منبع

الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص386

سند

هَارُونُ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع

متن

‏ وَ سُئِلَ مَا بَالُ الزَّانِي لَا تُسَمِّيهِ كَافِراً وَ تَارِكُ الصَّلَاةِ قَدْ سَمَّيْتَهُ كَافِراً وَ مَا الْحُجَّةُ فِي ذَلِكَ فَقَالَ لِأَنَّ الزَّانِيَ وَ مَا أَشْبَهَهُ إِنَّمَا يَفْعَلُ ذَلِكَ لِمَكَانِ الشَّهْوَةِ لِأَنَّهَا تَغْلِبُهُ وَ تَارِكُ الصَّلَاةِ لَا يَتْرُكُهَا إِلَّا اسْتِخْفَافاً بِهَا وَ ذَلِكَ لِأَنَّكَ لَا تَجِدُ الزَّانِيَ يَأْتِي الْمَرْأَةَ إِلَّا وَ هُوَ مُسْتَلِذٌّ لِإِتْيَانِهِ إِيَّاهَا قَاصِداً إِلَيْهَا وَ كُلُّ مَنْ تَرَكَ‏ الصَّلَاةَ قَاصِداً إِلَيْهَا فَلَيْسَ يَكُونُ قَصْدُهُ لِتَرْكِهَا اللَّذَّةَ فَإِذَا نُفِيَتِ اللَّذَّةُ وَقَعَ الِاسْتِخْفَافُ وَ إِذَا وَقَعَ الِاسْتِخْفَافُ وَقَعَ الْكُفْرُ قَالَ وَ سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ قِيلَ لَهُ مَا الْفَرْقُ بَيْنَ مَنْ نَظَرَ إِلَى امْرَأَةٍ فَزَنَى بِهَا أَوْ خَمْرٍ فَشَرِبَهَا وَ بَيْنَ مَنْ تَرَكَ‏ الصَّلَاةَ حَتَّى لَا يَكُونَ الزَّانِي وَ شَارِبُ الْخَمْرِ مُسْتَخِفّاً كَمَا يَسْتَخِفُّ تَارِكُ الصَّلَاةِ وَ مَا الْحُجَّةُ فِي ذَلِكَ وَ مَا الْعِلَّةُ الَّتِي تَفْرُقُ بَيْنَهُمَا قَالَ الْحُجَّةُ أَنَّ كُلَّمَا أَدْخَلْتَ أَنْتَ نَفْسَكَ فِيهِ لَمْ يَدْعُكَ إِلَيْهِ دَاعٍ وَ لَمْ يَغْلِبْكَ غَالِبُ شَهْوَةٍ مِثْلَ الزِّنَى وَ شُرْبِ الْخَمْرِ وَ أَنْتَ دَعَوْتَ نَفْسَكَ إِلَى تَرْكِ‏ الصَّلَاةِ وَ لَيْسَ ثَمَّ شَهْوَةٌ فَهُوَ الِاسْتِخْفَافُ بِعَيْنِهِ وَ هَذَا فَرْقُ مَا بَيْنَهُمَا.

ترجمه

از امام صادق ع سوال شد چرا شما به زنا کار کافر نمی گویید ولی تارک نماز را کافر می دانید حضرت فرمود :چون زنا کار وشرابخوار و...این گناهان را به خاطر لذت نفسانی وغلبه شهوت انجام می دهند ولی کسی که نماز را ترک می کند قصدش لذت بردن نیست بلکه هدفش سبک شمردن وکج دهنی به دستور خداست ووقتی سبک شمردن دستور خدا واقع شد کفرواقع می شود

نکته ها وپیامها

مسعده تعجب می کند که چرا امام تارک نماز را کافر معرفی می کند ولی مرتکب زنا را کافر معرفی نمی کند واین سؤال از این جهت ایجاد شده است که زشتی گناه زنا خیلی به مراتب از ترک نماز آشکار تر است (بال الزانی )

