ارسال کننده : طاهره اسکندری نژاد
طرح : ایده پرداز: طاهره اسکندری نژاد
مقدمه:
هر چند نمازگزاري از اهميّت و ضرورت خاصي برخوردار است، ولي صرف نمازگزاردن، انسان را به كمال واقعي نمي رساند، مگر آن كه نمازگزاري «اُنسِ با نماز» را در پي داشته باشد. به واقع، اهميت نماز گزاري در فراهم كردن مقدمه رسيدن به «انس با نماز» است كه رخ مي نمايد. چون آثار متعالي و خيره كننده نماز پس از انس با آن ايجاد مي شود. در ضرورت و اهميّت انس با نماز و حضور قلب همين بس كه بدانيم نماز بدون توجه، نماز حقيقي نيست و وقتي نماز از حقيقت و باطن خود جدا مي شود و به صورت يك عمل بي روح در مي آيد، ثمري ندارد و چه بسا دوري از خدا را هم موجب بشود.
حقيقت اين است كه چون نماز گزار در حال نماز، با خداوند راز و نياز مي كند، بنابراين اگر سخني با غفلت بگويد، بدون شك نمازگزاري او را نمي توان راز و نياز ناميد. انس و حضورِ قلب، حقيقت و روح نماز است؛ زيرا غرض اصلي از عبادت، پالايش نفس و روشن كردن فضاي تاريك جان است. پس هرعملي كه تأثير آن در صفا دادن و شفاف ساختن دل بيشتر باشد، برتر است. بي ترديد آن چه در درجه نخست موجب صفا و جلاي نفس و زدودن كدورت ها مي شود، حضور قلب است و انجام حركات ظاهري جز در اين چارچوب، در صفاي باطن نقشي ندارد. سخني كه از روي غفلت سر زند، مناجات نيست. اَداي كلام بايد آن چيزي را كه در ضمير آدمي است، آشكار كند و بديهي است كه اين، جز با حضور قلب ممكن نيست.
امام خميني رحمه الله در تبيين رابطه عبادت و حضور قلب مي گويد:
از همه امور مهم تر، حضور قلب است كه روح عبادت و حقيقت آن بسته به آن است و بدون آن هيچ قيمتي براي عبادت نيست و قبول درگاه حق تعالي نشود.
اهمیت برگزاری نماز در مدارس:
نماز آثار تربیتی و اجتماعی بسیاری برای انسان دارد به گونه‌ای که مهم‌ترین کار در قرآن کریم عبادت الهی یا اقامه نماز عنوان شده است.ایمان و علاقه به اقامه نماز مهم‌ترین موضوع است که برای تحقق این مهم نیاز به ترویج جایگاه نماز در تربیت الهی و اجتماعی است.در این راستا بایستی اثربخشی اقامه نماز برای جوانان و نوجوانان تببین شود تا روح همگرایی و تعبد در بین آنان ایجاد شود.
اگرچه از سال هاي اوليه پيروزي انقلاب تا كنون در خصوص اهميت و اجراي نمازجماعت درمدارس ازجمله دبيرستان ها تبليغ و تاكيدفراواني شده است. و نيز تحقيقات فراواني بوسيله پژوهشگران مربيان معلمين وفرهنگ دوستان اين مرز و بوم انجام گرفته است ليكن به نظر ميرسد فرهنگ نماز درمدارس خصوصا مدارس متوسطه آنگونه كه انتظار مي رفت عمق نگرفت شايد يك دليلش آن باشد كه ما در مباحث علمي و تحقيقي بيشتر به وجه علمي و(سطح دانش) نظري موضوع پرداخته و كمترنگاه سيستمي به اجراي نماز جماعت در مدارس داشته ايم و به همين نسبت در مقايسه با فعاليت هاي ديگر يا كمتر به تمهيد شرايط و فضاي مناسب پرداخته شد و يا اگر هم در اين زمينه توجهي شد چندانعلمي و مناسب و در شأن نماز نبوده است به عبارت ديگر حرف درست زياد گفته ايم ليكن تصميم سازي هاي مناسب با اطلاعات واقعي نداشته ايم و به عكس دشمنان حرف درست نگفته اند(زيرا حرف درست نداشته اند) ولي به نظر مي رسد در اجرايي كردن تصميمات فضا سازي مناسب داشته اند و با توليد نرم افزارهاي متعدد فرهنگي و فضا سازي متناسب با اقتضاي جواني بر عرصه نداشته خود براي تاخت و تاز وسعت بخشيده و عرصه داشته را بر ما تنگ و فرصت هاي طلايي را از ما گرفته اند.
و اكنون با وضعيت پيش آمده اين سؤال در ذهن متبادر مي شود كه پس چه بايد كرد؟
به نظر مي رسد براي پاسخ به اين سؤال قبلا زمينه دو بررسي لازم ضروري باشد زمينه اول اين كه تاكنون براي ترويج فرهنگ نماز در دبيرستانها چه قدم هاي بر داشته شده است؟ تا چه ميزان تمهيدات لازم جهت اجراي آئين نامه شماره 51867 مورخ 20/1/1376هيئت وزيران با موضوع ترويج و توسعه فرهنگ نماز در دبيرستان ها فراهم گرديد؟
و اساسا تا چه اندازه مديران و مسئولان مدارس واقعا معتقد به اجراي برنامه نماز در مدارس بوده اند؟ و نيز نتايج پژوهش هاي انجام گرفته در اين خصوص چه بوده وتا چهميزان به كاربست انجاميده است؟ و مهمتر از همه اينكه تمهيدات انجام گرفته تا چه ميزان مطابق شان و منزلت اجراي برنامه نماز در مدارس بوده است؟ و... .... زمينه ديگر اينكه به نظر ميرسد براي اجرا كردن برنامه هاي مربوط به ترويج فرهنگ نماز در مدارس نياز به آناليز عناصر تاثير گذار در اجراي نماز جماعت درمدارس است.
بعضی از موانع برگزاری نمازجماعت در مدارس
1-در امر معرفی نماز و اثرات آن کوتاهی می گردد
2-انجام گناه فردی و اجتماعی
3-دوستی با افراد حریص و دنیا پرستونمازنخوان
4-شر کت در مجالس فاسدوغیرموازیناخلاقی
5-عدم درک صحیح دانش آموزان از جایگاه نماز
6-سخت گیر ی در مدارس برای نماز
7-یک نواخت و تکراری بودن برگزاری نماز جماعت مدارس
8-برخورد نامناسب مسئولین آموزشگاه در مقابل اشتباهات دانش آموزان
9-اهمیت ندادن برخی مدیران و دبیران در خصوص نماز
10-نا مناسب بودن زمان برگزاری نماز جماعت درمدارس
11-توجه بیشتر به دانش آموزان منضبط و نماز خوان
12-عدم تفویض اختیار به دانش آموزان
13-عدم تجربه کافی بعضی از مربیان
14-عدم برقراری ارتباط صحیح بین امام جماعت و دانش آموزان
15-سخنرانی های تکراری و طولانی در نماز
16-عدم برنامه ریزی درست برای برگزاری نماز جماعت
17-نبودن نماز خانه مناسب
18-عدم وجود امام جماعت ثابت در مدارس
19-اکتفا به ظواهر نماز
20-عدم شرکت بعضی دبیران در نماز جماعت
21- زیبا نبودن نماز خانه و نداشتن تجهیزات لازم
22-نداشتن انگیزه قوی
23-ضعف شناخت و کاستی وتنبلی
24-غلبه هوای نفس و ایمان ضعیف
25-احساسعدمدسترسیبهخواستههایخودوناامیدیازدرگاهخداوند
26-تاثیر فرهنگ غرب
27-غافل بودن از پاداشهای نماز جماعت
28-دید گاه های جناحی امام جماعت
29-ایجاد انگیزه ناقص و غلط در دانش آموزان
30-تفکر عقب افتادگی در درس با حضور در برنا مه های اعتقادی
31-داشتن دوستان بی حوصله و بی انگیزه و بی ایمان
32-بیگانه بودن برخی اولیا با نماز
33-مسخره نمودن دانش آموزان نمازگزار
34-بی روح بودن نمازجماعت مدارس
35-عدم اجرای برنامه های متنوع در نماز جماعت
36-عادت نداشتن به نماز از دوران کودکی
37-ترجیح دادن تفریح و سرگرمی به نماز
38-نداشتن الگو ی مناسب
39-معرفی نکردن الگوی مناسب عملی از طرف مدرسه
40-عملی نبودن افکار و رفتار دبیران و مسئولین مدرسه در خصوص نماز (شعاری و گفتاری)
41-مداومت نداشتن برگزاری نماز جماعت در مدارس
42-رفتار نامناسب برخیمبلغاندینی
43-اجباری بودن و جبر و زور در برگزاری نماز
44-تناقض بین رفتار و عمل کادر آموزشگاه
45-عدم تشویق به موقع خود مربیان به دلیل فعالیتها
46- اهمیت ندادن بعضی خانوادها به امر نماز
47-نبود کلاسهای آموزشی صحیح و قابلیت اجرایی داشتن در مدارس برای مربیان
48-نداشتن صبر و حوصله و تحمل برخی مدیران و مربیان
49-بهانه نبود تجهیزات و عدم استفاده از حداقل امکانات
50-نبود وضو خانه مرتب و تمیز در مدارس
51-عدم اختصاص بهترین مکان مدرسه به نمازخانه
52- عدم نظارت دقیق و ارزیابی از فعالیت های مدارس
53-عدم استفاده از نظرات کارشناسان و دبیران صاحب نظر
54-فعال نبودن ستادهای تربیتی مدارس
55- فعال نبودن تشکل های دانش آموزی در مدارس
56-عدم تشویق صحیح دانش آموزان
57-نبود تابلوی نماز در برخیمدارس
58-عدم ارتباط مدارس با مساجد محل
59-نگفتن احادیث تاثیر گذار در خصوص نماز به دانش آموزان
60-عدم برگزاری اردوهای مختص نماز
61-نبود برنامه های جذاب نماز در برنا مه های مورد علاقه دانش آموزان در صدا و سیما
62-نبود میزگردهای دانش آموزی در خصوص نماز
۶۳-استفاده نکردن از تمثیل و شعر در سخنرا نی در خصوص نماز
64-نبود برنامه های فرهنگی و اعتقادی صحیح
۶5-داشتن پدر ومادر بزهکاروغیر اخلاقی
تجربه های برتر در حوزه ترویج نماز
با توجه به مقدمه فوق باید چه کرد؟
در این راستا پیشنهادات متعددی در رابطه با مسئله ترویج نماز مد نظر قرار می گیرد. امروزه برگزاری سخنرانی های محض و تشویق کودکان ونوجوانان چندان کارآیی نداشته و موجبات خستگی و دل مردگی کودکان ونوجوانان می گردد. در این راستا باید تدابیر جدید و نوگرایانه در مقابل سخنرانی های محض که کودک و نوجوانان پر انرژی را دعوت به سکوت ونشستن وگوش دادن می کند اتخاذ نمود.
