منظور از دانش تربیتی چیست؟

منظور از «دانش» تربیتى، آگاهى داشتن از روشهاى متعدد و گوناگون روان‌شناسى در امر تربیت به ویژه آموزش نماز است و مقصود از «منش» تربیتى، توانایى به کارگیرى این روش‌ها در قالب‌هاى نو، جذاب، ساده و هماهنگ با دنیاى کودکان و نوجوانان است. البته بدین ترتیب، والدین باید از آنها آگاهى کافى داشته باشند تا متناسب با سنین فرزندان خود بتوانند بهره بگیرند. برخى از این روش‌ها و چگونگى به کارگیرى آنها عبارتند از:

1)  ایجاد انگیزه در فرزندان:

ایجاد انگیزه، در مراحل ابتدایى نمازگزارى فرزندان بسیار کارساز است. تشویق، تأیید، پاداش و هدیه دادن، از ابزارهاى این روش است که والدین مى‏توانند در تربیت ‌دینى و جذب فرزندانشان به نماز از آن بهره بگیرند.

در مراحل اولیه نمازگزارى، وقتى کودک روى زمین دراز مى‏کشد و صورت خود را به سجاده و مُهر مى‏مالد، به جاى آنکه پاى او را گرفته، حالتش را به صورت سجده بزرگسالان درآوریم، بهتر است همان رفتار کودکانه‏اش را تشویق و تأیید کنیم. تشویق سبب مى‏شود که این رفتار مطلوب بارها و بارها تکرار شود و به موازات رشد ذهنى و حرکتى کودک زمینه یادگیرى (سجده کردن) هم فراهم مى‏شود. اگر کودک جمله‏اى و حتى کلمه‏اى از نماز را به زبان آورد، باید او را جدا تشویق کرد. هنگامى که کودک کلمه «اللّه اکبر» یا «لا اله الا اللّه»را به زبان جارى کند، مستحق پاداش پدر و مادر است.

در مرحله‏هاى بعدى همراه با رشد جسمى و ذهنى فرزند، مى‏توان با خرید وسایل ویژه نماز همانند: مهر، سجاده، تسبیح، گرفتن جشن تکلیف با شرکت گروه همسالان و بردن ایشان به پارک، سینما، مکان‏هاى مقدس، فرزند خود را به نماز علاقه‏مند سازید.

2) الگوی فرزندانمان باشیم:

وقتی بچه‌ها نظاره‌گر نماز و راز و نیاز پدر، مادر و مربیان یا معلمان محبوب خود باشند، راهِ یافتن پاسخ مطلوب به نیاز فطری خود را پیدا می‌کنند به شرطی که عشق و عطش پدر، مادر و مربیان خود را در روح و جسم‏شان در هنگام نماز ببینند. اگر برای فرزندمان الگویی که علاوه بر جذابیت رفتار و گفتاری، قابل اعتماد نیز باشیم، آنان بیشتر به رفتار مذهبی به‌ ویژه نماز گرایش پیدا می‏کنند.

3) همنشینی با دوستان نماز خوان:

نقش دوستان در شکل‌دهی شخصیت انسان‌ها به ویژه درسنین نوجوانی و جوانی را نباید نادیده گرفت دوستان شایسته و خوب در سوق دادن انسان به سوی سعادت و کمال موثرند. بنابراین سعی کنیم تا فرزندمان با دوستانی رفاقت کند که آنان به نمازگرایش مثبت دارند.

4) ایجاد احساس مثبت و خوشایند نسبت به نماز:

بهتر است مادران، پدران و مربیان در ارتباط با نماز، احساس خوشایند خود را با گفتن خاطرات و تجربیات جذاب و لذتبخش با بچه‏ها در میان بگذارند. بدین منظور، حتى بیان خاطره‏هایى درباره نماز اهل بیت(ع)، عالمان دینى و بزرگان مذهبى، در جذب کودکان و نوجوانان به نماز بسیار تأثیرگذار است.

  5) روش عبادت جمعى و تأثیرآن در نمازخوانى:

براى آنکه پدر و مادر از نقش الگویى و آموزشى خود به خوبى برآیند، بهتر است به همراه فرزندان و دیگر اعضاى خانواده فریضه نماز را به صورت دسته جمعى به جا آورند. بدین‏ترتیب، هم امکان سهل‏انگارى در نماز به کمترین اندازه مى‏رسد و هم فریضه دینى به شکل گروهى و منظم انجام مى‏گیرد. اگر عبادت در خانه به شکل دسته جمعى به جاى آورده شود، افزون بر آنکه شوق به نماز در دل‏ها کاشته مى‏شود، سبب افزایش ارتباط عاطفى و روحیه همدلى و همبستگى میان اعضاى خانواده مى‏شود.

