاخّة » سخن به میان آمده است . در سوره های تکویر و انفطار و انشقاق نشانه ها و علائم وقوع رستاخیز و نخستین صحنه های قیامت بتفصیل بیان شده است (سیوطی ، همانجا؛ مراغی ، ج 30، ص 52؛ زحیلی ، ج 30، ص 79).

 

منابع : محمودبن عبداللّه آلوسی ، روح المعانی ، بیروت : دار احیاء التراث العربی ، [ بی تا. ] ؛ ابن عاشور (محمدطاهربن محمد)، تفسیر التحریر و التنویر ، تونس 1984؛ ابن عطیه ، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز ، ج 16، [ رباط ] 1411/1911؛ ابراهیم بن عمر بقاعی ، نظم الدرر فی تناسب الا´یات و السور ، ج 21، حیدرآباد دکن 1403/1983؛ محمد عزة دروزه ، التفسیرالحدیث السور مرتبة حسب النزول ، ج 1، [ قاهره ] 1381ـ1383/1962ـ1964؛ محمود رامیار، تاریخ قرآن ، تهران 1369 ش ؛ وهبه مصطفی زحیلی ، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج ، بیروت 1418/1998؛ محمدبن بهادر زرکشی ، البرهان فی علوم القرآن ، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم ، بیروت 1408/1988؛ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی ، الاتقان فی علوم القرآن ، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم ، [ قاهره 1967 ] ، چاپ افست قم 1363 ش ؛ همو، تناسق الدّرر فی تناسب السّور ، چاپ عبداللّه محمد درویش ،

 

بیروت 1408/ 1987؛ همو، لباب النقول فی اسباب النزول ، تونس 1402/ 1981؛ طباطبائی ؛ طوسی ؛ محمدبن عمر فخررازی ، التفسیر الکبیر ، قاهره [ بی تا. ] ، چاپ افست تهران [ بی تا. ] ؛ محمدبن یعقوب فیروزآبادی ، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز ، ج 1، چاپ محمدعلی نجار، بیروت [ بی تا. ] ؛ سیدقطب ، فی ظلال القرآن ، بیروت 1386/1967؛ احمدمصطفی مراغی ، تفسیرالمراغی ، بیروت 1985؛ مقدمتان فی علوم القرآن ، چاپ آرتور جفری و عبداللّه اسماعیل صاوی ، قاهره 1392/ 1972؛ علی بن احمد واحد نیشابوری ، اسباب النزول ، بیروت 1985.

 

/ نرگس پروازی ایزدی /

 

1394/2/27 ساعت 10:46
کد : 196
دسته : قرآن
لینک مطلب
درباره ما
با توجه به نیازهای روزافزونِ ستاد و فعالان ترویج اقامۀ نماز، به محتوای به‌روز و کاربردی، مربّی مختصص و محصولات جذاب و اثرگذار، ضرورتِ وجود مرکز تخصصی در این حوزه نمایان بود؛ به همین دلیل، «مرکز تخصصی نماز» در سال 1389 در دلِ «ستاد اقامۀ نماز» شکل گرفت؛ به‌ویژه با پی‌گیری‌های قائم‌مقام وقتِ حجت الاسلام و المسلمین قرائتی ...
ارتباط با ما
مدیریت مرکز:02537841860
روابط عمومی:02537740732
آموزش:02537733090
تبلیغ و ارتباطات: 02537740930
پژوهش و مطالعات راهبردی: 02537841861
تولید محصولات: 02537841862
آدرس: قم، خیابان شهدا (صفائیه)، کوچۀ 22 (آمار)، ساختمان ستاد اقامۀ نماز، طبقۀ اول.
پیوند ها
x
پیشخوان
ورود به سیستم
لینک های دسترسی:
کتابخانه دیجیتالدانش پژوهانره‌توشه مبلغانقنوت نوجوانآموزش مجازی نمازشبکه مجازی نمازسامانه اعزاممقالات خارجیباشگاه ایده پردازیفراخوان های نماز