جایگاه قبله مسلمانان از منظر آیات و روایات

■ جایگاه قبله مسلمانان از منظر آیات و روایات

جایگاه قبله مسلمانان از منظر آیات و روایات

 استاد محسن قرائتی در ادامه سلسله مباحث تفسیری خود با موضوع تفسیر قطره ای به بیان آموزه های آیه 149 و 150 سوره بقره پرداخته است.

آيه 149:                     

وَ مِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ إِنَّهُ لَلْحَقُّ مِنْ رَّبِّكَ وَ مَا اللَّهُ بِغَفِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ‏

ترجمه:

و (اى پیامبر!) از هرجا (كه به قصد سفر) خارج شدى، (به هنگام نماز) روى خود را به جانب مسجدالحرام بگردان، این دستور حقّى است از طرف پروردگارت، و خداوند از آنچه انجام مى‏دهید غافل نیست.

* نکته ها                     

در آیات قبل، توجّه به مسجدالحرام، مربوط به شهر مدینه بود كه مسلمانان در آن سكونت داشتند، ولى این آیه مى‏فرماید: در مسافرت نیز به هنگام نماز رو به سوى مسجدالحرام نمایید.

آيه 150:                     

وَ مِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ حَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِى وَلِأُتِّمَ نِعْمَتِى عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ‏

ترجمه:

و (اى پیامبر!) از هر جا خارج شدى پس (به هنگام نماز) روى خود را به سوى مسجدالحرام بگردان، و (شما اى مسلمانان نیز) هرجا بودید (در سفر و در حضر) روى خود را به سوى آن بگردانید تا براى (هیچ كس از) مردم جز ستمگرانشان، امكان احتجاج (ومجادله) علیه شما نباشد. پس از آنها نترسید و تنها از من بترسید. و (بدانید تغییر قبله براى آن بود) تا نعمت خود را بر شما تمام كنم و شاید كه شما هدایت شوید.

* نکته ها                     

تكرار موضوع تغییر قبله در آیات متعدّد، نشانه‏ى اهمیّت آن است. علاوه بر آنكه در هر یك از آیات در كنار این موضوع، مطلب جدیدى را نیز یادآور مى‏شود. مثلاً در این آیه، خداوند بعد از دستور روى نمودن به سوى مسجدالحرام، مى‏فرماید: این بدین خاطر است كه مردمان، بهانه‏اى بر علیه پیامبر صلى الله علیه وآله و مسلمانان نداشته باشند. چون اهل كتاب مى‏دانستند كه پیامبر اسلام به سوى دو قبله نماز مى‏خواند و اگر این امر محقّق نمى‏شد، آنها ایراد مى‏گرفتند كه پیامبر شما فاقد اوصاف ذكر شده در كتاب‏هاى آسمانى پیشین است و یا اینكه زخم زبان زده و مسلمانان را تحقیر مى‏كردند كه شما دنباله‏رو یهود هستید و قبله‏ى مستقلى ندارید.

البتّه این ایراد تنها از سوى یهود نبود، بلكه مشركان نیز مى‏گفتند: اگر محمّد صلى الله علیه وآله به آئین ابراهیم توجّه دارد، پس چرا به خانه‏اى كه ابراهیم ساخته است، توجّه ندارد؟ البتّه منافقان آرام نگرفته و با تغییر قبله، خرده‏گیرى‏هاى خود را شروع كرده و مى‏گفتند: پیامبر، ثبات رأى ندارد. در هر حال خداوند با تأكید و تكرار، مسلمانان را براى پذیرش موضوع و ثبات قدم آماده مى‏سازد و یادآور مى‏شود، آنان كه دنبال حجت و دلیل باشند، بر شما خرده نخواهند گرفت، ولى افراد ظالم كه حقیقت را كتمان مى‏كنند، از بهانه‏جویى دست بر نخواهند داشت و شما نباید به آنان اعتنا كنید، و از آنان نترسید و فقط از خداوند بترسید.

قبله، نشانه و مظهر توحید است. قبله، آرم و نشانه‏ى مسلمانان است. در نهج‏البلاغه از كعبه به عنوان عَلَم یعنى پرچم و نشانه‏ى آشكار اسلام یاد شده است. بت‏پرستان و ستاره پرستان هنگام نیایش، به سوى بت و یا ستاره و ماه توجّه مى‏كردند، امّا اسلام توجّه به خانه خدا را به جاى آن قرار داد و روى كردن به سوى قبله را نشانه‏ى توجّه به خدا شمرده است.

در روایات مى‏خوانیم: پیامبر صلى الله علیه وآله معمولاً رو به قبله مى‏نشستند و سفارش كرده‏اند؛ بسوى قبله بخوابید و بنشینید و حتّى رو به قبله نشستن، عبادت شمرده شده است. قبله، جایگاه و احترام خاصّى دارد و در بعضى اعمال، توجّه به آن واجب است. براى مثال: نمازهاى واجب باید روبه قبله خوانده شود. ذبح حیوان و دفن میّت، باید به سوى قبله باشد. در مستراح رو به قبله یا پشت به قبله نشستن حرام است.

