"لكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَ الْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَ الْمُقيمينَ الصَّلاةَ وَ الْمُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ الْمُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ أُولئِكَ سَنُؤْتيهِمْ أَجْراً عَظيماً"؛^[1]

ولى راسخانِ در علم از آنها، و مؤمنان [از امّت اسلام] به تمام آنچه بر تو نازل شده، و آنچه پيش از تو نازل گرديده، ايمان مى‏آورند. [همچنين] نمازگزاران و زكات‏دهندگان و ايمان‏آورندگان به خدا و روز قيامت، به زودى به همه آنان پاداش عظيمى خواهيم داد.

مقدمه

در آيات گذشته به چند نمونه از خلافكارى‏هاى يهود اشاره شده است؛ از جمله: درخواست دیدن خداوند، گوساله پرستی، پیمان شکنی، انکار آیات الهی، استهزاء وکشتن انبیاء، تهمت به حضرت مریم، ظلم وستم، ربا خواری، خوردن اموال مردم به ناحق و... پس از ذكر اعمال ناشايست آنها، كيفرهايى را كه بر اثر اين اعمال در دنيا و آخرت، دامان آنها را گرفته و مى‏گيرد، بیان کرد.

اما در این آیه به واقعيت مهمى اشاره می­کند و آن اينكه مذمت و نكوهش قرآن از يهود به هيچ وجه جنبه مبارزه نژادى ندارد. اسلام هيچ گروهی را از جهت نژاد، مذمت نمي­كند؛ بلكه نكوهش­های آن، تنها متوجه آلودگان و منحرفان است. لذا در اين آيه افراد با ايمان و پاكدامن يهود را استثنا كرده و مورد ستايش قرار داده است و پاداش بزرگى به آنها نويد مي­دهد؛ به همين دليل مى‏بينيم كه جمعى از بزرگان يهود به هنگام ظهور پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله و مشاهده دلائل حقانيت او به اسلام گرويدند و با جان و دل از آن حمايت كردند و مورد احترام پيامبر صلی الله علیه و آله و ساير مسلمانان بودند.^[2]

واژه­ ها

الرَّاسِخُونَ: استواران، ثابت قدمان، ریشه داران.^[3] اسم فاعل، ازماده "رسخ".

الْمُؤْتُونَ: ادا کننده گان، پرداخت کنندگان. اسم فاعل، از ماده "اتی".

سَنُؤْتي: به زودی عطا خواهیم کرد. فعل مضارع، باب افعال، از ماده "اتی".

نکته ­های تفسیری

1. راز تکرار ایمان

چرا در آیه می­فرماید: مؤمنان کسانی هستند که ایمان می­ آورند؟ مگر مؤمنان ایمان نیاورده­ اند؟

مراد از مؤمنان در جملۀ "الْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ" اهل کتابی است که به پیامبراعظمd و رهاورد وحیانی آن حضرت ایمان دارند، وگرنه این تعبیر، تکرار بوده و لغویت را در پی دارد. برای اینکه تکرار لغو پیش نیاید، باید ایمان در "المؤمنون" و "یؤمنون" را به اجمال و تفصیل تفسیر کرد؛ یعنی کسانی که ایمان اجمالی داشتند، اکنون مفصلاً ایمان می­آورند؛ مانند آنچه در آیه "يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْكِتابِ الَّذي نَزَّلَ عَلى‏ رَسُولِهِ"^[4] آمده است؛ یعنی این اهل کتابی که واقعاً نماز را بر پا می­دارند و زکات می­دهند، همان گونه که به حضرت موسیj و توراتش و حضرت عیسی علیه السلام و انجیلش ایمان دارند، به پیامبر خاتمd و قرآن او هم ایمان می­آورند و هرگز در جریان ادامه نبوت توقف نکرده و سرگردان نمی­ مانند. به دیگر سخن، مؤمنان واقعی، کسانی­ اند که افزون بر ایمان به پیامبران پیشین، به پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و رهاورد­های وحیانی او ایمان می ­آورند.^[5]

2. توجه ویژه به نماز

يكي از ظرافت­هاي ادبي و هنري در بيان قرآني، تغيير ناگهاني سياق است؛ مثلاً در جمله‏اي كه چندين كلمه با اعراب رفع آمده، در اثناء، كلمه‏اي با اعراب نصب ذكر مي‏شود، تا خواننده را متوقف كرده، به تأمل وا دارد. در آيه فوق، دو وصف مقدّم (راسخون و مؤمنون) و دو وصف مؤخّر (مؤتون و مؤمنون) مرفوع هستند و در بين اوصاف مرفوع چهارگانه، يك وصف منصوب ديده مي‏شود و آن وصف "مقيمين" است، تا توجه متدبّران در قرآن و تاليان كتاب الهي را به اهميت نماز كه ستون دين است جلب كند؛ همان طور كه گاهی در نوشتن عبارات، برخي از كلمات مانند واژه "شهيد" با رنگ سرخ نوشته مي‏شود، تا توجه بيننده را جلب كند. پس گاهي با تغيير اسلوب و تعويض سياق، به ويژگي محتوايي لفظ توجه داده مي‏شود.^[6]