حضرت در جواب به علت گناه این دو اشاره می کند که این خود راهکشاست که زنا کار اگر از روی غلبه شهوت این گناه را کرد کافر نیست ولی اگر می توانست خود را کنترل کند واز روی سبک شمردن حرام خدا این کار را کرد او نیز کافر است لذا حضرت به اغلب زنا ها اشاره می­کند که از روی غلبه شهوت و لذت از این گناه است (لمکان الشهوه)

در ادامه مسعده می گوید درباره شراب و زنا از حضرت نیز سؤال شد که تفاوت آن با ترک نماز چیست حضرت بیان کردند انگیزه شرابخواری و زنا شهوت ولذت نفس است بر خلاف ترک نماز که لذت جسمانی ندارد که از این فراز شاید بتوان به گناهان دیگر نیز که از روی شهوت انسان آنها را انجام می­دهد آن را تعمیم  داد (لمکان الشهوه)

حضرت با بیان لا یترکها الا استخفافا  تارک نماز نماز را ترک نمی کند مگر از روی سبک شمردن ،می­فهماند علت ترک نماز لذت نفسانی نمی­تواند باشد بر خلاف زنا پس هنگامی که  علت یک گناه لذت جسمانی نیست، علتی جز استخفاف دستور خداوند برای آن باقی نمی­ماند (الا استخفافا)

از جمله اذا وقع الاستخفاف وقع الکفر می­توان یک قانون کلی را بدست آورد که  علت کفر استخفاف است و همانطور که انجام زنا و خوردن شراب و... از روی خواسته نفسانی موجب کفر نمی­شود در مقابل انجام هر حرامی یا ترک واجبی از روی استخفاف موجب کفر است خواه زنا باشد خواه ترک نماز خواه حرام دیگر پس انجام گناهی مثل زنا بستگی به نیت انسان دارد که مستخفا آن را انجام می­دهد یا از روی لذت (وقع الاستخفاف)

اگر کسی از روی اینکه وجوب نماز را نمی داند یا انجام آن را بلد نیست (مثلا از معارف دین دور بوده است) نماز را ترک کند؛ چون هدفش استخفاف نماز نبوده است شامل حدیث فوق نمی­شود (وقع الاستخفاف وقع الکفر)

توضیحات

آیا تارک نماز کافر است ؟

اولا: کفر در این دسته از روایات به معنی کفر فقهی که موجب نجاست انسان است نیست چون  این از مسلمات فقه است که تارک نماز اگر ضروی بودن نماز را انکار نکند نجس نیست پس هرتارک نمازی کافر است هر چند نجس نیست

ثانیا : کفر درقرآن درپنج معنی به کاررفته است که به ترک انجام دستورات خداوند وکفران نعمت نیز کفر گفته شده است پس ممکن است  کفرتارک نماز به یکی از دو معنی فوق باشد

الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص389

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْكُفْرُ فِي كِتَابِ اللَّهِ عَلَى خَمْسَةِ أَوْجُه‏ ...

ثالثا : امام صادق ع فرمودند تارک عمدی هر عمل واجب با انکارضروری بودن آ ن کافر است پس می توان گفت منظور از تارک نماز درروایت فوق منظور منکرضروری بودن ان است وروایت زیر آن را تقیید می زند

دَاوُدَ بْنِ كَثِيرٍ الرَّقِّيِّ قَالَ: قُال أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَمَنْ تَرَكَ‏ فَرِيضَةً مِنَ الْمُوجَبَاتِ فَلَمْ يَعْمَلْ بِهَا وَ جَحَدَهَا كَانَ كَافِرا  الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص383

رابعا می توان گفت :چون ایمان مقابل کفر قرار دارد و هرکس به اسلام اقرار کند ولی به واجبات ومحرمات اسلام پایبند نباشد از ایمان خارج است وکفر در اینجا به معنی خروج از ایمان است نه اسلام چون  امام باقرع فرمود :  الْإِيمَانُ إِقْرَارٌ وَ عَمَلٌ وَ الْإِسْلَامُ إِقْرَارٌ بِلَا عَمَلٍ  کافی ج 2 ص 24

