رضا اخوی، مرکز تخصصی نماز

تبیین کارکردهای نماز- قسمت اول

امام خمینی(ره): نـمـاز خـوب، فحـشا و مـنکر را از یـک امـتی بیرون می کند. اینهـایـی کـه در این مراکز فساد کشیده شدند، اینها هم بی نمازها هـسـتـنـد. نـمـازخـوان ها تو مساجدند و مهیایند برای خدمت، مسجدها را خالی نکنید.

یادآوری

در شماره های پیشین، به سه راهکار پر اهمیت و عملی در باب انس با نماز اشاره و به توضیح مختصری پیرامون برخی ابعاد آن پرداخته شد. در این شماره، کارکردهای نماز را به عنوان چهارمین راهکار ساده و در عین حال کارگشا و مهم، مورد اشاره و تبیین قرار خواهیم داد.

اشاره

روح انسان تشنه دانستن و جویای دانش است تا در پرتو آن رفتار و گفتار خود را بر اساس منطق و استدلال و همراه با آرامش روانی و اطمینان خاطر به جا آورند. در این راستا، از بهترین راهها برای انس با نماز، آشنایی با دستاوردهای آن، توجه به فلسفه تشریع و چرایی وجوب نماز است. گرچه نماز چيزي نيست كه فلسفه اش بر كسي مخفي باشد، ولي دقت در متون آيات و روايات اسلامي ما را به نكات بيشتري در اين زمينه رهنمون مي گردد که به برخی از آنها اشاره می کنیم.

• یاد خدا

روح و اساس و هدف و نماز همان یاد خدا است که به موسی وحی نمود: «أقِمِ الصَّلاةَ لِذِکرِی».[1] البته ذكری كه مقدمه­ی فكر و فكری كه انگیزه عمل بوده باشد؛ چنانكه در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است كه در تفسیر جمله­ی «و لَذِكرُ اللهِ اَكبَر» فرمود: «ذِكرُ اللّه عِندَ ما أَحَلَّ وَ حَرَّمَ؛ خدا را به یاد داشتن، هنگام رو به رو شدن با حلال و حرام».[2](يعني به ياد خدا بيفتد به سراغ حلال برود و از حرام چشم بپوشد.)

• شست و شوی گناهان

نماز وسیله­ی شست و شوی گناهان و نزول مغفرت و آمرزش الهی است؛ چرا که نماز انسان را دعوت به توبه و اصلاح گذشته و بازبینی در رفتار می­نماید. در حدیثی پیامبر(ص) از یاران خود سؤال كرد: «اگر بر در خانه یكی از شما نهری از آب صاف و پاكیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شست و شو دهد، آیا چیزی از آلودگی و كثافت در بدن او می­ماند؟» عرض كردند: نه! فرمود: «نماز درست همانند این آب جاری است، هر زمان كه انسان نمازی می­خواند گناهانی كه در میان دو نماز انجام شده است از بین می­رود».[3]

و به این ترتیب، جراحاتی كه بر روح و جان انسان از گناه می­نشیند، با مرهم نماز التیام می­یابد و زنگارهایی كه بر قلب می­نشیند، زدوده می­شود.

• سدي در برابر گناهان

نماز سدی در برابر گناهان آینده است، چرا كه روح ایمان را در انسان تقویت می­كند و نهال تقوا را در دل پرورش می­دهد. می­دانیم «ایمان» و «تقوا» نیرومند­ترین سد در برابر گناهان است و این همان چیزی است كه در آیه­ی فوق به عنوان نهی از فحشاء و منكر بیان شده است. در روایات می­خوانیم: « هر گاه از گناه کار بودن نمازخوانی به پیشوایان دین شکایت می­شد، آنان در جواب می­فرمودند: «غم مخورید، نماز آنها را اصلاح می­كند» و این چنین نیز می­شد. [4]

• دوری از غفلت

نماز، غفلت زدا است، بزرگترين مصيبت براي رهروان راه حق آن است كه هدف آفرينش خود را فراموش كنند و غرق در زندگي مادي و لذائذ زود گذر گردند، اما نماز به حكم اين كه در فواصل مختلف، و در هر شبانه روز پنج بار انجام مي شود، مرتباً به انسان اخطار مي كند، هشدار مي دهد، هدف آفرينش او را خاطر نشان مي سازد، موقعيت او را در جهان به او گوشزد مي كند و اين نعمت بزرگي است كه انسان وسيله اي در اختيار داشته باشد كه در هر شبانه روز چند مرتبه قويا به او بيدار باش گويد.