و جمله: "وَ الْمُقِيمِينَ الصَّلاةَ" عطف بر كلمه "راسخون" است و اگر به حالت نصب آمده و نفرموده: "و المقيمون" از باب مدح است و تقدير آن چنین است: "امدح المقيمين؛ مقیمین را مدح مى‏كنم".^[7]

3. بنی اسرائیل و نماز

قرآن، اهتمام ویژه­ای به مطرح کردن جریان یهود و بنی اسرائیل دارد که علت آن عبارت است از:

الف. کثرت یهود در مدینه؛

ب. اقتدار اقتصادی و سیاسی آنان؛

ج. توطئه و عداوت و ارتباط مرموز آنها با مشرکان مکه؛

د. تأثیرگذاری آنان در اقلیت­های مجاور دیگر، مانند نصارا. اگر یهودیان در برابر اسلام خاضع می­شدند، نصارای مجاور نیز تمکین می­کردند.

امروزه هم منشأ بسیاری از مشکلات موجود در جهان، یهودیان متمرد و سرکشند. این قوم، از گذشته تا امروز سرگذشتِ بس اسفباری نصیب خود کرده­ اند.

حال تنها راه برای زدودن صفات بد و ریشه­ای که بنی اسرائیل نیز گرفتار آن بودند، بندگی خداست که مهم­ترین راه تحقق آن، اقامه نماز است؛ چرا که توجه به عبادت، مخصوصاً نماز، انسان را از بندگىِ بندگان جدا، و به خالق همه قدرت­ها پيوند مى‏دهد، قلب و روح او را از آلودگى گناه مى‏شويد و با تكيه بر قدرت پروردگار، روح تازه‏اى به كالبد انسان مى‏دمد.

از این رو در آیات مختلف قرآن علاوه بر مطرح کردن گذشته تاریک بنی اسرائیل و عاقبت و نتیجه تمرد و سرکشی آبا و اجداد شان، آنها را به نماز سفارش می­کند.

 در اینجا چند نمونه از آیات را ذکر می­کنیم:

ـ قرآن کریم در ضمن آیاتی، اقامه نماز را یکی از علت­های برتری بنی اسرائیل بر مردم زمان خویش می­داند.^[8]

ـ خداوند از بنی اسرائیل پیمان گرفت تا خدا را بندگی و نماز را اقامه کنند.^[9]

ـ خداوند به آنها تذکر می­دهد که نگران نماز و عبادت­هایتان نباشند؛ چرا که همه آنها نزذ خدا محفوظ است.^[10]

ـ اقامه نماز، شرط همراهی خدا و ورود آنها به بهشت است.^[11]

ـ در کنار اقامه نماز، به آنها دستور شهرسازی دینی می­دهد.^[12]

پیام­ها^[13]

1. هدف و باورهاى مشترك مهم است، نه نژاد و قبيله و زبان (الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَ الْمُؤْمِنُونَ... الْمُقِيمِينَ الصَّلاةَ).

2. ايمان به همۀ اصول در همۀ اديان الهى لازم است (بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ).

 3. با آنكه نماز و زكات، در همۀ اديان بوده‏اند، به سبب اهمّيت، جداگانه ذكر شده‏اند (بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَ الْمُقِيمِينَ الصَّلاةَ وَ...).

4.. اهل نماز بايد اهل انفاق ‏هاى مالى هم باشند (الْمُقِيمِينَ الصَّلاةَ وَ الْمُؤْتُونَ الزَّكاةَ).

 5. نماز جايگاه مخصوص دارد. همۀ جملات آيه با واو و نون آمده (الرَّاسِخُونَ"،"الْمُؤْمِنُونَ، الْمُؤْتُونَ)؛ ولى درباره نماز به جاى "مقيمون" كلمۀ "الْمُقِيمِينَ" به كار رفته كه در زبان عربى، نشانۀ برجستگى آن است.

6. برپا دارندگان نماز و پرداخت کنندگان زکات، از پاداش بزرگ الهی برخوردار خواهند شد (أُولئِكَ سَنُؤْتيهِمْ أَجْراً عَظيماً).

این مطلب را به اشتراک بگذارید :