تارک نماز بد تر است یا شرابخوار؟

اولا :بزرگتربودن گناه یک مساله است وکفر مساله دیگری ونمی توان گفت چون برای تارک نماز درروایت فوق کفر آمده پس ترک نماز از هر جهت بزرگتر است واین قیاس است زیرا ترک نماز حد شرعی ندارد بر خلاف شرب خمر که هشتاد ضربه شلاق به عنوان حد دارد بنابر این قیاس باطل است

ثانیا : روایاتی که شرابخواری را بدتراز ترک نماز می داند  به علت بدی آن نیز اشاره کرده است به عنوان نمونه :

الف) عدم شناخت خداوند

امام صادق فرمود : شرابخواری بدتر از ترک نماز است چون عقل انسان تارک الصلاه زایل نمی شود ولی شرابخوار در اثر مستی به یک حالتی می رسد که خدای خود را هم نمی شناسد

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَشَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ أَصْلَحَكَ اللَّهُ شُرْبُ الْخَمْرِ شَرٌّ أَمْ تَرْكُ‏ الصَّلَاةِ فَقَالَ شُرْبُ الْخَمْرِ ثُمَّ قَالَ أَ وَ تَدْرِي لِمَ ذَاكَ قَالَ لَا قَالَ لِأَنَّهُ يَصِيرُ فِي حَالٍ لَا يَعْرِفُ مَعَهَا رَبَّهُ. الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏6 ؛ ص402

ب)خارج شدن روح ایمان از بدن

امام صادق : انسان وقتی شراب می نوشد روح ایمان از بدنش کنده می شود ویک روح خبیث ملعونی جایگزین آن می شود وبه سبب همین مطلب نماز را ترک می کند ووقتی نماز را ترک کرد مورد سرزنش فرشتگان قرار می گیرد وخداوندبه او خطاب می کند ای بنده من کافرشدی وفرشتگان تورا سرزنش می کنند

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الشَّيْبَانِيِّ عَنْ يُونُسَ بْنِ ظَبْيَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع... فَإِنْ شَرِبَهَا حَتَّى يَسْكَرَ مِنْهَا نُزِعَ رُوحُ الْإِيمَانِ مِنْ جَسَدِهِ وَ رَكِبَتْ فِيهِ رُوحٌ سَخِيفَةٌ خَبِيثَةٌ مَلْعُونَةٌ فَيَتْرُكُ الصَّلَاةَ فَإِذَا تَرَكَ الصَّلَاةَ عَيَّرَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ عَبْدِي كَفَرْتَ وَ عَيَّرَتْكَ الْمَلَائِكَةُ ... الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏6 ؛ ص399

ج )تعدی به سایر گناهان کبیره

امیر مومنان ع : چه بسا زنا کار گناهان دیگررا انجام ندهد ولی شرابخواروقتی شراب نوشید درپی آن گناهان دیگر مثل  زنا ودزدی و قتل نفس وترک نماز هم  می کند

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ رَفَعَهُ قَالَ: قِيلَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع إِنَّكَ تَزْعُمُ أَنَّ شُرْبَ الْخَمْرِ أَشَدُّ مِنَ الزِّنَا وَ السَّرِقَةِ فَقَالَ ع نَعَمْ إِنَّ صَاحِبَ الزِّنَا لَعَلَّهُ‏  لَا يَعْدُوهُ إِلَى غَيْرِهِ وَ إِنَّ شَارِبَ الْخَمْرِ إِذَا شَرِبَ الْخَمْرَ زَنَى وَ سَرَقَ وَ قَتَلَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَرَكَ‏ الصَّلَاةَ الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏6 ؛ ص403