علاوه بر آنچه ذكر شد، قبله عامل وحدت مسلمانان است. اگر از فراز كره‏ى زمین بر مسلمانان نظر كنیم، مى‏بینیم آنان هر روز پنج بار با نظم و ترتیب خاصّ، به سوى قبله توجّه مى‏كنند. كعبه، قرارگاه و آمادگاه حركت‏ها و انقلاب‏هاى الهى بوده است. از حضرت ابراهیم و حضرت محمّد گرفته تا امام حسین علیهم السلام و در آینده حضرت مهدى علیه السلام، همگى از كنار كعبه حركت خود را شروع كرده و مى‏كنند. در عظمت كعبه همین بس كه مسلمانان به اهل قبله معروفند.

خداوند متعال در ماجراى تغییر قبله مى‏فرماید: تغییر قبله براى این است كه در آینده نعمت خود را بر شما تمام كنم. یعنى استقلال شما و توجّه به كعبه، زمینه‏ى اتمام نعمت در آینده است. «لأتمّ نعمتى»

این ماجرا در سال دوّم هجرى در مدینه واقع شده است. در سال هشتم هجرى نیز خداوند به مناسبت فتح مكّه مى‏فرماید: «ویتمّ نعمته علیك» [فتح، 2] یعنى: این پیروزى براى این است كه خداوند در آینده نعمت خود را بر شما تمام كند. چنانكه ملاحظه مى‏كنید در هر دو آیه «اتمام نعمت» به صیغه فعل مضارع بیان شده است كه نشانه‏ى حدوث آن در آینده است، ولى در آیه 3 سوره‏ى مائده كه به هنگام بازگشت از حجةالوداع در سال دهم هجرى و بعد از معرفى رهبرى معصوم در غدیر خم نازل مى‏شود، اینگونه مى‏فرماید: «الیوم اكملت لكم دینكم و اتممت علیكم نعمتى» امروز نعمت خود را بر شما تمام كردم.

قابل توجّه و دقّت است كه خداوند، روى كردن مردم به قبله را قدم نخستین براى اتمام نعمت و فتح مكّه را قدم دیگر و تعیین و معرفى رهبر را آخرین قدم در اتمام نعمت بیان مى‏كند. لازم به یادآورى است كه در جریان تعیین قبله و همچنین تعیین رهبر، تذكّر مى‏دهد كه «لاتخشوهم و اخشونى». چون در هر دو، احتمال مقاومت، مقابله، بهانه‏گیرى و شایعه پراكنى از سوى دیگران مى‏رود.

پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله فرمودند: «یا على مثلك فى الامّة كمثل الكعبة نصبها اللّه للنّاس علماً» [بحار، ج 22، ص 483] اى على! مثال تو در میان امّت، همانند مثال كعبه است كه خداوند آنرا به عنوان نشانه روشن و پرچم براى مردم قرار داده است، تا جهت خویش را گم نكنند. همچنین در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه فرمود: «و نحن كعبة اللّه و نحن قبلة اللّه» [بحار، ج 6، ص 211 و 303] ما كعبه و قبله‏ى خداوندى هستیم.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :
اشتراک گذاری در کلوب اشتراک گذاری در  فیس بوک اشتراک گذاری در تویتر اشتراک گذاری در افسران

نوع محتوا : مقاله
تعداد کلمات : 1144 کلمه
1396/12/17 ساعت 13:54
کد : 2161
دسته : عمومی
لینک مطلب
کلمات کلیدی
قبله
قرائتی
مسلمانان
درباره ما
با توجه به نیازهای روزافزونِ ستاد و فعالان ترویج اقامۀ نماز، به محتوای به‌روز و کاربردی، مربّی مختصص و محصولات جذاب و اثرگذار، ضرورتِ وجود مرکز تخصصی در این حوزه نمایان بود؛ به همین دلیل، «مرکز تخصصی نماز» در سال 1389 در دلِ «ستاد اقامۀ نماز» شکل گرفت؛ به‌ویژه با پی‌گیری‌های قائم‌مقام وقتِ حجت الاسلام و المسلمین قرائتی ...
ارتباط با ما
مدیریت مرکز:02537841860
روابط عمومی:02537740732
آموزش:02537733090
تبلیغ و ارتباطات: 02537740930
پژوهش و مطالعات راهبردی: 02537841861
تولید محصولات: 02537841862
آدرس: قم، خیابان شهدا (صفائیه)، کوچۀ 22 (آمار)، ساختمان ستاد اقامۀ نماز، طبقۀ اول.
پیوند ها
x
پیشخوان
ورود به سیستم
لینک های دسترسی:
کتابخانه دیجیتالدانش پژوهانره‌توشه مبلغانقنوت نوجوانآموزش مجازی نمازشبکه مجازی نمازسامانه اعزاممقالات خارجیباشگاه ایده پردازیفراخوان های نماز