• از بین بردن خودبيني و كبر

نماز خودبيني و كبر را درهم مي شكند، چرا كه انسان در هر شبانه روز هفده ركعت و در هر ركعت دو بار پيشاني بر خاك در برابر خدا مي گذارد، خود را ذره ي كوچكي در برابر عظمت او مي بيند، بلكه صفري در برابر بي نهايت.

پرده هاي غرور و خود خواهي را كنار مي زند، تكبر و برتري جوئي را در هم مي كوبد. به همين دليل علي (ع)در آن حديث معروفي كه فلسفه هاي عبادات اسلامي در آن منعكس شده است بعد از ايمان، نخستين عبادت را كه نماز است با همين هدف تبيين ميكند مي فرمايد: خداوند ايمان را براي پاكسازي انسانها از شرك واجب كرده است و نماز را براي پاكسازي از كبر».[5]

• تكامل معنوي انسان

نماز وسيله پرورش فضائل اخلاق و تكامل معنوي انسان است، چرا كه انسان را از جهان محدود ماده و چهار ديوار عالم طبيعت بيرون مي برد، به ملكوت آسمانها دعوت مي كند، و با فرشتگان هم صا و همراز مي سازد، خود را بدون نياز به هيچ واسطه در برابر خدا مي بيند و با او به گفتگو بر مي خيزد.

تكرار اين عمل در شبانه روز آن هم با تكيه روي صفات خدا، رحمانيت و رحيميت و عظمت او مخصوصاً با كمك گرفتن از سوره هاي مختلف قرآن بعد از حمد كه بهترين دعوت كننده به سوي نيكي ها و پاكي ها است، اثر قابل ملاحظه اي در پرورش فضائل اخلاقي در وجود انسان دارد. لذا در حديثي از امير مؤمنان علي (ع)مي خوانيم كه در فلسفه نماز فرمود: الصلوة قربان كلي تقي؛ نماز وسيله تقرب هر پرهيزكاري به خدا است.^[6]

• ارزش گذاری بر سایر اعمال

نماز به ساير اعمال انسان ارزش و روح مي دهد ـ چرا كه نماز روح اخلاص را زنده مي كند، زيرا نماز مجموعه اي است از نيت خالص و گفتار پاك و اعمال خالصانه، تكرار اين مجموع در شبانه روز بذر ساير اعمال نيك را در جان انسان مي پاشد و روح اخلاص را تقويت مي كند؛ لذا در حديثي معروفي مي خوانيم كه امير مؤمنان علي (ع)در وصاياي خود بعد ازآن كه فرق مباركش با شمشير ابن ملجم جنايتكار شكافته شد فرمود: الله الله في الصلوة فانها عمود دينكم؛  خدا را خدا دربارة نماز در نظر داشته باشید، چرا كه نماز ستون دين شما است.^[7]

 مي دانيم هنگامي كه عمود خيمه در هم بشكند يا سقوط كند هر قدر طنابها و ميخهاي اطراف محكم باشد اثري ندارد، همچنين هنگامي كه ارتباط بندگان با خدا از طريق نماز از ميان برود اعمال ديگر اثر خود را از دست خواهد داد. لذا پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمود: «مثل الصلاة مثل عمود الفسطاط، اذا ثبت العمود ثبتت الاطناب و الاوتاد والغشاء و اذا انكسر العمود لم ینفع وَتَد و لا طنب و لا غشاء؛ مَثَل نماز، مانند مَثَل ستون خیمه است. هرگاه ستون ثابت باشد طناب­ها و میخ­ها و پرده ها ثابت و سودمند خواهند بود و هرگاه ستون بشكند و در هم فرو ریزد، نه میخ نافع است و نه ریسمان سودی دارد و نه پرده ای اثری خواهد داشت».^[8]

نیز در حديثي از امام صادق(ع)مي خوانيم؛ نخستين چيزي كه در قيامت از بندگان حساب مي شود نماز است اگر مقبول افتاد سائر اعمالشان قبول مي شود، و اگر مردود شد سائر اعمال نيز مردود مي شود»! شايد دليل اين سخن آن باشد كه نماز رمز ارتباط خلق و خالق است، اگر به طور صحيح انجام گردد قصد قربت و اخلاص كه وسيله قبولي سائر اعمال است در او زنده مي شود، و گرنه بقية اعمال او مشوب و آلوده مي گردد و از درجه اعتبار ساقط مي شود.

نتیجه گیری

به راستی اگر تنها برخی از این هفت فایده و کارکرد نماز در زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و دیگر ابعاد گوناگون زندگی

پیاده گردد و وارد عرصه زندگی شود، چه نتایج پر برکت و آثار پر ارجی را به دنبال خواهد آورد.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :