رضا اخوی، مرکز تخصصی نماز

اشاره

در بخش نخست گفتار، اشاره شد که یکی از مهم­ترین راهکارهای انس با نماز و چشیدن لذت نمازگزاری و ایستادن در پیشگاه قرب الهی، تقویت خداباوری و دلدادگی نسبت به محبوب حقیقی است. اینک دومین راهکار انس با نماز را به صورت اجمالی مرور خواهیم کرد.

تحریک حس نیازمندی

یکی از ویژگی های بارز انسان، فقر ذاتی و نیازمندی همیشگی او نسبت به خالق هستی است. به فرموده پروردگار: يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ؛ شما به خداوند نیازمند هستید و او از شما بى نیاز است. [1]

بر مبنای این تعبیر، اگر پرسیده شود که اگر او «غنی» است که هست، پس چرا امر به اطاعت و عبادت خود نموده است؟ در پاسخ باید گفت: ریشه‌ی این سؤال بیشتر در قیاس اشتباه خداوند به خودمان [مخلوق] است، چرا که ما همه چیز را در خودمان می‌شناسیم و حال آن که اگر قرار باشد صفت یا حالتی از مخلوق در خالق باشد، او دیگر خالق نیست و ما وقتی از کسی انتظار یا طلب یا درخواستی داریم، به این دلیل است که به آن خواسته «نیاز» داریم. اما «غنی» از آن جهت که غنی است، هیچ نیاز و احتیاجی ندارد، امر، فعل و رهنمود او، به جز حکمت و کرم به مخلوق نیست.

اگرچه هیچ‌گاه نمی‌شود در میان مخلوقات مثلی برای خالق پیدا و بیان نمود، اما [با لحاظ نمودن: در مثل مناقشه‌ نیست] مثال به نورافشانی خورشید و بهره‌مندی همه موجودات زنده و... می‌زنیم. آیا خورشید به پرتو افکنی نیازمند است؟! یا دیگران به نور، انرژی و جاذبه‌ی او محتاج‌اند؟

زبان حال مخلوق

با توجه به این مقدمه، باید گفت که همه انسانهایی که با حقیقت وجود خود آشنا باشند، خود را موظف به سپاسگزاری و تشکر از کسی که به آنان نعمت و تحفه­ای عطا کرده می دانند و این قدرشناسی نوعی زبان حال است که نشانگر لیاقت هدیه گیرنده و درخواست تداوم امور این چنین می­باشد. [2]

این قدرشناسی و درخواست تداوم عنایت، زمانی رنگ جدی تری به خود می گیرد که همه چیز انسان وابسته بدو و مهم­تر از آن زندگی انسان بر پایه عنایات و توجهات او قرار داشته باشد؛ به گونه ای که اگر اندکی از عنایت و توجه خود بکاهد، بنیاد زندگی انسان بر باد رفته و تارو پودهایش از هم گسسته خواهد شد.

حال و روز ما با خداوند نیز چنین است. خدایی که ولی نعمت ماست و هر چه داریم از لطف و عنایت و احسان اوست و همه جیره خوار خوان کََرَم او هستند و اگر لحظه و آنی دست عنایت خویش را از سر بندگان بردارد، همه به فلاکت و بدبختی خواهند افتاد.

فضل خدای را که تواند شمار کرد؟     یا کیست آنکه شکر یکی از هزار کرد؟

آن صانع قدیم که بر فرش کائنات      چندین هزار صورت الوان نگار کرد

ترکیب آسمان و طلوع ستارگان         از بهر عبرت نظر هوشیار کرد

بحر آفرید و بر و درختان و آدمی     خورشید و ماه و انجم و لیل و نهار کرد

الوان نعمتی که نشاید سپاس گفت      اسباب راحتی که نشاید شمار کرد[3]

تلألؤ قرآن

این حقیقت در آیات فراوانی مورد اشارت قرار گرفته است. سوره های فراوانی همانند  الرّحمن و روم و...، پر است از یاد آلا و نعمت های الهی. به عنوان مثال در برخی آیات نورانی قرآن می خوانیم:

قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ؛ بگو چه کسی از آسمانها و زمین روزی تان می دهد؟ بگو: خدا! (سوره سبا، آیه 24).

قُل اَرَایتُم اِن اَصبَح ماوُکُم غَورا فَمَن یَاتیکُم بِماءٍ مَعین؛ بگو اگر ببینید که آب شما فرو میرود، پس چه کسى براى شما آب گوارا باز خواهد آورد؟ (سوره مبارکه ملک، آیه30)

نماز و حس نیازمندی

نمازگزاری و اقامه نماز هم نوعی قدرشناسی به درگاه خالق کریمی است که لحظه به لحظه و آن به آن توجه و عنایتش را بر ما مستدام می دارد و انسان با عبادت خود، ضمن سپاسگزاری از نعمت­های موجود، جَبهه شکر به درگاه الهی می­ساید و اعلان می­دارد که هر چه دارد از اوست و نیازمند ادامه عنایتش؛ از این رو در حالات پيامبر گرامى(ص) می خوانیم که آن قدر براى نماز و عبادت مى ايستاد كه پاهايش ورم مى كرد، آن قدر نماز شب مى خواند كه چهره اش زرد مى شد و آن قدر در حال عبادت مى گريست كه بى حال مى گشت. شخصى به آن حضرت عرض كرد: مگر نه اين است كه خداوند گناه گذشته و آينده تو را بخشيده است، چرا خود را اينگونه زحمت مى دهى؟

حضرت در پاسخ فرمود: افلا اكون عبدا شكورا؛ آيا بنده سپاسگزار خدا نباشم؟[7]

مرور نهایی

دومین عامل برای انس با نماز، شناخت پروردگاری است که فیض بی پایان خویش را با فضل بی منتهای خویش بر انسان سراسر محتاج و نیازمند لطف و کرم، عنایت می کند و اگر لحظه و آنی این لطف خویش را بر دارد، دنیا و هر آنچه در آن است، از بین خواهند رفت.

رضا اخوی

ادامه دارد...

این مطلب را به اشتراک بگذارید :