6) روش تنوع:

گوناگونى در برنامه‏هاى نماز، در ادامه‌دار شدن نمازگزارى کودکان و نوجوانان بسیار مؤثر است، بدین معنا که نماز جنبه‏هاى مختلفى دارد و تنها به بعد فردى محدود نمى‏شود. فرزندان در خانواده تنها با بعد فردى نماز آشنا مى‏شوند، ولى براى آشنایى با جنبه‏هاى فرهنگى، اجتماعى و سیاسى نماز شرکت دادن آنان به همراه افراد خانواده در نماز جماعت، مسجد و نمازجمعه ضرورى است. شرکت دسته جمعى افراد خانواده در جمع نمازگزاران، ضمن اینکه نوعى نشاط و طراوت را در نماز به همراه دارد و آن را از یک نواختى و کسالت‏بار بودن خارج مى‏کند، سبب نهادینه و استحکام جایگاه نماز میان اعضاى خانواده مى‏شود و میل و رغبت به نماز را بالا مى‏برد.

7)طولانی نکردن نمازهای جماعت یا مراسم مذهبی:

شرایطی را بوجود نیاوریم که نوجوانان و حتی کودکان در نمازهای جماعت یا مراسم‏های دینی و فعالیت‏های مذهبی احساس خستگی کرده و زده شوند. باید سعی کنیم مدت دعاها و برنامه را کاهش دهیم همچنین در نمازهای جماعت امام جماعت بهتر است زمان نماز را طولانی نکند.

 8) روش پرهیز از رفتارهاى ناخوشایند:

والدین براى واداشتن فرزندان به نماز، اجازه هرگونه رفتارناخوشایند را ندارند، تا سبب رنجش خاطر فرزندان شوند یا در ذهن آنها خاطره تلخى از آموزه‏هاى دین همچون نماز پدید بیاورند. کارهایى که لازم است از آنها پرهیز شود، عبارتند از:

ـ اعمال قدرت و مجبور کردن کودک و نوجوان به نماز.

ـ گرفتن وقت تفریح کودک و نوجوان.

ـ مقایسه فرزندان خود با کودکان نمازخوان دیگران.

ـ دعوت کودک به نماز در زمانى که به تازگى تنبیه شده است.

ـ خسته کردن کودک یا نوجوان با برنامه‏هاى اضافى و تعقیبات نماز

 بى‏شک، اگر والدین در واداشتن فرزندان خود به نماز این پیشنهادها را رعایت نکنند، اثر بدى بر روحیه نمازگزارى کودک و نوجوان بر جاى مى‏گذارد تا آن جا که ممکن است آنان را براى همیشه از نماز بیزار کند.

9)آگاه ساختن از آثار و اسرار نماز:

چه خوب است اهمیت نماز و تاثیرات آن را به فرزندمان بیاموزیم که نماز مایه‌ی آرامش روح، پاک شدن از آلودگی‌ها، درمان دردهای درونی و باعث سبکی و آرامش قلبی است. نماز لحظه‌ای است که فرزندمان همچون بندگان با محبوب و معبود خود گفت و گو می‌کند. نماز همه‌ی دین است و صدها آثار مثبت روحی و روانی در آن گنجانده شده است.

 در مورد فرزندى نیز که در امر نماز کوتاهى مى‏کند:

والدین مى‏توانند بعد از پایان هر نماز خود به گونه‏اى که فرزنداشان مى‏شنود، او را با ذکر نام دعا کنند و از خداوند عزت در دنیا و پاداش اخروى برایش بخواهند. این امر، علاقه فرزند به نماز را بیشتر خواهد کرد؛ زیرا او به هر حال به خودش و نامش اهمیت مى‏دهد و از اینکه در فرصت بعد از نماز یاد و ذکرى از او مى‏شود، خرسند خواهد شد و به نماز اقبال بیشترى نشان خواهد داد یا والدین مى‏توانند، از او درخواست کنند به جهت جوانى و پاکى و همین طور آبرومندى جوان در پیشگاه خدا، در حق ایشان دعاکنند که نمازشان پذیرفته شود و حتى مى‏توانند از جوانشان بخواهند که جلو بایستد و آنها به او اقتدا کنند. اگرچه ممکن است فرزندشان نپذیرد، ولى پیشنهاد والدین، اثر لازم را در روح او ایجاد خواهد کرد.

10) روش گفت وگو با فرزندان:

اگرچه در تربیت الگویى، والدین باید بیشتر بکوشند به طور غیرمستقیم با رفتار خویش، فرزندان خود را به نماز و یادگیرى آن علاقه‏مند کنند، گاهى آنها به سادگى و آسانى حاضر به اصلاح رفتار خویش درباره نماز نیستند. از این رو، والدین باید با دلیل و استدلال قوى بتوانند از راه گفت و گو و بحث کردن به شکلى محرمانه، رفتار او را اصلاح کنند.

بدون تردید همة کودکان بالفطره استعداد پذیرش و انجام تکالیف مذهبی را دارند، اما آنچه که مهم است، چگونگی روش‏های ارائه و عرضة آیین‏الهی است. به عبارت دیگر اگر ما بتوانیم کودکان را به نحو شایسته و مطلوب در معرض مشاهده و یادگیری رفتارها یا تکالیف مذهبی قرار دهیم، مسلماً آنها به طور طبیعی و با احساس و رضایت قلبی، آن رفتارها را خواهند آموخت، چرا که اگر نیکو بنگریم، مذهب عاملی است در جهت تأمین نیازهای فطری انسان و نماز، کامل‏ترین پاسخ به عالی‏ترین نیاز انسان است.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :