■ احكام و آداب نماز شب و علت محروميت از شب زنده دارى
احكام و آداب نماز شب
1- نماز شب مجموعا يازده ركعت است كه ده ركعت آن هر دو ركعت به يك سلام خوانده مى شود و يك ركعت به يك سلام
2- هشت ركعت از يازده ركعت را بايد به نيت نماز شب خواند و دو ركعت آن را به نيت نماز شفع و يك ركعت آن را به نيت نماز وتر.
3- فضيلت نمازهاى شفع و وتر بيش از هشت ركعتى است كه به نيت نماز شب خوانده مى شود.
4- انسان مى تواند فقط به نماز شفع و وتر اكتفا كند و هشت ركعت را نخواند.
5- اگر وقت براى اداء نماز شب تنگ باشد مى تواند فقط به نماز وتر اكتفا كند.
6- وقت نماز شب از اول نيمه وقت شب است تا طلوع صبح صادق .
7- افضل آن است كه نماز شب به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر عبارت است از يك سوم آخر شب ، و هر قدر به صبح نزديكتر باشد افضل خواهد بود.
8- جايز است انسان نماز شب را نشسته بخواند حتى در حال اختيار ولى اگر مى خواهد نشسته بخواند بهتر آن است كه هر دو ركعت نشسته را يك ركعت ايستاده حساب كند.
9- شخص مسافر مى تواند نماز شب را پيش از نيمه شب بخواند.
10- جوانى كه مى ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود مى تواند نماز شب را پيش از نيمه شب بخواند.
11- همه كسانى كه براى خواندن نماز شب بعد از نيمه شب عذرى دارند مانند سالخوردگى يا كسى كه از سرد شدن هوا مى ترسد و يا از جنب شدن در خواب بيم دارد و مانند اينها، مى تواند نماز شب را قبل از نيمه شب بخواند.
12- خواندن سوره در ركعتهاى نماز شب لازم نيست و مى تواند فقط به خواندن سوره حمد اكتفا كند.
13- مستحب است كه نماز شب را بلند بخواند تا اگر از خانواده اش كسى مى خواهد به نماز شب برخيزد بيدار شود.
14- اگر نماز شب از كسى فوت شد مى تواند قضاى آن را در روز بجا آورد.(1)
يك تذكر مفيد:
قضاى نماز شب را، نيز فضيلت بسيار است ، چنانكه از امام صادق (عليه السلام ) روايت كرده است كه شخصى به آن حضرت عرض كرد: فدايت شوم چه بسا اتفاق مى افتد كه يك ، دو، يا سه ماه نماز شب از من فوت مى شود و من آن را به روز قضا مى كنم . آيا اين كار جايز است ؟
فرمودند به خداى قسم اين كار مايه روشنى و چشم تو است . و اين جمله را سه بار تكرار كرد.
رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) فرمودند: خداى تعالى به بنده اى كه قضاى نماز شب را بجاى مى آورد مباهات مى كند و مى فرمايد:
اى فرشتگان ، اين بنده چيزى را كه به او واجب نكرده ام قضا مى كند. گواه باشيد كه من او را آمرزيدم .
كيفيت خواندن نماز شب
نماز شب مجموعا يازده ركعت است :
1- هشت ركعت آن ، كه دو ركعت ، دو ركعت ، مانند نماز صبح خوانده مى شود و به نيت نماز شب مى باشد.
2- دو ركعت نماز شفع : بهتر است در ركعت اول آن بعد از حمد، سوره (ناس ) و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره فلق خوانده شود.
3- يك ركعت نماز وتر: بعد از حمد سه بار سوره توحيد و يك بار سوره فلق و يك بار سوره ناس بخوانيم و مى توان يك سوره تنها خواند، سپس دست ها را به سوى آسمان بالا مى بريم و حاجات خود را از خدا مى خواهيم .
و براى چهل مومن دعا مى كنيم و طلب مغفرت مى كنيم .
و بعد هفتاد مرتبه مى گوييم : استغفرالله ربى و اتوب اليه
از پروردگار خوب طلب آمرزش و مغفرت مى كنم و به سوى او بازگشت مى نمايم .
آنگاه هفت مرتبه مى گوييم : هذا مقام العائذ بك من النار
اين است مقام كسى كه از آتش قيامت به تو پناه مى برد.
و بعد از آن سيصد مرتبه مى گوييم : ((العفو)) و سپس مى گوييم :
رب اغفرلى و ارحمنى و تب على ، انك انت التواب الغفور الرحيم
علت محروميت از شب زنده دارى
شايد كمتر مسلمانى را يافت كه ادعا كند: من آرزوى شب زنده دارى و مناجات با خدا را ندارم . اگر در طول عمرش ، حتى يك شب هم ، اين توفيق عظيم را نيافته ، اما اين آرزو هرگز از دلش بيرون نرفته است .
آنهايى كه اهل مطالعه و يا شركت در جلسات مذهبى هستند، همواره خوانده و يا شنيده اند كه شب زنده دارى و راز و نياز با آفريدگار بى همتا، نشات و حلاوتى پايدار دارد. اما بسيارى از آنها نيز اين توفيق معنوى را نيافته و يا كمتر يافته اند. راستى علت اين محروميت بزرگ در چيست ؟
معلم و مفسر انديشمند قرآن ، آيت الله جوادى آملى در اين رابطه چنين مى گويند: ((مردى از حضرت اميرالمومنين (عليه السلام ) پرسيد:
من از نماز شب محروم شدم . حضرت فرمود:
انت رجل قد قيدتك ذنوبك (2) تو كسى هستى كه گناهان تو مقيدت نموده است .))
يعنى ، تو آزاد نيستى و در قيد و بند گناهى .
توفيق شب زنده دارى و با شبروان هم سفر شدن ، و با شب آفرين سخن گفتن ، نصيب گنه كاران روز نخواهد بود.
كسى كه روز پايش در برابر گناه مى لرزد، شب طاقت ايستادن در برابر الله و شب زنده دارى كردن را ندارد.
كسى كه روز چشمانش به گناه آلوده است ، شب سعادت اشك ريختن در كنار سجاده را ندارد.
كسى كه روز زبانش به تبهكارى باز شد، شب به ياد حق ، و به زمزمه حق گويا نخواهد بود.
گوهر پاك ببايد كه شود قابل فيض ورنه هر سنگ و گلى ، لولو و مرجان نشود
ممكن نيست كه سيه دل روز، شب زنده دار سحر باشد.
ممكن نيست كه تبهكار روز، پارساى شب باشد.(3)
پس بياييد در همين لحظه ، آرى همين لحظه ، اين كتاب را به كنارى گذاشته ، و دست دعا به سوى آسمان بلند نماييم : پروردگارا! اى غفار الذنوب و اى سريع الرضا!
ما بندگان غفلت زده و اسير هواهاى شيطانى ، از نشات شب زنده دارى و حلاوت سحر انگيز تلاوت قرآن در نيمه هاى شب تنها نامى شنيده ايم و بس . ما در آغاز هيچ شبى ، شايد در اين انديشه نبوده ايم كه مقدماتى را فراهم نماييم تا در نيمه هاى شب ، از بستر خود جدا شده ، و دست نيازى بسوى تو دراز كنيم . و به همين خاطر، هرگز آن حلاوت رويايى را نچشيده و آن نشات معنوى را درك نكرده ايم .
اى پروردگار مهربان ما آن حديث قدسى را شنيده ايم كه به موسى بن عمران ، خطاب فرمودى كه : ((اى پسر عمران دروغ مى گويد كسى كه مى پندارد مرا دوست دارد، و آنگاه كه تاريكى شب همه جا را فرا مى گيرد، مى خوابد و مرا از ياد مى برد. آيا هر دوست و دلداده اى در پى خلوت با محبوب خود نيست ؟(4)
و حالا سر از خجلت و شرمسارى ، به زير انداخته ايم .
