ارسال کننده : مدیر
طرح : ایده پرداز: فرزانه نجف یار
مقدمه
نماز در زندگی فردي و اجتماعی انسان آثار و کارکردهاي معنوي و تربیتی فراوان دارد و در میان
عبادات از جایگاه خاص و ویژه برخوردار است، نماز استوارترین و بهترین راه برقراري ار تباط انسان با
خداوند و سرچشمه ي همه کمالات و فضایل انسانی است. نماز کاملترین شکل عشق ورزي بین مخلوق با
خالق و عاشق با معشوق است.
از نماز در فرهنگ اسلامی به عنوان پایه و عمود دین و رأس همه عبادتها یاد شده است. اهمیت و جایگاه
نماز در مکتب حیات بخش اسلام به اندازه اي است که حضرت علی(ع) فرمودند: آگاه باش که هر
عملی از تو در گرو نماز است. در اندیشه اسلامی، نماز به عنوان معراج مؤمنین، سیماي مکتب،
نور معرفت و بهترین وسیله توجه به خدا معرفی شده و سبب قبولی اعمال دیگر است . حضرت اما م
صادق (ع) می فرمایند: پس از معرفت و شناخت خداوند، هیچ چیزي با نماز برابر و هم سنگ نیست.
عوامل موثر در ترویج فرهنگ نماز
با توجه به آن که دانش آموزان بخش عظیمی از افراد جامعه هستند که در آموزش و پرورش اسلامی رشد
و تربیت می یابند تلاش در جهت تعمیق ارزش هاي فرهنگ اسلامی و تقویت باورها و اعتقادات دینی
ها در بین آنها و افزایش علاقه و دلبستگی آنان به اجراي فریضه مهم نماز از اهداف و اولویتهاي مهم تعلیم و
تربیت اسلامی است. لذا توجه به این بحث که نماز بزرگ ترین عبادت و مهمترین سفارش همه انبیاست و
درخشندگی و برجستگی آن در بین اعمال عبادي و کارکرد مهم آن در کنترل درونی رفتار انسان و
جلوگیري از انحطاط اخلاقی جامعه از ابعاد و زوایاي گوناگون قابل تأمل و بررسی است.
عوامل خانوادگی: عوامل خانوادگی شامل نماز خوان بودن والدین، حضور والدین در نماز جماعت ،
میزان کنترل و نظارت والدین، تشویق و ترغیب والدین، ارائه آموزش ي هاي ن ظري و عملی توسط
والدین ، نگرش مثبت والدین به نماز میباشد.
عوامل مدرسه اي: عوامل مهم موجود در محیط مدرسه شامل میزان مقبولیت دبیران دینی، محبوبیت
مربیان پرورشی، حضور دبیران غیر دینی در نماز جماعت، امکانات فیزیکی نمازخانه، تشویق و ترغیب دانش
آموزان، اجباري نکردن نماز، دادن مسئولیت ه دانش آموزان در راستاي برگزاري فریضه نماز، شرکت مدیر و
کارکنان در نماز جماعت، پخش اذان در زمان اقامه نماز در مدرسه، طولانی نکردن زمان نماز جماعت،
پذیرایی هنگام اقامه نماز، در نظر گرفتن اردوهاي زیارتی و سیاحتی، انطباق گفتار و رفتار دبیران دینی،
تزیین و نظافت نمازخانه است.
عوامل اجتماعی: شامل هماهنگی مراکز دینی و فرهنگی، گنجاندن محتواي کتابهاي نماز، تهیه محتوا ي
درسی در مورد اهمیت و فلسفه توزیع کتابهاي نماز در مدارس، افزایش برنامه هاي تبلیغاتی، بهره گیري از
وسایل ارتباط جمعی، برگزاري مسابقات علمی و فرهنگی است.
رفتار دوستان و همسالان: منظور از رفتار دوستان و همسالان، نمازخوان بودن آنها، شرکت دوستان در
نماز جماعت، نگرش مثبت دوستان به نماز تأثیر آن است، با توجه به سن دانش آموزان و تاثیر پذیري خیلی
زیاد از همسالان اولیاي دانش آموزان و مدرسه مواظب باشند که علاوه بر ارتباط ظاهري بعد اعتقادي را نیز
تحت تاثیر قرار می دهد.
ویژگیهاي فردي و شخصی: هدف میزان دانش و آگاهی دانش آموزان از احکام و فلسفه نماز، م سئولیت
پذیر بودن دانش آموزان، عضویت در گروههاي دینی و مذهبی، شرکت در هیئتها و مراسم مذهبی، رعایت
اصول بهداشتی توسط دانش آموزان است.
راهکارهاي مناسب براي ترویج فرهنگ نمازخوانی بین دانش آموزان
با توجه به اهمیت ترویج فرهنگ نماز و نمازخوانی و زنده نگه داشتن روحیه اقامه نماز در بین افراد جامعه،
مهمترین قشر، قشر دانشآموزي است، زیرا زیربناي جامعه و خانواده توسط آنها ساخته خواهد شد و وجود
روحیه نمازخوانی باعث تقویت بنیان جامعه، خانواده و به وجود آمدن تربیت دینی در سایر نسلها خواهد
گردید. از این رو پیشنهادهاي زیر به مسئولین، خانواده ها و کارشناسان تعلیم و تربیت جهت بهتر برگزار
نمودن و ترغیب بیشتر دانش آموزان به شرکت در مراسم نماز جماعت در مدارس ارائه میگردد:
-1 ایجاد مکانی مناسب به عنوان نمازخانه در مدرسه براي برگزاري نمازجماعت، تمیز و مطبوع بودن
نمازخانه، فرش و موکت کافی، وجود وسایل سرمایشی و گرمایشی مناسب، وجود جا نمازي کافی،
زیبا و جذاب بودن نمازخانه.
-2 آگاه نمودن دانش آموزان با فواید و فلسفه ي اقامه نماز جماعت.
-3 اجبار و تحمیل نکردن به دانش آموزان جهت شرکت در نماز جما عت توسط مدیران، مربیان
پرورشی.
-4 حضور و شرکت دبیران دروس مختلف در مراسم و صفوف نماز جماعت در صورتی که دبیران و
کارکنان در نماز جماعت حضور داشته باشند بر حضور فعال دانش آموز تاثیر گذار و موثر است.
-5 تشویق و ترغیب دانش آموزان مؤمن و نمازگزار و معرفی آنها به دیگران در مناسبتهاي مختلف و
دادن هدایاي مناسب به آنها.
-6 گنجاندن مطالب و موضوعاتی در مورد اهمیت و جایگاه نماز در زندگی فردي و اجتماعی مردم
در کتابهاي درسی.
-7 توسعه و گسترش اردوهاي زیارتی، علمی و تفریحی براي دانش آموزان با نماز جهت ایجاد
انگیزه و هدف تعمیق و ترویج فرهنگ اقامه نماز.
-8 واگذارکردن مسئولیتها و نقش هاي مناسب به دانش آموزان در مراسم برگزاري نماز جماعت.
-9 شرکت کردن والدین و خانواده ها در مراسم نماز جماعت مدارس با هماهنگی مدیر و عوامل
اجرایی مدرسه.
-10 آگاه نمودن مردم و دانش آموزان به نقش و تأ ثیر نماز در کاهش جرایم و آسیبها و انحرافات
اجتماعی.
-11 داشتن روابط انسانی و صمیمانه مدیران، عوامل اجرایی مدرسه و مربیان پرورشی با دانش
آموزان نمازگزار.
-12 تهیه و پخش برنامه ها و فیلم سازنده توسط رسانه هاي جمع ی جهت تشویق وترغیب بیشتر
دانش آموزان به اقامه نماز.
-13 در نظر گرفتن مکان و فضایی مناسب جهت نظافت و گرفتن وضوي دانش آموزان.
-14 راهنمایی و هدایت دانش آموزان جهت انتخاب دوستان مؤمن و پایبند به نماز از طریق
کارشناسان آموزشی و پرورشی.
-15 توصیه ها و سفارشهاي دبیران مختلف در کلاسهاي درس در مورد اهمیت اقامه نماز به عنوان یک
فریضه.
-16 هماهنگی و انطباق بین گفتار و عمل مربیان پرورشی و مدیران مدارس.
-17 در نظر گرفتن امام جماعت مقبول و محبوب براي مدارس جهت اقامه ي نماز جماعت.
-18 پاي بند بودن اعضاي انجمنها و کانون هاي اسلامی به انجام فرایض دینی جهت اعتمادسازي
دانش آموزان.
-19 همکاري و هماهنگی بین مراکز و سازمانهاي فرهنگی ، هنري و علمی جهت ترویج و تعمیق
فرهنگ نماز.
-20 اختصاص ساعت و زمان مناسب جهت اقامه ي نماز جماعت با هماهنگی مدیران، معلمان و دانش
آموزان.
-21 دقت درمورد تمسخر قرارنگرفتن دانش آموزان نمازگزار از طریق سایر دانش آموزان و
نظارت عوامل اجرایی مدرسه در این زمینه.
-22 دقت در انتخاب و به کارگیري مربیان تربیتی شایسته و فرهیخته براي مدارس ، میزان محبوبیت
مربی تربیتی در افزایش فرهنگ اقامه نماز تأثیرگذار است. اگر مربی نزد دانش آموزان محبوب باشد
بر رونق نماز جماعت می افزاید.
-23 برگزاري مسابقات علمی، فرهنگی، کتاب خوانی و ... در مورد موضوعات مختلف نماز در بین دانش
آموزان و ترغیب بیشتر آنها.
-24 اهمیت دادن و پایبند بودن والدین به نماز خواندن در منزل جهت الگوپذیري فرزندان.
-25 دارا بودن محبوبیت و مقبولیت دبیران دینی و قرآن در بین دانش آموزان.
-26 استفاده از صداهاي جذاب و دل نشین مؤذن ها در مدارس.
-27 افزایش توانایی علمی و تخصصی دبیران دینی و قرآن در پاسخ گویی به سؤالات مذهبی د انش
آموزان.
-28 عادت دادن تدریجی دانش آموزان به اقامه نماز از دوران کودکی در منزل توسط والدین.
-29 ایجاد اعتماد و باور در دانش آموزان به شخصیت معلمان دینی و قرآن و همخوانی بین گف تار
و عمل آنان.
-30 آموزش ارائه هاي نظري و عملی پیرامون نماز به دانش آموزان توسط والدین و مدرسه.
-31 روابط صمیمانه اولیاء مدرسه با همدیگر و دانش آموزان : نماز در کنار هم بودن اعضاء با هم اس ت
یعنی کسی در ظاهر بر کسی برتري ندارد و دانش آموز باید بداند در برابر خداوند کسی بر کسی
برتري ندارد و اخلاق و منش اولیاء مدرسه در نمازخانه بخاطر خداست.
-32 حضور مربی تربیتی در مدرسه : مربیان از کسانی هستند که وقت و فرصت جهت این امر دارند اما
بعضی از مدارس به علت تعداد کم دانش آموز مربی ندارد.
-33 تشویق دانش آموزان : تشویق کلامی، مادي ، غیره بر حضور آنان می افزاید و موجب گرایش سایر
دانشآموزان به اقامه نماز میگردد.
-34 برنامه ریزي مدیران و مربیان براي اقامه نماز: اهمیت به نماز ، نصب برنامه نماز جماعت در تابلو و
اعلام در مراسم صبحگاه و ظهر گاهی تأثیر بیشتري در ترویج نماز خواهد داشت.
-35 کیفیت برنامه ریزي مدارس : زمان اجراي نماز ، مدت اجرا، فراهم آوردن شرایط براي حضور دانش
آموزان بر شکوه نماز جماعت می افزاید.
-36 کیفیت آموزشی در مدرسه : چگونگی آموزش در مدرسه در رابطه با مسائل دینی و احکام تاثیر
بسزایی دارد. استفاده از وسایل مناسب، برگزاري نمایش و پخش فیلمهاي آموزشی در ترغیب دانش
آموزان به نماز بی تأثیر نیست.