1) برگزاری سمینارهای توسط کودکان ونوجوان
در این رابطه برنامه هایی ترتیب داده شود تا در شهرستان های مختلف فراخوان برگزاری سمینار وهمایش نماز با محوریت های مختلف گذاشته شود. سخنران و ارائه کنندگان این همایش ها نه سخنرانان ویژه و از قبل تعیین شده هستند بلکه کودکان ونوجوانانی هستند که خود مسائل واهمیت نماز را از منظر قرآن وسایر کتب بررسی نموده ودر این سمینارها، مقالات خود را ارائه می نمایند.
پس از ارائه سخنرانی ها می توان مسائل را بررسی نمود وراه وچاره های پیشنهادی را با توجه به درخواست جوانان اجرایی نمود.
2) برگزاری نمایشگاه های مختلف در رابطه با اهمیت نماز
این نمایشگاهها شامل کارهای مختلف هنری با محوریت اهمیت نماز باشد که توسط نوجوانان و جوانان تهیه شده است. در این نمایشگاه ها را می توان در معرض عموم قرار داد و از همه دانش آموزان مدارس درخواست کرد که نمایشگاه را کالبد شکافی نموده و مسائل را در روز آخر نمایشگاه در میزگرد مخصوصی ارائه نمایند. مسئولین و متولیان این مراسم در ابتدا نظاره گر و راهنما بوده و در پایان مراسم با اطلاعات علمی و مذهبی که دارند مسائل را از دیدگاه قرآن و شرع بررسی نمود ورفع ابهام نمایند.
3) برگزاری تئاتر ونمایش نامه با محوریت نماز توسط دانش آموزان
در ابتدااز دانش آموزان درخواست شود که با محوریت نماز نمایش نامه هایی تهیه شود. به بهترین نمایش نامه جایزه تعلق گیرد. سپس بهترین نمایش نامه ها توسط بازیگری خود دانش آموزان بر روی سن آمده و اجرا گردد. مخاطبین این نمایش نامه ها دانش آموزان مدارس شهرستان به همراه والدین آن ها باشد.
4) بازدیدهای علمی مذهبی از مراکز مقدس
همانطور که می دانیم در مراکز مقدس ومذهبی مردم در همه مواقع برای اجرای فریضه نماز حضور دارند. مانند امام زادها، در این رابطه توصیه می گردد که دانش آموزان مدارس هر از چند مدتی برای اجرای فریضه نماز به این مکان ها برده شوند ودراین مکان ها از جایگاه این افراد نه به واسطه نزدیکی با خاندان پیغمبر، بلکه به دلیل عبادت با خداوند مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند.
5) همرایی معلمان در اجرای فریضه نماز
در اکثر مدارس دانش آموزان را تشویق به برپایی نماز می کنند و معلمان در دفتر مدرسه نشسته اند، علیرغم اینکه می دانیم معلمان فریضه نماز را انجام می دهند اما ذهن کودک و نوجوان درگیر این مسئله می گردد که اگر نماز خوب است وثواب دارد؟ چرا مسئولین، معلمان و مدیران مدارس خود نماز نمی خوانند؟ در این راستا توصیه می گردد که روزانه تعدادی از معلمان به همراه دانش اموزان وضو گرفته و در کنار دانش آموزان مشغول به نماز گردند. این مسئله موجب رفع ابهام و تشویق دانش آموزان به برپایی نماز می گردد. همچنین مسئولیت برگزاری نماز بر عهده دانش آموزان باشد ومدیران ومعلمان پرورشی ازدور نظاره گر باشند.
منابع:
1) حضور قلب در نماز از ديدگاه عالمان ربانى و عارفان الهى، ص 129. برگرفته از: چهل حديث امام خمينى.
2) جلسه شورای پرورشی استان البرز،1394. ضرورت برپایی نماز در مدارس البرز
3) امام جمعه بوشهر،1394.ستاد اجلاس نماز استان بوشهر