اى غافر الخطايا
اى كه گفتى مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم آيا مى شود و امكان دارد كه به ما غفلت زدگان هم نظر عنايتى بنمايى ، و ما هم روزى در زمره شب زنده داران ، و قاريان شب زنده دار، در آييم ؟
پس اى رافع الدرجات ! بر ما كرم نما و خود وسيله و سبب آن را عطا فرما، و يك شب ، آرى حتى يك شب ، اين حلاوت سحرانگيز را در كام وجودمان بريز، و از آن پس ، آن چنان كن كه عطش آن حلاوت ، سراسر وجودمان را به آتش كشد، و خواب را از چشمانمان بربايد. آمين يا طبيب القلوب .(5)
توسل به اهل بيت (عليهم السلام )
براى اينكه سحرخيزان بتوانند از مبدا فيض بيشتر و بهتر بهره بگيرند به دستور حضرت حق بايد خاندان رسالت را واسطه قرار دهند كه فرموده است . و ابتغوا اليه الوسيلة (6)
و از طرفى عبادت عابدان مقبول حضرت بارى تعالى نمى گردد مگر با داشتن ولايت و محبت خاندان رسالت كه در زيارت ((جامعه كبيره )) مى خوانيم :
بموالاتكم تقبل الطاعة المفترضه
به سبب ولايت و دوستى شما اعمال واجب و مستحب مقبول درگاه احديت مى گردد.
در روايات زيادى كه علامه بزرگوار مجلسى رضوان الله در كتاب مستطاب بحارلانوار نقل فرموده وارد شده است كه انبياء و اوليا در طول تاريخ به بشريت از زمان حضرت آدم (عليه السلام ) تا خاتم (صلى الله عليه وآله ) همواره دست توسل به ذيل عنايت محمد و آل محمد (عليهم السلام ) دراز مى كرده اند و آن بزرگوار را واسطه قرار مى داده اند.
قال الصادق (عليه السلام ): اذا اردت ان تقوم الى صلوة الليل فقل : اللهم انى اتوجه اليك بنبيك نبى الرحمة و اله واقدمهم بين يدى حوائجى ، فاجعلنى بهم وجيها فى الدنيا والاخرة و من المقربين اللهم ارحمنى بهم ولا تعذبنى بهم واهدنى بهم و لا تضلنى بهم و ارزقنى بهم و لا تحرمنى بهم واقض لى حوائجى للدنيا والاخره انك على كل شى ء قدير و بكل شى ء عليم (7)
امام صادق (عليه السلام ) فرمودند: هنگامى كه خواستى به نماز شب بايستى بگو:
بار خدايا من به وسيله پيامبرت كه نبى رحمت است و به وساطت خاندان پيامبر، رو به سوى تو مى آورم و آنان را پيشاپيش حوائجم مقدم مى دارم . خداوندا مرا به حرمت آن پاكان آبرومند دنيا و آخرت ، از مقربين درگاهت قرار بده . بار پروردگارا، به عظمت آنان بر من ترحم فرما، و به احترام آنان عذابم مفرما و به سبب آنان هدايتم كن و گمراهم نفرما، و به بركت آنان رزقم داده و محرومم مگردان ، و حوايج دنيا و آخرتم را برآور، چه آنكه تو بر هر چيز توانايى و به هر چيز دانا.
الهى به زهرا عليها السلام و باب گرامش مسوزان به آتش دل داغدارم
به انجيل و تورات و قرآن احمد گره باز كن امشب از كار و بارم
به ذات على (عليه السلام ) قبله دين مكن در بر دشمنان خوار و زارم
به حق حسين (عليه السلام ) شافع روز محشر ببخشا مرا تاب آتش ندارم
خدايا به حق شهيدان كويت به نزد پيمبر مكن شرمسارم
الهى به لعل لب خشك اصغر نظر بر مدار از دل بيقرارم (8)
نماز شب براى فرج امام زمان (عج )
شايسته است سحرخيزان و شب زنده داران ، دعا براى فرج حضرت بقية الله الاعظم (عج ) را فراموش نكنند كه آن بزرگوار فرمودند:
و اكثروا الدعاء بتعجيل الفرج فان ذلك فرجكم .(9)
براى تعجيل در امر ظهور و فرج ما بسيار دعا كنيد كه فرج شما در همين دعا كردن است .
مولاى مهربانى كه هميشه به ياد ماست ما نيز وظيفه داريم صاحبمان و جان جانانمان را از ياد نبريم .
امام زمان (عج ) در پيامى به شيخ مفيد رضوان الله مى فرمايد:
انا غير مهملين لمراعاتكم و لا ناسين لذكركم و لولا ذلك لنزل بكم الداواء واصطلمكم الاعداء فاتقوا الله جل جلاله (10)
ما هرگز شما را رها نكرده ايم . و يادتان را از خاطر نبرده ايم و اگر عنايات و توجهات ما نبود، مصائب و حوادث زندگى ، شما را در بر مى گرفت و دشمنان ، شما را از بين مى بردند.
بپرهيزيد از آنچه كه خداوند ناراضى است و بشتابيد براى جلب رضايت او.
سحرى با دل سودا زده خلوت كردم فارغ البال نشستم من و صحبت كردم
تا كه خاكستر دل را نبرد باد سحر اشك را بهر دل سوخته دعوت كردم
سخن دل همه اين بود كه من خانه خويش بهر ديدار رخ دوست مرمت كردم
نه بيامد، نه خبر داد، نه گفتا كه بيا نه نگاهى زكرم هر چه كه همت كردم
تا كنم روزنه اى باز به سوى دل دوست سالها خادمى اهل محبت كردم
هر درى را به اميد در او كوبيدم چون نديدم رخ او خويش ملامت كردم
چكنم با كه بگويم غم جانسوزم را خواستى فاش كنم راز، حكايت كردم
هاشمى گفت دلا مى رسد آن روز كه تو نغمه سازى كه رخ دوست زيارت كردم (11)
1- شمع سحر، ص 29
2- توحيد صدوق ص 97.
3- تفسير موضوعى قرآن مجيد، ج 4.
4- اسرارالصلوة ، حاج ميرزا جواد ملكى تبريزى ، ص 158.
5- آداب تلاوت قرآن ، ص 72.
6- سوره مائده ، آيه 35.
7- من لا يحضره الفقيه ج 1، ص 483.
8- نماز، نياز عاشقان ، ص 119.
9- مجموعه فرمايشات حضرت بقية الله ، ص 76.
10- فرازى از توقيع امام زمان (عج )، كلمة المهدى ، ص 143.
11- نماز عاشقان ،ص 96.
2- توحيد صدوق ص 97.
3- تفسير موضوعى قرآن مجيد، ج 4.
4- اسرارالصلوة ، حاج ميرزا جواد ملكى تبريزى ، ص 158.
5- آداب تلاوت قرآن ، ص 72.
6- سوره مائده ، آيه 35.
7- من لا يحضره الفقيه ج 1، ص 483.
8- نماز، نياز عاشقان ، ص 119.
9- مجموعه فرمايشات حضرت بقية الله ، ص 76.
10- فرازى از توقيع امام زمان (عج )، كلمة المهدى ، ص 143.
11- نماز عاشقان ،ص 96.
منبع: کتاب سجاده عشق در فضيلت نماز شب، محمدمهدى عليقلى
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
■ به بهانه روز جوان
لطفا به سوالات نم ... ■ دعا و فشار خون
دانشمندان واحد پزشکی ... ■ کارکرد های تحلیلی نماز(نیت=کارکرد پنها ... ■ امیل دورکیم که از نخستین جامعه شناسان ... ■ یک یادداشت مرتبط با وظیفه ما در این ای ... ■ خاطره سازی
یکی از بهترین روشهایی که م ... ■ آیت الله بهجت رحمت الله علیه:
استاد ا ... ■ می خوایی بدونی هدف نهایی از خلق تو چیه ... ■ عرض زندگی شما چقدر است؟
معمولا انسانه ... ■ وقت نماز مختص او
نبی اکرم هنگام نما ...