-37 وجود کتابهاي دینی و نشریات : در مدرسه باید کتاب و نشریه ها و منابع جهت برآورد نیاز هاي
دانش اموزان وجود داشته باشد.
-38 تبلیغات رسانه هاي گروهی : رسانه هاي تبلیغاتی نقشی که ایفا می کنند معجزه آساست اما باید
برنامه هاي غنی داشته باشند در واقع باید متناسب با نیازها ي روانی دانش آموزان باشد . نقش
تلویزیون با پخش برنامه هاي آموزشی و اصولی انکارناپذیر است.
-39 مشارکت دانش آموزان در فعالیت نماز خانه و برپایی نماز جماعت : اگر به دانش آموزان مسئولیت و
نقش واگذار گردد لذت می برند و بر سایرین تاثیر مثبت دارند مانند منظم نمودن سجاده ها.
-40 تکریم دانش آموزان فعال : از دانش آموزانی که در نماز خانه فعالند باید تقدیر شود . مثلا تقدیر از
دانش آموزانی که امورات بهداشتی ، ایجاد نظم، اقامه اذان را بر عهده دارد.
-41 برگزاري مسابقه آموزشگاهی ، شهرستانی ، استانی ، کشوري در مورد احکام و فلسفه نماز : بر
اهمیت آن می افزاید.
-42 تهیه تراکت و بروشور هاي جذاب در زمینه نماز و نماز جماعت میان دانش آموزان و معلمان.
-43 برپایی نمایشگاهی از آثار هنري و فرهنگی مربوط به اقامه نماز : در آموزشگاه، شهرستان، استان و
کشوري که اهمیت موضوع را می رساند.
-44 برنامه ریزي جهت جذب دانش آموزان : در نمازخانه با نظر خواهی از دانش آموزان فعال و اهمیت
دادن به نظر آنها.
-45 اختصاص زنگ نماز در مدارس : با توجه به اینکه اوقات شرعی با ساعات کار اداري همخوانی ندارد
یکی از مشکلات برگزاري نماز در مدارس نبود وقت مناسب است اگر در یک زنگ دقایقی بعنوان
زنگ نماز پیش بینی شود خیلی موثر است.
-46 انتخاب امام جماعت فعال و خوش اخلاق : امام جماعتی موفق است که نماز را به عنوان یک وظیفه
دینی انجام دهد و با مطالعه برآگاهی هاي خود افزوده و دانش آموزان را نسبت احکام و اهمیت
نمازآشنا کند . با توجه به اصل تولی و تبري با دانش آموزان دوست باشد.
-47 استفاده از نظریات و پیشنهادات و دست ساخته ها و هنر نمایی دانش آموزان و همکاران در مدرسه
و برجسته نمودن این فعالیتها جهت تشویق سایرین.
-48 تعبیه وضو خانه مناسب : آب گرم ، محل مناسب جهت وضو و صابون مایع.
-49 نوشتن دعا و احادیثی در زمینه وضو، اذان، نماز جهت اطلاع و آگاهی دانش آموزان و تشویق آنها.
-50 وجود دمپایی لازم براي وضو گرفتن : با توجه به حساسیت دانش آموزان نسبت به نظافت و
کفشهایشان وجود دم پایی لازم و ضروري است
-51 نصب پوستر هاي آموزشی نماز و کاغذ دیواري هاي تهیه شده با بهره گیري از توانایی دانش آموزان.
-52 دعوت از شخصیت هاي مذهبی شهرستان جهت ایراد سخنرانی و راهنمایی دانش آموزان.
-53 اجراي نمایش ،تاتر ، سرود، در ارتباط با نماز.
در نماز خانه براي نمایش فیلم هاي دینی و مذهبی. DVD ،CD ، -54 تهیه تلویزیون
-55 وجود کتابخانه کوچکی مختص به نمازخانه حاوي کتاب احکام، قرآن، رحل قرآن.
-56 برگزاري مسابقه روزنامه دیواري، شعر، نقاشی، دکلمه و احادیث در میان دانش آموزان در خصوص
نماز و تشویق آنها.